Bijdrage van ChristenUnie Tweede Kamerlid Joël Voordewind bij de behandeling van het wetsvoorstel Wijziging van de Drank- en Horeca-wet met het oog op de terugdringing van het alcoholge-bruik onder met name jongeren, de voorkoming van alco-holgerelateerde verstoring van de openbare orde, alsme-de ter reductie van de administratieve lasten (32022).

Onderwerp:    Wijziging van de Drank- en Horecawet met het oog op de terugdringing van het alcoholgebruik onder met name jongeren, de voorkoming van alcoholgerelateerde verstoring van de openbare orde, alsmede ter reductie van de administratieve lasten.

Kamerstuk:    32 022

De heer Voordewind (ChristenUnie): Voorzitter. Ik ben blij dat wij vandaag uiteindelijk toch het grote alcoholdebat kunnen voeren. Ik hoop dat wij deze keer het debat kunnen afmaken, want dat was een groot probleem bij het vorige debat. Daarvan hebben wij alleen de eerste termijn gevoerd, want door de val van het kabinet konden wij het debat nooit afmaken. Hadden wij dat toen maar wel gedaan. Dan hadden wij nu een gedeeltelijk ander wetsvoorstel voor onze neus gehad en was het beleid strenger geweest dan nu wordt voorgesteld. Omdat wij dat toen niet hebben gedaan, zien wij de cijfers weer groeien. Het gaat om schokkende cijfers, vooral als wij de absolute getallen en de verhalen daarachter horen. Wij zien een toename van het aantal comadrinkers met 37% in 2010. 20% van onze jongeren tussen 16 en 24 jaar behoort tot de categorie "probleemdrinker". Dat zijn cijfers die ons nuchtere verstand moeten aanspreken.

            Dit debat kent zoals gezegd een lange geschiedenis, die teruggaat tot VVD-minister Hoogervorst, die al in 2006, juist vanwege de schokkende cijfers, pleitte voor het verhogen van de leeftijdsgrens naar 18 jaar, een van de belangrijkste maatregelen die wij kunnen nemen om het overmatig alcoholgebruik onder jongeren aan te pakken. Hij zag in dat de Nederlandse jongere de zuipschuit van Europa was geworden en dat het alcoholgebruik gigantische gezondheidsschade teweeg zou brengen onder onze jongeren. Minister Hoogervorst stond daarin niet alleen, hoewel wel in de VVD-fractie. Ook PvdA-minister Ter Horst vond dat de leeftijdsgrens naar 18 jaar zou moeten. Uiteindelijk echter hebben wij het niet gered, ook niet nadat het kabinet was gevallen en een deel van de Kamer alsnog het wetsvoorstel wilde behandelen; toen was er al geen meerderheid meer voor het verhogen van de leeftijdgrens. Die meerderheid was er met de fracties van het CDA, de PvdA en de ChristenUnie tot 2010 wel.

Er is grote eenstemmigheid over de verhoging van de leeftijdsgrens naar 18 jaar. Alle zorginstellingen, kinderartsen, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, burgemeesters en de wethouders van de vier grote steden zijn ervoor. Er is ook een groot maatschappelijk draagvlak voor de verhoging. Driekwart van de bevolking is voor de verhoging van de leeftijdsgrens. Ook als je polst onder de jongeren -- je zou denken dat die er niet om staan te springen -- merk je dat de meerderheid voor verhoging van de leeftijdgrens is. Welke bewijzen en welk draagvlak zijn er nog meer nodig om tot verhoging over te gaan? Waar wachten wij nog op voordat wij uiteindelijk de moedige stap nemen die in vele landen om ons heen al lang genomen is?

