(beelden Iglow Media)

Slob voor het ChristenUniecongres, 31 januari 2009 in Haarlem:

,,Nog een maand en een dag en dan is het 1 maart. Voor zover u het nog niet wist: dan is het de jaarlijkse Nationale Complimentendag. Volgens de initiatiefnemers een ideale dag om eens te oefenen met ‘opgestoken duimen, knipogen en schouderklopjes'. 1 maart vieren we ook, als we de dag van de regeringsverklaring als de officiële start beschouwen, de verjaardag van het kabinet. Dat kan geen toeval zijn. U weet dat onze premier een hekel heeft aan wat wel de nationale klaagcultuur wordt genoemd. Aan al dat negativisme. Nou, u weet nu wat u te doen staat op de tweede verjaardag van het kabinet. Duimen omhoog, knippen met de ogen en klopjes op de schouders.

Eerlijk
Daar is - nu in alle ernst gesproken - meer dan vorig jaar reden voor. Het kabinet heeft de slag te pakken. Een groot deel van het coalitieakkoord is in de uitvoering terecht gekomen. Met name tijdens de uitbraak van de kredietcrisis liet het kabinet zien wat besturen is. Tegelijk is het niet zo dat alles foutloos gaat. En we zouden de ChristenUnie niet zijn als we alleen maar fouten bij ánderen zien. Ik zeg het maar in alle openheid. Ook wij maken fouten, ook wij kennen teleurstellingen. Maar het mooie van een congres van de ChristenUnie is dat je dankbaarheid én zorg, mooie én moeilijke ervaringen met elkaar kunt delen.

We zijn nu bijna op de helft van deze kabinetsperiode. Een goed moment om te kijken wat ons nog te doen staat. Maar ook om terug te kijken. Want u weet het: wie alleen maar voorwaarts gaat, ziet zijn voetsporen niet. En die zijn door de ChristenUnie in de afgelopen jaren nadrukkelijk neergezet.

Voetsporen
Ik noem u een aantal van die voetsporen. Ik heb daarbij een selectie moeten maken uit wat we intern ons zegeningenregister noemen. Ik begin met het gezinsbeleid. Weet u nog hoe vaak wij in het verleden hebben aangedrongen op een gericht gezinsbeleid. Al in de jaren negentig vroegen we om een speciale bewindspersoon voor jeugd en gezin. We hebben er zes kabinetten op moeten wachten, maar bij het aantreden van dit kabinet was het eindelijk zover. Het gezin staat weer hoog op de politieke agenda. D66-er Pechtold is zelfs met een heus tegenoffensief gekomen. Het individu zou eens ondersneeuwen, nietwaar. De VVD weet intussen niet hoe gek ze het moet maken om een karikatuur van het gezinsbeleid van Rouvoet te maken. Er is weinig fantasie nodig om te bedenken wat er gebeurd was als niet de ChristenUnie maar bijvoorbeeld D66 en/of de VVD in de regering had gezeten.
- Dan was er geen gericht beleid voor gezinnen gemaakt.
- geen kindgebonden budget voor ouders met een wat smallere portemonnee.
- geen gratis schoolboeken voor het voortgezet onderwijs
- geen reductie van reiskosten voor minderjarige MBO-ers.
- geen verplicht ouderschapsplan bij echtscheiding van ouders met minderjarige kinderen
- de flitsscheiding zou niet zijn afgeschaft.
- de algemene heffingskorting zou al geheel zijn afgeschaft: dat scheelt 2000 euro per jaar als partners er voor kiezen dat één van hen de kost wint
- en dan lag er nu niet een gezinsnota waarin onder meer de dilemma's rond de verdeling van arbeid en zorg geschetst zijn.
Niets van dat alles. Maar met de ChristenUnie in de regering is dit nu wel gebeurd. Partijgenoten, wij maken het verschil op dit onderwerp. We laten onze voetsporen na. En dat was hard nodig ook.

Rouvoet
Nee, ik geef het toe: minister Rouvoet heeft geen makkelijke taak. En ja, de opgaven zijn groot. Denk aan de steeds maar terugkerende wachtlijsten. Maar is het niet vreemd dat er juist om die reden mensen zijn - óók in eigen kring - die zeggen dat we nooit zo'n departement hadden moeten uitkiezen. Het zou te moeilijk zijn! Ik begrijp daar niets van. De burgers van Nederland zitten toch niet te wachten op bestuurders die weglopen voor moeilijke opdrachten, die met makkelijke onderwerpen willen scoren, die bij wijze van spreken voor een pretpakket kiezen? Dáárvoor zijn we niet in het kabinet gestapt!

