Voorzitter,

Goed dat het onderwerp arbeid en verlof nu apart op de agenda staat. Veel mensen staan elke dag voor de uitdaging om werk en zorg te combineren. Ouders die voor hun kinderen zorgen, alleenstaanden die voor hun bejaarde ouders of zieke vriend of vriendin zorgen. Dit kabinet heeft een samenleving voor ogen waar mensen betrokken zijn op elkaar. Deze betrokkenheid is nergens zo sterk te merken als in zorgtaken. Dat werk moet dan ook geëerd en gekoesterd worden. Het maken van afspraken over de combinatie arbeid en zorg is daar een essentiële voorwaarde bij. (De ChristenUnie heeft dit ook altijd benadrukt).   

Zoals gezegd: dit kabinet heeft oog voor de combinatie van arbeid en zorg. Ik denk bijvoorbeeld aan de forse uitbreiding van het ouderschapsverlof. Maar van deze brief had ik toch wat meer verwacht. Vooral omdat er geen kabinetslijn in naar voren komt. De brief grossiert in voorstelletjes, zonder dat er knopen worden doorgehakt. Bovendien ademt heel de brief ‘participatie’ uit, terwijl het uitgangspunt voor ons is: hoe stel je mensen in staat hun verschillende verantwoordelijkheden waar te maken. Dat gaat breder dan alleen participatie.

Ik ben benieuwd hoe deze brief zich verhoudt tot andere kabinetsstandpunten over arbeid en verlof. Aan het einde van vorig jaar lag er een kabinetsstandpunt over de commissie Bakker. Daarin werd veel aandacht besteed aan de schooltijdbanen. In deze brief komt het woord geloof ik één keer voor en wordt juist gezinspeeld op aanpassing van de schooltijden. De minister schiet weer in de oude reflex dat een werkdag loopt van 9 tot 5. Ik dacht dat we die discussie al hadden gehad… Wat gaat het kabinet doen om schooltijdbanen beter mogelijk te maken, zoals ook in reactie op de voorstellen van de Commissie Bakker is voorgesteld? En hoe verhoudt deze verlofbrief zich tot de kabinetsreactie op Bakker?

Nog zo’n voorbeeld van een tegenstelling zit er in de mogelijkheid om vaderverlof op te nemen. De minister voor Jeugd en Gezin heeft geopperd het vaderverlof mogelijk te maken door de flexibilisering van het ouderschapsverlof, een lijn die mijn fractie ook al eerder heeft voorgesteld. In deze nota wordt het vaderverlof gekoppeld aan het kortdurend verlof. Wat wil het kabinet nou? Ik constateer dat de regie op arbeid en verlof niet optimaal is. Er zijn vijf departementen (SZW, J&G, OC&W, VWS en Financiën) die zich er mee bezig houden. En dat komt de eenduidigheid niet ten goede. Hoe gaat het kabinet dit dossier stroomlijnen?

Zoals gezegd wordt er in deze nota ingezet op het aanpassen van de schooltijden, om meer werken mogelijk te maken. Het arbeidsmarktprobleem wordt dus wederom een probleem van de scholen. Ik dacht dat we met de commissie Dijsselbloem hadden geconcludeerd dat maatschappelijke problemen niet meer op het bord van scholen gegooid moest komen. Het collectief geheugen blijkt maar weer kort. Als je al een discussie wilt voeren over de schooltijden, dan moet het didactisch en pedagogisch perspectief leidend zijn, niet het partcipatiemotief. De ChristenUnie wil dan ook niet vanuit de werktijden-problematiek deze discussie aangaan. Het belang van het kind moet voorop staan, niet dat van de werkgever. Is dat ook de insteek van het aangekondigde symposium? Als het alleen over de werktijden gaat hebben wij namelijk geen behoefte aan een dergelijk symposium….

In de nota wordt voorgesteld om het kortdurend verlof samen te voegen, met behoud van rechten, en daarmee ook te flexibiliseren. Mijn fractie is helemaal voor flexibilisering. Ook omdat werkgevers en werknemers daar behoefte aan hebben en niet bekneld mogen worden door allerlei regelgeving, als ze er samen kunnen uitkomen. Maar een wettelijk kader moet er zeker blijven bestaan. Sterker nog: het zou wat ons betreft aangepast mogen worden op hedendaagse ontwikkelingen, zoals telewerken en schooltijdbanen. Is de minister bereid hier naar te kijken?

De minister heeft in de nota aangegeven hoe hij mijn motie over de flexibilisering van het pleegzorgverlof gaat uitvoeren. Dank daarvoor. Wel merk ik op dat hij de motie niet geheel uitvoert. Immers, daarin wordt gevraagd of het verlof flexibel en verspreid over meerdere jaren opgenomen mag worden. De minister wil dat het binnen één jaar wordt opgenomen. Vanwaar deze keuze? En wanneer gaat dit flexibele pleegzorgverlof in?

Wat ik eigenlijk nog mis in de nota is de aandacht voor mantelzorg. Het blijft een punt van aandacht hoe dat nu goed in te passen is binnen de bestaande verlofregelingen. Ook de financiering van het verlof is nog wel eens onderwerp van discussie. Er zijn landen waar mantelzorg (deels?) betaald wordt uit een collectieve verzekering. Immers: tegenover de kosten staan ook veel baten. Wat vindt de minister van een dergelijke constructie?

Er vindt geen aanpassing meer plaats van de levensloop om deze aantrekkelijker te maken. Mijn fractie ziet levensloopregeling niet als het ei van Columbus. Dus begrip voor standpunt kabinet. Wel is het nauwelijks bekend dat het spaarloon ook gedeblokkeerd kan worden voor de financiering van verlof. De meeste mensen denken dat dit alleen voor het kopen van een huis kan. Door meer te benadrukken dat spaarloon ook voor verlof ingezet kan worden, neem je mogelijke drempels bij mensen weg om het verlof ook daadwerkelijk op te nemen. Hier moet meer informatie over komen.

Overigens is er in den brede veel onduidelijkheid bij mensen over verlofregelingen en de financiering er van. Dat heeft te maken met de complexiteit van de regelingen, maar ook met een gebrek aan informatie. Wanneer het kabinet de knopen doorhakt bij de herziening van de verlofregelingen (en dat moet snel!), moet er volgens de ChristenUnie ook meteen een campagne gestart worden om de verlof- en financieringsmogelijkheden breed onder de aandacht te brengen. Is de minister hier toe bereid?

Tijdens de begrotingsbehandeling heb ik al aandacht gevraagd voor de ouderschapsverlofkorting en de beperkingen die gelden bij het recht daarop. Financien komt nog met een overzicht van de verzilveringsproblematiek en dergelijke. Daar zal mijn fractie nog op dit punt terugkomen.