De toekomst van onze energievoorziening is niet in een referendum te vatten. Beter is het om groene energieopwekking echt een eerlijke kans te geven via een stevige Green Deal en om kernenergie op zijn merites te beoordelen als onderdeel van de energiemix. De discussie over een kerncentrale is daarmee niet onbelangrijk geworden. De ChristenUnie vindt het kabinetsvoorstel voor een kerncentrale mager: het afvalprobleem wordt niet opgelost, maar kernafval wordt mogelijk opgeslagen onder de Nederlandse bodem. En de Europese discussie over veiligheid vraagt ook om een pas op de plaats.

Dat laat onverlet dat minister Verhagen de stilstand in het energiebeleid al een jaar in stand laat. Dat is schadelijk voor de economie en voor de samenleving. De energiesector heeft nog steeds geen flauw benul wat de zogenaamde Green Deal moet gaan inhouden. Onzekerheid in de energiemarkt betekent niet alleen vertraging in het behalen van de Europese energiedoelen voor 2020, maar betekent ook verlies aan investeringen en banen voor Nederland. Duurzame energie kan steeds beter concurreren met grijze stroom door innovatie in de markt. Aan het kabinet de taak om ook te zorgen voor langjarige zekerheid. Investeringszekerheid zorgt immers voor minder subsidieafhankelijkheid.

Het beeld dat groene energie duur is en moeilijk kan opboksen tegen grijs, is achterhaald. Investeren in hernieuwbare energieopwekking kost evengoed geld als de bouw van kerncentrales, de opslag van kernafval en CO2-opslag. De opdracht is: maak hernieuwbare energie zo snel mogelijk concurrerend en zorg voor een eerlijke markt. De bouw van nieuwe grote centrales maakt de verhoudingen alleen maar schever.

Je hoort vaak het argument dat duurzame energie alleen draait op een subsidie-infuus en dat grijze energie het zonder overheid redt. Economisch onderzoeksbureau SEO maakte een berekening van twee scenario’s, de één met kern- en kolenstroom, de ander met hernieuwbare energie. De uitkomst is dat de omvang van investeringen voor beide scenario’s weinig verschillend zijn.

In de berekening werden namelijk ook maatschappelijke kosten meegenomen. Immers, een kerncentrale kan niet zonder belastinggeld worden gebouwd omdat er een staatsgarantie moet worden afgegeven. Opslag van kernafval brengt bovendien kosten voor de overheid mee, nog los van de discussie of het wenselijk is dat kernenergie onder de Nederlandse bodem wordt opgeslagen. Daarnaast bekijkt het kabinet nog steeds de optie van CO2-opslag onder de zeebodem, waarvoor ook overheidsgeld nodig is.

Beter is het om snel te kiezen voor een route naar een economie die op zijn minst hernieuwbare energie een kans geeft. De Green Deal zou een ideaal middel zijn, maar laat nog steeds op zich wachten. Wat moet Verhagen afspreken in de Green Deal? Ten eerste moet energiebesparing een belangrijk speerpunt zijn. Ten tweede moet hij de energiemarkt echt eerlijk maken. Onze elektriciteitsmarkt en -wetgeving zijn nog steeds hoofdzakelijk ingericht op grote en grijze energiecentrales. Tegelijkertijd zien investeerders en ondernemers steeds meer winst in kleinschalig en duurzaam. Het ouderwetse energiebeleid van grote centrales en zware elektriciteitsnetten lijkt te worden voortgezet: het kabinet wil een kerncentrale en er worden vijf nieuwe kolencentrales gebouwd. Daarmee legt Nederland zich de komende 30 jaar vast op grote, inflexibele centrales, waarvan de techniek binnen 20 jaar bovendien achterhaald is. Olie- en gasreserves raken niet alleen op, maar worden door schaarste al op korte termijn duurder.

Bovendien zal Nederland straks exporteur van elektriciteit zijn, als we de huidige bouw van kolencentrales en de toekomstige bouw van een kerncentrale meerekenen. In het huidige systeem draait de Nederlandse consument op voor de kosten van netwerkaanleg en netverzwaringen. De ChristenUnie vindt dat deze kostenverdeling moet worden herzien. Nu buitenlandse producenten niet opdraaien voor de kosten van transport, maar Nederlandse burgers, is de Duitse aandeelhouder spekkoper.

De duurzame ondernemer loopt ondertussen aan tegen trage vergunningverlening (soms 5 of zelfs 10 jaar), maar ook oneerlijke concurrentie omdat decentrale netten minder prioriteit hebben in onze energiemarkt of omdat de buurman wel subsidie voor duurzame energie heeft bemachtigd. Door de onzekerheid die er nu is over te behalen doelen en randvoorwaarden is de zekerheid voor het opstellen van een businesscase er niet beter op geworden. Vorig jaar is afgesproken om duurzame energie voorrang te geven op het net. Dat is een stap vooruit, maar met de bouw van een kerncentrale is het nog maar de vraag of kleinschalige duurzame energie een eerlijke kans krijgt binnen die markt.

De keuze van Verhagen om pas in 2013 een beslissing te nemen over verplichtingen voor elektriciteitsproducenten betekent dat de rekening van het halen van uitstootdoelen en ontwikkeling van hernieuwbare energie ook wordt doorgeschoven. De boodschap is nu nog: als u aan hernieuwbare energie wilt doen, dan vinden wij dat prima.

Kortom, een discussie over kernenergie is hard nodig. Maar de andere echte energie-uitdagingen blijven niet in de wachtkamer zitten. Het is de hoogste tijd dat het kabinet echt het kabinet van de ondernemers met visie voor de toekomst wordt. De toekomst van groene energie en slimme energienetten!

(Podium Trouw, 30 maart 2011)