In de door het kabinet voorgestelde wijziging van de Drank- en Horecawet is juist die belangrijke maatregel eruit gehaald. In het parlement in de vorige samenstelling was de VVD-fractie fel tegenstander van het experimenteerartikel om gemeenten de vrijheid te geven de leeftijdsgrens naar 18 jaar te verhogen. Het is onbegrijpelijk, dwaas en zeer onverstandig. De lage leeftijd, de lage prijs van de alcohol en de slechte controle op de verkoop leiden tot blijvende hersenschade, ik zeg het nog maar eens, bij jongeren. Tot 24 jaar groeien de hersenen. De hersenbeschadigingen die daarvoor optreden, zijn onomkeerbaar, bij ieder glas alcohol dat wordt gedronken door jongeren onder deze leeftijd. Alcohol heeft een verwoestend effect op het brein, dat wel degelijk verandert door alcohol. Ook het geheugen en het concentratievermogen worden minder. Van de alcoholpoli's horen wij dat de meerderheid van de meiden die deze poli's bezoeken zelfs twee onderwijsniveaus dalen op het moment dat zij een dergelijke ervaring met alcohol hebben meegemaakt.

            Een ander gevolg is de enorme overlast in de binnensteden. Juist daarom zijn vele wethouders en burgemeesters in de grote steden voor het aanpakken van de leeftijdgrens. Comazuipen neemt schrikbarend toe. Ik zei het al: de hoeveelheid alcohol die jongeren drinken is veel groter dan vroeger. Er is geen maat meer. Alcoholgebruik leidt ook tot agressief gedrag, in het uitgaansleven, maar ook in sommige sportkantines en bij evenementen.

            Als jongeren op jonge leeftijd gaan drinken, hebben zij een grotere kans op verslaving aan alcohol als zij ouder zijn. Door alcohol worden kinderen en jongeren ook steeds dikker. Alcoholgebruik heeft een slechte uitwerking op de schoolprestaties van jongeren. Het kan leiden tot seksueel misbruik en het veroorzaakt enorme maatschappelijke schade. Ook dat zou de VVD-fractie kunnen aanspreken; het gaat om 2,6 mln., zoals eerder is berekend door KPMG. Daarom heeft de ChristenUnie afgelopen donderdag het initiatief genomen om tot een rondetafelgesprek te komen met alle sectoren: de alcoholbranche, een moeder van een comadrinkster, de gemeenten en de zorginstellingen. Bij alle aanwezigen, behalve de alcoholbranche, was er een sterk gevoel van urgentie. Er zou nu echt doorgepakt moeten worden met dit wetsvoorstel, met name om de leeftijd omhoog te krijgen. De moeder van Yoshi, Jacqueline Bos, zei dat haar dochter veel te gemakkelijk aan alcohol kon komen. Zij kon als vijftienjarige gewoon langs de supermarkt lopen en drank inkopen. Doordat het gemakkelijk verkrijgbaar was, is zij uiteindelijk in coma geraakt. Het was een volledige verrassing voor de moeder; haar dochter twee uur in coma.

            Mireille de Visser, die samen met Nico van der Lely de alcoholpoli's heeft opgezet, zegt: de helft van de opgenomen meisjes die in coma zijn geweest, daalt één of twee schoolniveaus. Ik haal ook burgemeester Wienen van Katwijk aan: de kern van het probleem met drank en onveiligheid ligt bij 16- en 17-jarigen. Wij staan vaak machteloos. Dat zouden wij kunnen oplossen als wij de leeftijd zouden opvoeren tot 18 jaar. Hij had vrijwillige afspraken met de supermarkten gemaakt, maar die zijn teruggefloten door hun hoofdkantoor. Afgelopen donderdag vroeg hij ook weer: alsjeblieft, alsjeblieft, Kamer, gebruik je nuchtere verstand en voer de leeftijd op tot 18 jaar.

