Datum:            6 juni 2011

De heer Voordewind (ChristenUnie): Voorzitter. Vandaag stond een paginagrote advertentie in een grote ochtendkrant met de kop "Militairen, bedankt!" en er werd een website geopend met als titel "hart onder de riem". Dat hebben de militairen heel hard nodig als je ziet welke de bezuinigingen wij vandaag bespreken. Het is een van de grootste bezuinigingen uit de geschiedenis van Defensie: 6000 militairen worden waarschijnlijk gedwongen ontslagen. Dat kan met name gebeuren in het noorden van het land; ik denk daarbij aan Assen en Leeuwarden en in het oosten aan Havelte. Ik herinner de minister aan de motie-De Pater-Van der Meer/Heijnen die hier is aangenomen, waarin de minister werd opgeroepen om de krimpregio's te ontzien bij grote ontslagen. Men heeft het daar al zeer moeilijk op het gebied van de werkgelegenheid. Ik onderstreep die motie nog maar een keer.

            Mannen en vrouwen die in Afghanistan hun leven hebben geriskeerd, kunnen bij terugkeer het bericht krijgen dat zij hun baan op heel korte termijn gaan verliezen. Wat moet dat hard aankomen bij deze mannen en vrouwen!

            Het gaat om bijna 1 mld. aan bezuinigingen. Dat is een gigantische bezuiniging die een enorme slag moet zijn voor de motivatie van de mannen en vrouwen bij Defensie. Het is dan ook  niet verwonderlijk dat wij cijfers binnenkrijgen over de nieuwe generatie jongelui die Defensie nu al verlaten. Ik zag vanochtend in de Metro nog een paginagrote advertentie om personeel te werven, maar ik neem aan dat dat nog van een oude order is geweest; ik verbaasde mij er wel over. Ik hoor ook geluiden dat er bovenop de 1 mld. nog meer bezuinigd gaat worden. Ik ben dan ook zeer verontrust over de opstelling van de CDA- en VVD-fractie vandaag in dit debat, die dat niet willen uitsluiten. Nog een keer een moeilijke stap voor de mensen bij Defensie om hun motivatie op orde te houden.

            Voor een deel begrijp ik de bezuinigingen. Voor een deel komen ze voort uit een kabinet waarvoor wijzelf ook verantwoordelijk waren. Dat is die 400 mln. Eerlijk is eerlijk: als wij nu in het kabinet hadden gezeten, dan hadden wij die 400 mln. moeten bezuinigen. Die bezuiniging komt uit het Defensieapparaat zelf. De 600 mln. hadden wij absoluut niet voor onze rekening genomen, met name gezien de dreiging waar de wereld op dit moment voor staat. De heer Knops heeft dat in zijn inleiding heel kundig beschreven.

            De koppen in de kranten willen ons doen geloven dat de bezuinigingen voor een flink deel ongedaan gemaakt zullen worden, maar daarbij gaat het om 40 mln. op 1 mld. Dat zijn nog steeds de kruimels en dan hebben we het ook nog niet eens over de tankeenheden gehad. Als je dan toch besluit om te bezuinigen, dan moet je het slim doen en met een visie voor een iets langere termijn. Die twee criteria zijn voor de ChristenUnie-fractie leidend geweest bij het beoordelen van de bezuinigingen.

            In dat verband kom ik allereerst te spreken over de outsourcing. Het kabinet zegt geld te willen besteden door diensten uit te besteden. Ik lees een rijtje van projecten die de minister mogelijk in gang zet. Het zijn zeven onderwerpen. Ik krijg sterk de indruk dat dat rijtje nog zeer beperkt is. Van het rollend en vliegend materieel zie ik eigenlijk niets terug. Er zou nog een hele uitbesteding kunnen plaatsvinden in relatie tot het bedrijfsleven. Ik hoor graag een reactie van de minister daarop. Is de minister bereid om een uitgewerkt plan, een sourcingsagenda, voor 2011-2012, op te zetten en in een brief naar de Kamer te sturen zodat de Kamer weet wat de plannen zijn en hoe concreet deze zijn? Kan de minister zo'n brief en zo'n overzicht toezeggen op het moment dat er in het loop van het jaar meer duidelijkheid over komt?

            Ik heb al gezegd: geen extra bezuinigingen. De minister zei toen hij aantrad: dit moet het zijn. Ik vraag hem of hij dat nog steeds vindt. Is dat miljard genoeg of sluit hij verdere bezuinigingen niet uit? Ik hoor daarop vandaag graag zijn reactie.

            De minister beloofde in relatie tot de staven en de bedrijfsvoering dat de trap van boven naar beneden schoongeveegd zou worden. Ik vraag hem, gezien de brief van 8 april die voornamelijk gaat over de operationele kant, spoor 3, waarvan de minister heeft aangekondigd dat met name spoor 1 en 2 nog verder moeten worden uitgewerkt -- wij zien dat terug in de begroting van 2012 -- om geen onomkeerbare stappen te nemen totdat die bezuinigingen helemaal duidelijk zijn, inclusief de opbrengsten van het afstoten van militaire infrastructuur. Is de minister bereid om dat te doen? Pas dan kunnen wij zien of het schoonvegen van boven naar beneden zal plaatsvinden, niet eerder dan dat.