Van Middelkoop
We maken het verschil. Ook op het gebied van Defensie. Alle respect voor de VVD-er Henk Kamp, de voorganger van minister Van Middelkoop, maar onder zijn daadkrachtige leiding werd er - met steun van het CDA - wel fors gesaneerd bij Defensie. Weet u het nog: voor circa 400 miljoen euro aan bezuinigingen! Circa 7 procent van het defensiebudget. Daarvoor moesten sommige onderdelen 30 procent van hun gevechtskracht inleveren (fregatten, jachtvliegtuigen), werden andere onderdelen geschrapt en veel projecten gingen niet door. Ook moesten er duizenden defensiewerknemers afvloeien en verloren nog eens duizenden in de civiele sector hun baan, omdat zij afhankelijk waren van bases die gesloten worden.

Minister Verhagen roept nu wel geregeld dat er meer geld naar de krijgsmacht moet - maar wij regelden het. Als enige van de coalitiepartners hadden we dit in ons programma staan. Na vele jaren van bezuinigingen, komt er deze regeerperiode een kleine miljard euro extra beschikbaar voor Defensie. Minister Van Middelkoop laat momenteel ook een meerjarenverkenning opstellen. Om met feiten en getallen op een rijtje te zetten hoe politieke ambities - het ijveren voor vrede en gerechtigheid wereldwijd - zich verhouden tot de kosten van vredesoperaties. De uitkomsten daarvan zijn van belang voor een volgende regeerperiode.

Ik geef het toe: soms zuchten we wel eens om Eimert; hij kan soms wat té openhartig zijn. Maar hij heeft zijn hart wel op de juiste plaats zitten voor Defensie. Voor al die mannen en vrouwen die met gevaar voor hun eigen leven zich inzetten voor recht en gerechtigheid in de wereld. Van Middelkoop stáát ervoor dat zij voldoende middelen hebben en dat er geen roofbouw op hen wordt gepleegd: na ons vertrek uit Uruzgan eind volgend jaar heeft de krijgsmacht rust nodig en volgt er dus geen grote nieuwe missie. Nee, aan de oprechtheid van deze minister twijfelen we geen seconde. Dit is geen minister van streken.

Bezielde politiek
Journalisten vragen me geregeld of wij dat niet moeten leren. Mijn antwoord is dan altijd: We zien echt wel wat er om ons heen gebeurt, maar we gaan de streken van anderen niet imiteren. De ChristenUnie heeft haar eigen programma, maar ook haar eigen stijl: bezielde politiek zonder streken. Daar staan wij voor. We kunnen én willen niet anders.

Asfalt
We maken het verschil. We laten onze voetsporen achter. Al jaren pleiten wij voor een groener, duurzaam belastingstelsel: een stelsel waarin de grootste vervuilers het zwaarst worden belast. Daarmee is nu eindelijk een goed begin gemaakt, bijvoorbeeld in de autoshowrooms. Veel modale, relatief zuinige auto's zijn inmiddels goedkoper geworden - terwijl de categorie grote slurpers fors duurder werd. En na jaren van asfalt, asfalt en nog eens asfalt is er nu extra geld voor het spoor en openbaar vervoer: een investeringsplan van 4,5 miljard euro. Prachtig ook om te zien dat onder leiding van staatssecretaris Tineke Huizinga er al deze kabinetsperiode extra in regionaal openbaar vervoer wordt geïnvesteerd.

Van al deze maatregelen geldt: wij vroegen erom in ons verkiezingsprogramma; we eisten het in de onderhandelingen over het coalitieakkoord, en nu gaat het er van komen. Een trendbreuk na jaren eenzijdig asfaltbeleid.

Kilometerbeprijzing
Dat geldt ook voor de eerste aanzetten die nu gemaakt zijn om te komen tot de invoering van kilometerbeprijzing: niet het bezit maar het gebruik van de auto wordt belast. Ónze Dick (Stellingwerf) pleitte daar al meer dan tien jaar geleden voor. Hij kreeg toen nauwelijks een voet aan de grond. In deze kabinetsperiode worden nu de eerste onomkeerbare stappen gezet. Prachtig dat een CDA-minister dit plan mag gaan uitvoeren. Nee, ook hier geldt dat het geen gemakkelijke taak is. Maar ook van CDA-ministers mogen we verwachten dat ze niet voor moeilijke opdrachten weglopen. Beste Camiel Eurlings, laat je dus ook niet ontmoedigen door al die oud-verkeersministers die rond de kerstdagen in het Nederlands Dagblad somberden dat het toch allemaal maar niets kan worden met dat rekeningrijden. Wat zij al die jaren lieten lopen, is jouw grootste opgave voor deze kabinetsperiode.

