Datum:             7 september 2011

Mevrouw Ortega-Martijn (ChristenUnie): Voorzitter. Het is alweer bijna een jaar geleden dat Bonaire, Sint-Eustatius en Saba conform het statuut onderdeel zijn geworden van het grondgebied van Nederland. Enkele afspraken uit de besluitenlijst BES van het bestuurlijk overleg van 31 januari 2008 wil ik graag even citeren: "Uitgangspunt is dat normen worden opgesteld voor een binnen Nederland aanvaardbaar voorzieningenniveau op Bonaire, Sint-Eustatius en Saba op met name de terreinen onderwijs, volksgezondheid, sociale zekerheid en veiligheid." En: "Uitgangspunt is tevens dat voorkomen moet worden dat maatregelen van statuswijziging onvoldoende rekening houden met de specifieke omstandigheden van Bonaire, Sint-Eustatius en Saba en daarom sociaal en economisch de samenleving ontwrichten."

Dit is precies wat is gebeurd. Daar draait alle onvrede namelijk om. De situatie is zorgelijk en alarmerend. Ik had de minister vandaag graag een fractienotitie willen overhandigen waarin ik mijn conclusies onderbouw en met voorstellen kom, zodat de afspraken wel worden nagekomen. Gezien het korte tijdsbestek sinds mijn terugkeer is dit echter niet gelukt. Ik wil recht doen aan de mensen die de tijd hebben genomen om mij zowel mondeling als schriftelijk te voorzien van informatie. De presentatie van de notitie zal dus op een later tijdstip plaatsvinden. Misschien is het ook een idee, aansluitend op het voorstel van de heer Van Bochove, om dit gelijk mee te nemen in een groot debat met alle ministers.

Ik kom al jaren op deze eilanden. Voor het eerst word ik geconfronteerd met bewoners die er niet voor terugdeinzen hun mening op een dreigende en agressieve toon te verkondigen. De emoties lopen soms hoog op. Ze uiten zich soms in verbaal en fysiek geweld. Mensen zijn teleurgesteld, boos en gefrustreerd. De weerstand tegen de huidige status is groeiende, en terecht. Er zijn namelijk gouden bergen beloofd. Daar zien de mensen echter nog niets van terug. Sterker nog, ze zijn er in hun beleving slechter van afgekomen. Graag hoor ik hoe de minister dit waarneemt en wanneer de bewoners kunnen rekenen op een beter leven.

Mensen leven van dag tot dag. De prijzen zijn de pan uit gerezen. Ik ben er zelf ook van geschrokken. Het water staat de mensen tot de lippen. De inwoners van alle eilanden voelen zich ongelijk behandeld, als tweederangs burgers. Ze zeggen dat er geen respect is voor hun cultuur, identiteit en traditie. De gemoederen raken verhit. Ook politici en bestuurders zeggen dat Nederland zijn afspraken niet nakomt. Het legaliseren van abortus en euthanasie en de introductie van het huwelijk tussen gelijke seksen op korte termijn is een doorn in het oog van zowel politici als burgers. Ik heb begrepen dat ze dit niet zomaar zullen accepteren. Zij willen vasthouden aan de afspraken die tussen de toenmalige staatssecretaris en de lokale bestuurders zijn gemaakt. De manifestatie gisteren op Bonaire laat zien dat de onvrede groot is. Wie had kunnen verwachten dat anno 2011 honderden Bonairianen de straat op zouden gaan om uiting te geven aan hun onvrede? Het is mooi dat alles netjes en zonder incidenten is verlopen. Dit laat zien dat de bevolking van goede wil is. Maar hoe lang is dit nog het geval? Er is een signaal afgegeven aan zowel de Haagse als de Bonairiaanse politiek.

Juist afgelopen maandag is het bestuurscollege van Bonaire gevallen. Graag hoor ik hierover de stand van zaken van de minister, ofschoon ik net voordat ik hiernaartoe kwam, heb begrepen dat er weer een nieuw bestuurscollege is. Dit hoor ik dan van de minister. Daarnaast verzoek ik in dit kader om een reactie op het ambtsbericht van de gezaghebber en de brief van de Rijksvertegenwoordiger aan de eilandsraad en het bestuurscollege, die gezien worden als de mogelijke aanleiding van de val van het bestuurscollege.