            Zorginstellingen als het Trimbos-instituut en STAP zeggen dat het bereiken van de 16-jarige leeftijd op dit moment een inauguratiemoment is. Vanaf dat moment mag het; dan mag je los van de samenleving. De effectiefste maatregelen die worden voorgesteld zijn al jaren bekend. Gooi de leeftijd omhoog, van 16 jaar naar 18 jaar. Verminder de beschikbaarheid. De prijs zou verder omhoog kunnen. Pak de reclame aan. Het zijn geen nieuwe constateringen, maar constateringen die wij al jaren kennen van dit soort instellingen. Ik noem ook het regionaal project Noord-Holland. "Je vecht tegen de beeldvorming", zegt Simon Dijkstra. "Zet het reclamebudget van de alcoholproducenten eens af tegen dat van de publiekscampagnes." Bovendien zoeken drankmerken steeds meer omwegen, bijvoorbeeld via Facebook.

            De ChristenUnie vindt dat ouders de eerstverantwoordelijken zijn voor de opvoeding van hun kinderen. Het zijn de ouders die grenzen moeten stellen in de opvoeding. Zij moeten normen en waarden meegeven. Maar de overheid heeft wel een taak om de ouders daarin te steunen, door een duidelijke boodschap te geven. Op dit moment moeten nog te veel ouders de discussie aangaan met hun kinderen, die zeggen: ik ben nu 16, dus ik mag nu eindelijk drinken. Dat zegt de overheid tegen mij. De moeder moet dan tegen de kinderen zeggen: het is niet verstandig voor je. De ouders kennen de onderzoeken steeds vaker. Zij moeten dan de discussie aangaan, in de trant van: alsjeblieft, wacht nog tot 18 jaar. Zij worden dus niet ondersteund door een daadkrachtige overheid, die gezondheidswinst van twee jaar graag zou willen halen.

            Ouders moeten kunnen rekenen op een overheid die hen bij de opvoeding zou kunnen ondersteunen. Ik ben op zichzelf genomen blij met de wijziging van de Drank- en Horecawet die voorligt, want uiteindelijk kunnen wij toch een aantal positieve ontwikkelingen zien. Ik noem de overdracht van het toezicht op de naleving van de Drank- en Horecawet. Dat is een positief punt. Wij wisten dat de controle zeer beperkt was, met een aantal nVWA-toezichthouders. Nu de bevoegdheden worden gedecentraliseerd naar de gemeenten, kunnen de gemeenten er daadwerkelijk werk van maken. Dat is een positief punt.

            De strafbaarstelling van het bezit van alcohol onder de 16 jaar blijft door dit kabinet ook in dit wetsvoorstel gehandhaafd. De ChristenUnie kan zich daar helemaal in vinden, overeenkomstig het pleidooi van de politie, die ons elke keer heeft gezegd: ga alsjeblieft verder dan alleen de verkoop. Zorg er ook voor dat wij de jongeren in hun kraag kunnen pakken op het moment dat zij met kratten pils de supermarkt verlaten.

De ellende van jongeren is, zo zeggen politieagenten tegen ons, dat ze, zodra ze te veel alcohol op hebben, omvallen en wij ze niet meer preventief kunnen aanpakken.

            Dit zijn goede ontwikkelingen in het voorliggende wetsvoorstel. Ook de regel "three strikes and you're out" is gelukkig in het wetsvoorstel blijven staan, alhoewel daarbij nog kanttekeningen te plaatsen zijn. Ik zal deze ook noemen.

            Dan kom ik bij een aantal teleurstellingen: maatregelen die uit het wetsvoorstel zijn geschrapt. Ik heb het dan over de controle op de verkoop aan minderjarigen. De bierkraan staat helaas nog steeds wagenwijd open voor minderjaren. Vandaag de dag slaagt iedere 16-minner er binnen tien minuten in om drank te kopen in de supermarkt. Drie kwart van de jongeren onder de zestien jaar kan dit simpelweg doen. De supermarktbranche mag en moet zich dat aantrekken. In het rondetafelgesprek is dit uitdrukkelijk aan de orde geweest. Volgens de supermarktbranche zijn er positieve ontwikkelingen, maar nu, na de campagne van het CBL zelf, zitten wij nog steeds op zo'n 25% handhaving, terwijl 75% nog steeds zijn alcohol bij de supermarkt kan halen. Dat net moet echt gesloten worden. In de tweede termijn zal ik hierop terugkomen.