Huizinga
Over duurzaamheid wordt veel gesproken, maar onze staatssecretaris Tineke Huizinga voegt de daad bij het woord. Net voor het kerstreces presenteerde zij haar ontwerp Nationaal Waterplan. Over zaken als waterveiligheid, de Noordzee en de toekomst van het IJsselmeergebied. Sprankelende uitwerkingen zoals windmolenparken op zee en een waterstad in het Markermeer. Ontwikkelingen op het gebied van klimaat, demografie en economie vragen op een waterbeleid dat toekomstbestendig is. Tineke Huizinga trekt sporen die nog lang te zien zullen zijn. Echt ChristenUnie om daaraan mee te werken.

De ChristenUnie maakt het verschil. We laten onze voetsporen na. Dat viel ook op bij de discussie over de koers van Europa. We wisten het ‘nee' tegen de Europese grondwet uit 2005 te vertalen in een realistische Nederlandse inbreng bij de Europese Top van juni 2007. Bijzonder om vervolgens te zien hoe die Nederlandse inbreng Europa in een ander spoor kon krijgen. Want de uitkomst was: geen grondwet, maar een nieuw verdrag zonder grondwettelijke pretenties die inbreuk doen op nationale soevereiniteit. Een mooi resultaat dat we nu met steun van de SGP kunnen uitdragen naar de Europese Verkiezingen toe.

Gefeliciteerd, Peter van Daalen, met het vertrouwen dat je hebt gekregen als onze lijsttrekker bij Europese verkiezingen in juni. We zien uit naar onze samenwerking in de komende jaren. Dank aan Hans Blokland, voor zijn inzet in de afgelopen jaren. Hans, je wordt afgelost door een jonger iemand. Maar je weet het: je bent pas oud als je buiten adem raakt bij het schaken, jouw lievelingssport. We hopen dat dit voor jou nog lang gaat duren.

Winkeltijden
De ChristenUnie maakt het verschil. Dat geldt ook in de discussie over de winkeltijdenwet die zich toespitst op de koopzondagen. U heeft de laatste weken kunnen voelen hoe sommigen de stemming in het land hierover proberen te zetten. Schandalig, werd er gezegd, dat de ChristenUnie het aantal koopzondagen aan banden wil leggen. Maar hoe zo, schandalig? Met onze coalitiegenoten hebben we afgesproken dat de bestaande wetgeving, geschreven door een D66-minister in de tijd van ‘paars', voortaan netjes wordt nageleefd. Daarom gaan we eindelijk een maas in huidige wet, de zogenoemde toerismebepaling, aanpakken. En ja, daar hechten wij inderdaad zeer aan. Want een groot aantal gemeenten misbruikt al jarenlang deze bepaling om meer dan twaalf zondagen per jaar de winkels open te gooien.

Ik weet dat er partijen zijn die nogal geforceerd de economische crisis aangrijpen om alsnog onder deze afspraken uit te komen. Geld moet rollen en dus moeten we vooral zeven dagen per week langs de kassa's kunnen schuifelen. Dat een consument z'n euro maar één keer kan uitgeven en dat het zeker voor kleine winkels alleen maar extra geld en inspanning kost om de hele week open te zijn, dringt kennelijk niet door: vrijheid om te consumeren is belangrijker dan vrijheid om uit te rusten. Uit de inbrengen bij het wetsvoorstel meende ik voorzichtig op te snuiven dat PvdA en CDA ook een pas op de plaats zouden willen maken. Laat ik hierover maar duidelijk zijn: de ChristenUnie staat op een spoedige uitvoering van de gemaakte afspraak. En het past niet in de gemaakte afspraak om gemeenten die al jarenlang misbruik van de wet maken, nu buiten deze aanpak te plaatsen, zoals de PvdA schijnt voor te stellen. Verkeerd gedrag gaan we niet belonen. Het is ook niet eerlijk naar gemeenten die zich wel aan de wet hebben gehouden.

Terecht heeft minister Van der Hoeven overigens al vraagtekens heeft geplaatst bij een onderzoek dat suggereert dat er duizenden banen verloren gaan als de winkels niet onbeperkt open mogen. We beschermen juist de kleine winkelier en de belangen van de werknemers. Zondagsrust is heilzaam, ook voor een economie die het even moeilijk heeft.