Ik zal het vandaag niet hebben over het kwaliteitsniveau van de gezondheidszorg en over het feit dat bepaalde sterfgevallen hier volgens politici direct mee te maken hebben. Ik zal het niet hebben over het fiscaal stelsel, dat de economie heeft ontwricht. Ik zal het niet hebben over de invoer van de dollar, die ervoor heeft gezorgd dat de prijzen de pan uit zijn gerezen, sommige mensen niet meer weten hoe te overleven en dat de eilanden nu het fenomeen van voedselpakketten kennen. Ik zal het niet hebben over de armoede die ik ben tegengekomen, terwijl er onvoldoende maatregelen worden genomen om deze te bestrijden, met als gevolg dat de kinderen met een lege maag naar school moeten. Ik zal het niet hebben over het gevoel van onveiligheid, dat toeneemt door gestage groei van de criminaliteit. Bij de minister krijg ik geheid het antwoord dat hij er niet over gaat. Welke acties gaat de minister ondernemen om ervoor zorgen dat de boel niet escaleert en dat er een emotionele band ontstaat tussen het Caraïbische en Europese deel van Nederland? Ook de Rijksvertegenwoordiger rept hiervan.

De voorzitter: Mevrouw Ortega, uw tijd is om. Gaat u afronden?

Mevrouw Ortega-Martijn (ChristenUnie): Ik zal mij concentreren op datgene waar de minister wel over gaat. Een aantal mensen heeft het er al over gehad, namelijk over de wet- en regelgeving. Er was inderdaad sprake van vijf jaar. De Tweede Kamer heeft besloten dat een algemene bestuursopdracht voor de drie eilanden zo snel mogelijk grondwettelijk moet worden gewaarborgd. Komt er een tussenevaluatie van het bestuursmodel openbare lichamen alvorens we tot grondwetswijziging zullen overgaan, mede gezien het hoge aantal uitvoeringsproblemen? Ook sluit ik me aan bij de vraag wat de minister vindt van de effectrapportage. Ik wil me ook aansluiten bij het punt van de heer Recourt over artikel 209. Inderdaad blijkt dat de bestuurders niet betrokken zijn bij het Besluit zorgverzekeringswet BES. Ook wil ik aansluiten op wat mevrouw Hachchi heeft gezegd over een eventueel re-integratieplan. De rest van mijn punten zal ik in tweede termijn inbrengen.

De heer Lucassen (PVV): De ChristenUnie-fractie spreekt over teleurstelling en over emoties. Er wordt op de eilanden veel gewezen naar de blanke Nederlanders. Men vindt dat er te veel Nederlanders op de eilanden komen. Dat zijn heftige reacties. Door sommigen die daar wonen wordt zelfs gesproken over toenemende Makamba-haat. Dat gaat dus best wel ver. Vindt mevrouw Ortega de ontwikkeling van zulke emoties begrijpelijk?

Mevrouw Ortega-Martijn (ChristenUnie): Ik vind het niet goed dat er vormen van racisme aan het toenemen zijn op de eilanden. Dat kan en mag echt niet. Ik vind dat we actie moeten ondernemen om ervoor te zorgen dat er een emotionele band ontstaat tussen het Caraïbische en het Europese deel van Nederland. In principe is de onvrede niet gericht tegen Europese Nederlanders, maar op het idee dat de situatie waarin de mensen zich nu bevinden te maken heeft met Nederland.

De heer Van Bochove (CDA): Mevrouw Ortega zei dat er gouden bergen waren beloofd. Is dat in overdrachtelijke zin bedoeld en in de beleving van de eilandbewoners of is dat in het Nederlandse parlement gebeurd? Dat laatste is namelijk volgens mij niet het geval.

Mevrouw Ortega-Martijn (ChristenUnie): Nee, dat is absoluut niet door het parlement beloofd, maar als wij het hebben over een in Nederland aanvaardbaar voorzieningenniveau roept dat een bepaalde beeldvorming op van gouden bergen. Daar refereerde ik aan.

De heer Recourt (PvdA): Heb ik goed begrepen dat mijn buurvrouw het eens is met de voorjaarsrapportage en de analyse van de Rijksvertegenwoordiger?

Mevrouw Ortega-Martijn (ChristenUnie): Ik ben het daar helemaal mee eens en kan het helemaal onderschrijven. Ik vind wel dat het iets genuanceerder is over de situatie op de eilanden dan ik zelf ervaren heb toen ik er was. Verder kan ik me er helemaal in vinden.

Voor meer informatie zie ook www.tweedekamer.nl.