            In relatie tot de iets langere termijn vraag ik de minister om met name te kijken naar de tanks, de cougards en de patrouillevaartuigen. De collega's hebben al gesproken over het nut van de tanks en de meerwaarde daarvan. De minister spreekt daarover ook in zijn beleidsbrief. TNO heeft onlangs nog een onderzoek gepresenteerd waarbij de unieke kwaliteiten van de tanks duidelijk zijn neergezet. Ik vraag de minister om een optie te overwegen waarbij een minimaal aantal tanks bewaard kan worden zodat de expertise van het omgaan met tanks gegarandeerd is voor de toekomst. Als wij in de toekomst in een missie moeten stappen waarbij tanks moeten worden ingezet, dan hoeven wij mensen niet opnieuw op te leiden en het materieel opnieuw aan te schaffen. Wij zagen ook dat Canada recentelijk het besluit heeft genomen om het schrappen van alle tanks terug te draaien. Het zou gedaan kunnen worden door de tanks en tankeenheden onder te brengen bij de pantserinfanteriebataljons. De staven en de stafeskadrons van de huidige twee tankbataljons zouden kunnen worden opgeheven. De opleidingen zouden kunnen worden uitbesteed aan Duitsland. Ik begreep dat dit al een optie was die in de pijplijn zat. Mogelijk kunnen wij ook het grootonderhoud uitbesteden zodat niet een heel onderhoudsapparaat in stand moet worden gehouden voor de laatste vier tankeenheden. Ik hoor graag de reactie van de minister hierop. Als ik een en ander goed doorreken, kom ik op een maximaal bedrag uit van 14 mln. Ik hoor evenwel graag de reactie van de minister.

            Ook de fractie van de ChristenUnie wil kapitaalvernietiging voorkomen. De Kamer heeft in 2007 heel bewust besloten om vier patrouilleschepen aan te schaffen, juist omdat wij niet goed uit de voeten konden met de grote fregatten bij drugsbestrijding en de bestrijding van piraterij, mensenhandel et cetera. Daarom ook een pleidooi van mijn kant om die twee patrouilleschepen niet af te stoten.

            Ik steun het pleidooi van de coalitie om de cougards niet te snel af te stoten. De NH90 moet nog aangeschaft worden; dat gaat nog een tijd duren. Ik heb trouwens begrepen dat de NH90 toch wat nadelen met zich brengt. Daarover is onlangs een publicatie in Trouw verschenen. Ik hoor graag de reactie van de minister daarop. Die nadelen betreffen de actieradius en de prijs. Ik heb begrepen dat het zou gaan om 23 mln. in plaats van 50 mln. voor de NH90. Als ik dat snel uitreken en wij nog een laatste shift zouden doorvoeren voor de laatste vijftien helikopters, dan kom ik op 375 mln. aan uitsparing.

Dat lijkt mij toch een heel groot bedrag. Ik hoor hierop graag de reactie van de minister. Ik kan mij niet indenken dat het hanteren van niet meer dan vier helikoptereenheden hét argument van de minister zou zijn, vooral niet in het licht van de besparing van 375 mln.

            Ik lees dat de DC-10 er ook uit zal gaan, ondanks dat deze net weer luchtklaar gemaakt zou zijn. De DC-10 hebben wij indertijd juist aangeschaft omdat het duur was om die luchtcapaciteit in te huren; ik zie de minister knikken. Als we de DC-10 nu weer wegdoen, heeft dit tot gevolg dat we duurdere capaciteit moeten inhuren. Ik krijg signalen dat we hebben overtekend als het gaat om de C-17. Ik houd een pleidooi om, in het licht van de hogere kosten van de inhuur, ook te kijken naar de DC-10.

            Wij hebben in 2008 een motie ingediend over onbemande verkenningsvliegtuigen. Door het bedrijfsleven en mede door deze motie en het vrijmaken van geld door het vorige kabinet voor het innovatieplatform is indertijd een sensorpakket ontwikkeld. We hadden daar toen geen platform bij, maar nu doet de mogelijkheid daartoe zich wel voor. Ik steun de vragen van de heer Knops over het gebruikmaken van dat sensorpakket bij de nieuw aan te schaffen MALE UAV. Is er een combinatie mogelijk zonder dat we dit nu weer moeten laten liggen terwijl daar al belastinggeld aan is uitgegeven? Ik lees dat de Fransen de UAV in Frankrijk kunnen gebruiken. Ik begrijp daarom niet zozeer de beperkingen van de regelgeving. Het zou erg jammer zijn als we de aangeschafte UAV's alleen maar in Amerika zouden kunnen gebruiken, terwijl we ze bijvoorbeeld voor de kustwacht of bij andere Nederlandse taken kunnen inzetten. Graag houd ik het pleidooi om na de opleiding en training die MALE UAV's toch zo snel mogelijk naar Nederland te krijgen.