Meeste aangenomen amendementen
De ChristenUnie maakt het verschil. We laten onze voetsporen na. Dat bleek ook tijdens het overzicht van de voorzitter van de Tweede Kamer, mw Verbeet, over 2008. Het belangrijkste rijtje, het rijtje van de Kamerleden die de meeste amendementen door de Tweede Kamer hebben geloodst, werd aangevoerd door drie ChristenUnie-Kamerleden: Ernst Cramer, Esmé Wiegman en Ed Anker. Een volledig ChristenUnie-erepodium. Geweldig. Ik ben trots op mijn fractie. Ook op Cynthia en Joel, die op hun terreinen eveneens erg actief zijn. En zo hoort het. Daarvoor zitten we toch in de Tweede Kamer. We willen invloed uitoefenen op het beleid. Dat doe je door de wetgeving te beïnvloeden. Het echte Kamerhandwerk. En die amendementen gáán ook echt ergens over. Over extra geld voor de binnenvaart: een duurzame wijze van vervoer, motor van regionale economieën. Over miljoenen euro's voor uitstapprogramma's voor prostituees. Extra miljoenen voor hulp aan tienermoeders. Extra miljoenen voor een verzekering voor alle vrijwilligers in Nederland. En zo kan ik nog wel even doorgaan.

Dat doe ik niet. Ik kom namelijk tot een afronding. Nog even vooruitkijken. Alle aandacht zal de komende maanden gericht zijn op de bestrijding van de gevolgen van de kredietcrisis. De crisis roept een besef wakker dat we in een run naar meer en meer tegen grenzen zijn aangelopen. Is dat overigens niet één van de lessen die we altijd uit tijden van crisis leren: dat we moeten leren leven met grenzen. Grenzen aan de groei, grenzen aan de draagkracht van de aarde, grenzen aan de schrijnende en niet te accepteren kloof tussen arm en rijk. In dat opzicht bied tijden van crisis ook kansen. Het kunnen momenten van loutering zijn. We worden gedwongen nieuwe keuzes te maken, die nieuw perspectief bieden. We moeten op zoek naar een nieuwe balans.

Van deze coalitie mag verwacht worden dat daarnaar de aandacht uitgaat. Bewindspersonen moeten zich nu niet terugtrekken op hun eigen departementen. Politieke schouders moeten tegen elkaar aan gezet worden. Niet iedereen voor zichzelf en zijn eigen ding. Balkenende, Bos, Rouvoet. / Donner, van der Hoeven, Plasterk. / Eurlings, Cramer, van der Laan en al die andere bewindspersonen: samen staan ze voor een geweldig grote opgave.

Buitengewone daden
Deze coalitie kan die uitdaging aan. Maar dan moet ze wel lef en leiderschap tonen, en wegblijven bij onnodig politiek gekrakeel over onderwerpen die afleiden van dat waarover we ons echt druk moeten maken. Dat lef en leiderschap zal ook nodig zijn als we straks met elkaar keuzen moeten maken bij de voorjaarsnota. Buitengewone tijden kunnen -wat de ChristenUnie betreft - ook leiden tot buitengewone daden. Zoals nu eigenlijk al zichtbaar is. Maar wij zijn bereid met een open houding naar gemaakte coalitieafspraken - ook de financiële - te kijken als dat in het belang van ons land en de aanpak van de recessie noodzakelijk is. En we zullen niet meewerken aan maatregelen die de crisis alleen maar verder verdiepen.

Laat ook in de komende tijd de visie, die de in Beetsterzwaag heeft neergelegd, leidend zijn. De visie van Samen werken, Samen leven. De drive om te werken aan beheerste groei, duurzaamheid, respect en solidariteit. Aan een samenleving waarin oog is voor elkaar en waarin recht wordt gedaan aan ieders mogelijkheden en talent. Een samenleving waarin de overheid duidelijke grenzen stelt aan wat wel en wat niet kan, waarin vooral de eigen kracht van de samenleving wordt benut en waarin creativiteit en eigen initiatief worden ondersteund. Een samenleving waarin mensen zich duurzaam met elkaar verbonden weten.

Als ChristenUnie willen we ons daar voor inzetten. Onze bewindspersonen in het kabinet. De Kamerleden in de fractie. Vanuit het besef dat God ons roept op onze onderscheiden plaatsen onze verantwoordelijkheden voor het bestuur van dit land te nemen. Hem komt alle eer toe.''