Datum:            1 december 2011

Mevrouw Wiegman-van Meppelen Scheppink (ChristenUnie): Voorzitter. Ik heb het genoegen om niet alleen namens de ChristenUnie te spreken, maar ook namens de SP. Ik heb ook al eens tijdens een milieudebat namens de SGP gesproken. Zie daar de breedte van de ChristenUnie.

Met een inkoopvolume van 60 mld. per jaar kan de overheid een groot verschil maken om te komen tot verduurzaming van de productie. De ChristenUnie is blij met de lijst van aanbevelingen die de maatschappelijke organisaties zoals MKB-Nederland en De Groene Zaak hebben opgesteld om het duurzaam inkopen te verbeteren. De ChristenUnie is ook blij met de positieve reactie van de staatssecretaris op dit advies. Verschillende criteria zullen worden aangepast, maar wanneer krijgt de Kamer deze te zien? Natuurlijk moeten we het hier niet hebben over alle details, maar de ChristenUnie vindt het wel belangrijk dat de Kamer betrokken wordt bij de wijziging van de criteria voor duurzaam inkopen.

De OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen zijn recent uitgebreid, met verantwoordelijkheid voor de hele keten. Hoe wil de staatssecretaris de vrijblijvendheid hiervan afhalen? Het is nu nog te veel aan de opdrachtnemer om te bepalen hoe diep in de productieketen resultaat moet worden bereikt. De ChristenUnie pleit ervoor, de naleving van de richtlijnen wettelijk te verankeren.

Het toepassen van sociale criteria gaat nog moeizaam. In het voorjaar kwam op vragen van de ChristenUnie en GroenLinks een toezegging dat bij de inkoop van elektronica arbeids- en mensenrechten worden meegewogen. Wat heeft dat voor gevolgen voor fabrikanten die samenwerken met Foxconn, een bedrijf dat door SOMO wordt genoemd als een toeleverancier die arbeidsrechten schendt? is er al faire elektronica beschikbaar die voldoet aan de criteria van duurzaam inkopen?

De overheid controleert nu alleen op een redelijke inspanning van leveranciers van bijvoorbeeld elektronica om te komen tot verbeteringen, maar de ChristenUnie wil niet alleen inspanningen maar ook resultaten zien. Sociale criteria moeten volwaardig meetellen. Er moet een duidelijk signaal naar producenten dat overtreding van de vier fundamentele arbeidsnormen en de mensenrechten niet wordt getolereerd. De ChristenUnie wil van de staatssecretaris een duidelijk stappenplan en een deadline. Anders gaat het uitbuiten van goedkope werknemers en kinderen in ontwikkelingslanden gewoon door. Sociale voorwaarden gelden nu alleen bij aanbestedingen boven de Europese aanbestedingsdrempel. Zo kom je echter niet tot 100% duurzaam inkopen, want er worden heel wat inkopen uitgesloten. De fractie van de ChristenUnie vraagt daarom, de financiële drempel voor toepassing van de sociale voorwaarden te verlagen, en helemaal af te schaffen indien er voor een product goede keteninitiatieven bestaan. Dan leidt het stellen van sociale voorwaarden niet tot extra administratieve lasten, bovenop het lidmaat-schap van het keteninitiatief.

Duurzaam inkopen moet sturing geven aan de markt in plaats van de markt volgen. De markt wil duidelijkheid. De maatschappelijke organisaties adviseren dan ook, duurzaamheidsambities vast te stellen voor de middellange en lange termijn. Graag krijg ik op dit punt een reactie van de staatssecretaris. De fractie van de ChristenUnie roept de staatssecretaris op om voor de zomer dit vergezicht te schetsen. Bedrijven hebben dan een stip op de horizon om naartoe te werken. De staatssecretaris is positief over het stellen van centrale criteria. Het is prima om bepaalde minimumcriteria centraal vast te leggen, zodat er meer duidelijkheid komt voor ondernemers. Inkopers moeten echter wel de vrijheid hebben om strengere criteria vast te stellen.

Het is prima om de administratieve lasten te beperken door de bewijslast te beperken tot de laatste fase van het inkoopproces. Degene die de opdracht krijgt, moet bewijzen dat wordt voldaan aan de criteria. Maar de staatssecretaris legt wel erg veel nadruk op de eigen verklaring. Om duurzaam inkopen succesvol te maken, is ook onafhankelijke monitoring van belang. Eigenlijk zou er een autoriteit moeten komen die toezicht kan houden. Deze instelling zou steekproefsgewijs onderzoek moeten doen naar de naleving van de criteria voor duurzaam inkopen, met name de sociale criteria, en daarover rapporteren aan regering en Kamer. Ook zou deze autoriteit klachten kunnen behandelen. Verder zou de autoriteit tools voor inkopers kunnen ontwikkelen. De fractie van de ChristenUnie stelt voor om dit mee te nemen in een nieuwe autoriteit consument en markt, waarin NMa, OPTA en Consumentenautoriteit opgaan. Het gaat niet alleen om people en profit, maar ook om planet. Waarom dan niet één autoriteit voor mens, milieu en markt?

De ChristenUnie heeft al vaker benadrukt dat duurzaamheid ook moet worden meegewogen bij de aanbesteding van financiële diensten. Wat gaat de staatssecretaris doen om erop toe te zien dat de huisbankier RBS, zoals beloofd, stringenter is op het gebied van investeringen in clustermunitieproducenten? De ChristenUnie vindt de steun van de staatssecretaris voor innovatiegerichte aankopen nog wat zuinig. De inzet is nu 2,5% van de overheidsbrede inkopen. De ChristenUnie pleit voor verhoging naar 10% van het inkoopbudget.

Tot slot sluit ik aan bij iedereen die kritische opmerkingen heeft gemaakt over de duurzaamheid van palmolie. De ChristenUnie zou graag van de staatssecretaris willen vernemen hoe hij tot een echt duurzaam keurmerk voor palmolie gaat komen, zeg maar een RSPO 2.

Voor meer informatie zie ook www.tweedekamer.nl.