            Ik kom op het sociaal plan. Het materieel is niks als we daar niet de mensen voor hebben. Indien er dan toch ontslagen moeten worden doorgezet, moet er een degelijk en verantwoord flankerend sociaal beleid opgesteld worden. Daar is nu nog niks over bekend. Ik maak mij daar grote zorgen over, ook omdat er nog met de bonden over gesproken moet worden. Er is nu haast geboden, ook omdat het huidige sociaal beleidskader binnenkort afloopt. Ik vraag daar bijzondere aandacht voor.

            Samenvattend, het is mooi dat de coalitie iets van de draconische bezuinigingen terugdraait, maar de coalitie en het kabinet kleden de krijgsmacht wel uit door 1 mld. te bezuinigen. Die bezuiniging is enorm. Daarmee zet dit kabinet Defensie, naast de missies in Libië en Kunduz, op de reservebank. Dat betreurt de ChristenUnie zeer. Ik hoop dat we nog meer in staat zullen zijn om, naast de aangekondigde maatregelen van de coalitie, gezamenlijk op te trekken om een kleine reparatie door te voeren. Ik kijk hoopvol naar de minister voor zijn reactie daarop.

Mevrouw Eijsink (PvdA): U spreekt over sporen, maar we hebben het natuurlijk over bestuur, over ondersteuning en over operationele -- kortom: militaire -- inzet. Als ik u goed beluister, zegt u dat we nu geen oordeel kunnen vellen omdat we nu alleen het ene spoor hebben, namelijk de operationele capaciteit en inzet, maar bestuur en ondersteuning niet. Dat is de PvdA zeer met u eens, zoals u ook hebt begrepen, ook waar het gaat om een integraal vastgoedbeleggingsplan en een aantal andere zaken die we nodig hebben. Zegt u nu dat dit debat moeizaam is omdat we al deze informatie nog niet hebben? Hoeveel tijd geeft u dan aan de minister? In de antwoorden staat augustus. Maar in feite moet een en ander op het terrein van bestuur al per augustus worden uitgevoerd. Daar heeft de Kamer dan überhaupt niet over gesproken. Wij vinden dat een groot bezwaar. Ik zou graag uw oordeel daarover horen, temeer omdat u het ook als voorstel neerlegt en omdat u zegt: je kunt niet het een gaan doen -- kortom, je kunt geen onomkeerbare besluiten nemen -- voordat het geheel duidelijk is.

De heer Voordewind (ChristenUnie): Ik lees dat na 1 juli de eerste plannen bekend zullen worden. Ik neem aan dat de uitwerking van die plannen in de begrotingsplannen komt. Die kunnen we dus in september krijgen. Mevrouw Eijsink heeft goed gehoord dat ik de minister heb gevraagd om voor die tijd geen onomkeerbare stappen voor spoor drie te zetten, juist omdat we dan pas in staat zullen zijn om een integraal plaatje te krijgen van alle bezuinigingen die worden doorgevoerd en omdat we dan kunnen afvinken of de toezegging van de minister om van boven naar beneden de trap schoon te vegen, proportioneel is doorgevoerd. Ik wacht op het antwoord van de minister op die vraag. Als dat niet bevredigend is, zullen we kijken hoe we dat in tweede termijn duidelijk moeten maken, bijvoorbeeld met een motie.

Mevrouw Eijsink (PvdA): Voorzitter. Ik ben het erg met de heer Voordewind eens, maar de Kamer bespreekt de begroting 2012 pas in november en dat is dan te laat. Als ik het goed beluister, zegt hij dat het in de Kamer besproken moet worden voordat er besluiten genomen kunnen worden.

De heer Knops (CDA): Voorzitter. Hoe staat de heer Voordewind tegenover het inlossen van de ereschuld die is ontstaan door het optreden in Uruzgan?

De heer Voordewind (ChristenUnie): Wij hebben daarover al even gesproken in een interruptiedebatje met de heer Ten Broeke. De heer Knops en ik hebben in verleden een motie ingediend om juist die extra slijtagekosten niet ten koste van de defensiebegroting te laten komen maar van HGIS. Hij vindt de ChristenUnie aan zijn zijde als het gaat om een goede budgettering van de HGIS-begroting, zodat defensie zich niet bij elke missie hoeft op te eten. De heer Knops vindt mij niet aan zijn zijde als hij zegt dat dit geld van de allerarmsten in de wereld afgehaald moet worden. Ik ben het niet eens met de heer Ten Broeke die zegt dat veiligheid voor alles gaat en boven de ontwikkeling van mensen. Ik denk daarbij aan onderwijs, gezondheidszorg en het creëren van werkgelegenheid. Het is wel een voorwaarde, maar wat ons betreft gaat het hand in hand. Ik zie dat het bij het kabinet ook hand in hand gaat, maar dan de verkeerde kant op. Bij beide begrotingen wordt er een miljard afgehaald en dat vind ik zeer triest. Op die manier ga ik niet meedenken, maar ik vind wel dat er een structurele voorziening en een betere begroting moet komen voor HGIS.

 Voor meer informatie zie www.tweedekamer.nl.