            De ChristenUnie-fractie is voor het principe "three strikes and you're out": als supermarkten drie keer in de fout gaan bij de verkoop van alcohol, dan moet een tijdelijke sluiting van de drankafdeling kunnen volgen. Dit kabinet heeft hier echter weer een kan-bepaling van gemaakt. Het heeft gezegd: laat het aan de gemeenten, aan de burgemeesters over om tot zo'n besluit over te gaan. Er ging juist kracht uit van de vorige maatregel, die als boodschap had: dit moeten wij landelijk aanpakken, het moet eenduidig; elke supermarkt, overal, moet kunnen weten dat als men drie keer de fout ingaat, de drankafdeling op slot gaat. Nu is dat weer overgelaten aan een burgemeester die dit wel of niet ziet zitten, waardoor er een zwalkend beleid gevoerd kan worden. Bovendien kan het beleid verschillen tussen de ene gemeente en de andere.

            Er zijn ook effectievere methodes om de supermarkten en de drankverkoop bij de supermarkten aan te pakken. Dat kan via een controlesysteem op afstand. Ik heb vaak bepleit in de Kamer om hiertoe over te gaan. De minister is verschillende keren aangespoord om de supermarkten hiertoe aan te zetten via het CBL. Wij hebben hierover verschillende discussies gevoerd, maar tot op de dag van vandaag is het controlesysteem zo lek als een mandje. Ik vraag dit kabinet: wilt u alstublieft daar de vinger op leggen? Als wij werkelijk vinden dat overmatig alcoholgebruik onder jongeren moet afnemen, dan moeten wij beginnen bij de bron: daar waar het gehaald wordt. 90% van de alcohol wordt gehaald in de supermarkten. Daar zou het kabinet dus zijn aandacht op moeten richten. Het zou het CBL moeten aansporen om tot een sluitend systeem te komen, niet een systeem waarbij, naar wij nu weten, 75% er gewoon in slaagt om alcohol te verkrijgen.

            Over de leeftijdsgrens heb ik al het een en ander gezegd. De gezondheidsschade is bekend. Laten wij naar achttien jaar gaan, al was het alleen maar vanwege de gezondheidswinst! Wij winnen twee jaar gezonde ontwikkeling van de hersenen van onze jongeren. Dat alleen al zou voor dit kabinet het argument moeten zijn om naar achttien jaar toe te gaan. Het is technisch helaas niet gelukt, maar ik had hier graag gestaan met foto's van verschillende hersenen: de hersenen van een achttienjarige die totaal niet of bijna niet heeft gedronken -- mooie, schone hersenen -- en de hersenen van een achttienjarige die flink heeft gedronken. Op die laatste foto zie je allemaal zwarte plekken op de hersenen. Het is een soort gatenkaas. De hersenen zijn aangetast, juist door het drinken. Als het amendement dat ik heb ingediend om naar achttien jaar te gaan, het niet haalt, dan stel ik voor om het experimenteerartikel dat in de wet stond, weer van toepassing te verklaren. Het amendement hiertoe is rondgedeeld. Hiermee geeft het kabinet gemeenten de mogelijkheid om te zien of het werkt. Ik heb begrepen dat dit kabinet met de VVD vrijheid en creativiteit wil stimuleren. Dit geeft gemeenten de vrijheid en de mogelijkheid om in ieder geval te experimenteren met de leeftijdsgrens van achttien jaar. Ik hoor graag een reactie.

            De fractie van de ChristenUnie heeft begrepen dat de alcoholbranche door het verbod op alcoholreclame tot21.00uur een grote run is begonnen op de reclamespotjes na21.00uur. Deze branche perst alle reclame tussen21.00en22.00uur. Daarmee is de winst die we op het oog hadden om reclame aan te pakken bijna tenietgedaan. Ik wil het kabinet erop wijzen dat wij, als wij daarmee winst willen halen, een reclameverbod op televisie moeten hebben tot23.00uur. Ik zal hier in de tweede termijn op terugkomen. Er zijn natuurlijk nieuwe media en nieuwe sociale media zoals Facebook, die buiten de reguliere televisiekanalen reclame maken. Ik heb ze al genoemd. We zouden iets kunnen doen aan reclame in die media waar we wél controle op hebben.

            Meerdere keren is in de Kamer gesproken over de stuntaanbiedingen en de happy hours. Ik begrijp dat de SGP-fractie hierover een amendement heeft ingediend. Het kan een belangrijke maatregel zijn om tegen te gaan dat jongeren door het stunten met prijzen de mogelijkheid krijgen om zich binnen één uur zo veel en goedkoop mogelijk vol te laten lopen. Dit lijkt me een heel effectieve maatregel. Verschillende instellingen reiken deze mogelijkheid aan. Hoe gaat het kabinet dit aanpakken?

            Ik ben blij dat het verbod op het bezit van alcohol nog in het wetsvoorstel staat. Het kabinet voegt echter wel een maatregel toe. Het breidt dit namelijk uit tot openbare ruimtes zoals de horeca en de supermarkten. Dat maakt het juridisch heel ingewikkeld om tot een veroordeling of boete te komen, omdat er dan sprake is van een duodelict. De vraag is dan wie er strafbaar is: de verkoper of de jongere? Het verlegt ook een beetje vilein de verantwoordelijkheid van de aanbieder naar de jongere, terwijl degene die het verkoopt, het bedrijf zelf, verantwoordelijk moet worden gehouden ten behoeve van de strafbaarstelling. Met een ondubbelzinnige verdeling van verantwoordelijkheden wordt effectiever voorkomen dat partijen hun verantwoordelijkheid op elkaar kunnen afschuiven. Graag ontvang ik hier een reactie op.

            Ik heb eerder gepleit voor alcohol- een drugsvrije zones. Ik noem de sportkantines en de schoolfeesten. Scholen zouden alcoholvrije plaatsen moeten zijn. Ouders moeten erop kunnen vertrouwen dat ze hun kinderen naar schoolfeesten kunnen laten gaan zonder dat ze zich zorgen hoeven te maken of er alcohol geschonken wordt.

            Zijn er afspraken te maken met de gemeenten over de drankketen? De Kamer heeft hierover verschillende moties aangenomen. Hoe zit het met de inventarisatie van de regelgeving over de drankketen? Ook hierop krijg ik graag reactie.

            Dan kom ik op de landelijk dekkende netwerken van alcoholpoli's. Ik heb van Nico van der Lely begrepen dat het opzetten van een aantal alcoholpoli's gefinancierd wordt, maar er nog een gat zit in de financiering. Willen we toe naar een volledig landelijk dekkend netwerk van alle ziekenhuizen, dan moeten we hiervoor een volledige financiering organiseren. We zien hoe effectief het is als er alcoholpoli's komen in een ziekenhuis. Kinderen worden heel duidelijk op de gevolgen van overmatig alcoholgebruik aangesproken.

            Het is goed dat de Kamer de wet eindelijk aanscherpt. Dit is een stap in de goede richting, maar als het kabinet serieus werk wil maken van het tegengaan van hersenbeschadiging bij jongeren, dan is meer nodig. Ik heb daartoe zojuist negen concrete suggesties gedaan. Ik hoop dat het kabinet deze handschoen oppakt. Ik roep het kabinet daarom op om het nuchtere verstand te laten zegevieren. Het is nog niet te laat.

Voor meer informatie zie ook www.tweedekamer.nl.