Hoe bestrijden we de epidemie van overgewicht? Dat is de uitdaging waar we voor staan.

Aan de orde vandaag is een prachtige nota met goede intenties en waarheden die kloppen als een bus. Maar wat ik mis is een duidelijk plan en een antwoord op de vraag wie de regie heeft. Wat gaan we doen? En wie gaat wat doen? (Ik begrijp de angst van ministers om voor moraalridder uitgemaakt te worden en als bemoeizuchtig te worden weggezet. Maar durf op dit terrein ‘buiten de gebaande paden’ te treden, zoals geadviseerd door verschillende adviesraden.)
Met alleen voorlichting redden we het niet. Moeite met bestrijding overgewicht heeft alles te maken met gewillige geesten, maar zwak vlees.

Zeker waar het gaat om verwevenheid met sociaal-economische factoren moeten we onze verwachtingen van etiketten, logo’s en info via internet bijstellen. Wat dat betreft constateer ik dat de voorstellen in de nota erg ‘elitair’ van aard zijn. Vooral hoger opgeleiden spreken in termen van balansdag etc. Alleen zij zijn in staat alle informatie te ontcijferen en te duiden. Lager opgeleiden, sociaal-economisch zwakkeren kunnen hier weinig mee. Ik ben onder de indruk van de zgn. Epode-aanpak waar in Zwolle mee gewerkt wordt.

Op lokaal niveau gaat dit initiatief de strijd aan met overgewicht onder jongeren, en betrekt hierbij de hele sociale omgeving: gezin, school, gezondheidszorg, sportverenigingen, bedrijfsleven, lokale politiek. De gemeente verbindt zich aan een langjarige integrale aanpak, waarbij zij de eindverantwoordelijkheid voor de aansturing en uitvoering op zich neemt, een lokale projectmanager aanstelt en de ondersteuning zoekt van 'local hero’s' (sporters en andere bekendheden). Van essentieel belang is de samenwerking tussen publieke en private partners.

Een aanpak die steunt op 4 pijlers:

1. politiek draagvlak  
2. werken met pps-constructies (go4kids)
3. gebruik maken van sociale marketing bij het introduceren van kennis en ervaringen van het Voedingscentrum en NIGZ (gezond leven is leuk!)
4. wetenschappelijke evaluatie: wat heeft effect? (RIVM, TNO en ZonMw)

Dit verdient uitwerking in gemeenten in heel het land. Maar deze aanpak dient ook tussen de oren van Den Haag te komen: geen eenzijdige actie binnen 1 vd pijlers, of eenzijdige afwijzing als iets binnen een pijler wordt voorgesteld.

Er moet veel meer handig gebruik worden gemaakt van belangen die parallel lopen:  

- Gezondheid van kinderen bevordert schoolprestaties. Hier zijn scholen trots op.

-  Werkgevers hebben baat bij gezonde werknemers.

-  De minister heeft baat bij gezonde mensen met het oog op de kosten van de gezondheidszorg als gevolg van de ziektelast die overgewicht met zich meebrengt!

-  De minister heeft baat bij medewerking van andere departementen om resultaten te behalen, bijvoorbeeld VROM die zich inzet voor een ruimtelijke inrichting die aanzet tot beweging. OC&W die goede schoolprestaties wil zien. SZW wil gezonde werknemers.

Daarom de oproep: Zet een goede zorgketen op, in piramidevorm, met een signaleringsprotocol voor tandarts, GGD en Consultatiebureau aan de onderkant. Deze signaleerders kunnen lichamelijke beweging stimuleren, aanzetten tot het eten van ontbijt. Deze signaleerders kunnen de combinatie van frisdrank, chips en tv bij ouders aan de orde stellen als mede-boosdoeners voor het probleem van overgewicht. Vervolgens zal er een goede doorverwijzing moeten kunnen plaatsvinden naar huisarts, specialist en eventueel kliniek. Mensen moeten niet komen te ‘zwemmen’ in zorg- en beweegaanbod. ‘Therapietrouw’ is van belang. Mensen moeten daadwerkelijk naar de sportschool gaan of diëtist, en de huisarts zal hierop zijn patient moeten bevragen (klinkt vriendelijker als ‘controleren’.

Borstvoeding is de beste start voor een kind. Daarom vandaag de vraag hoe het staat met de toezegging van de minister, gedaan tijdens het debat over de voedingsnota, de Kamer te informeren over de mogelijkheden om zorgaanbieders te belonen die een borstvoedingscertificaat hebben.

Afgelopen zomerreces heb ik een paar dagen meegelopen in de GGZ-sector. Over de GGZ valt veel te zeggen maar een ding wil ik vandaag aan de orde stellen: overgewicht bij GGZ-cliënten. In gesprek met cliënten kwam de frustratie naar voren dat veel medicatie dikmakend is, zeker icm het bijverschijnsel van extreme vermoeidheid en inactiviteit. ‘Waarom ben ik daar niet voor gewaarschuwd?’ klonk de diepe verzuchting. ‘Waarom heb ik niet direct advies van een diëtist en beweegadvies gekregen?’ Graag bijzondere aandacht voor deze specifieke doelgroep. En tegelijk laat dit voorbeeld ook zien hoe levensstijladvies een normaal onderdeel zou moeten zijn van een gesprek met een arts of behandelaar.

Tot slot wil enkele concrete voorstellen neerleggen:

Mijn hoofdboodschap: laten we niet meer nieuwe dingen verzinnen, geen nieuwe taskforces instellen, nieuwe pilots starten etc., maar wat er landelijk al is bij elkaar brengen en toepassen! De ChristenUnie wil dat aan deze nota een structureel meerjarenplan verbonden wordt met concrete doelstellingen en afspraken hebben over wie de centrale regie heeft. Dat meerjarenplan moet inzicht geven waar we willen staan over 1 jaar, over 5 jaar, over 20 jaar. Doelstellingen moeten concreet zijn, bijvoorbeeld als het gaat om BMI. Om overgewicht te bestrijden moeten we als overheid normen stellen en waar normen gesteld worden, die ook ondersteunen. Dit ziet de ChristenUnie het liefst via vrijwillige afspraken en zelfregulering gebeuren. Belangrijk is wel dat er met duidelijke deadlines wordt gewerkt. Van vrijblijvendheid mag geen sprake zijn. Als het langs deze weg niet lukt, dan moeten ge- en verboden in zicht komen. Het is de Consumentenbond en de FNLI niet gelukt om tot overeenstemming te komen rondom voedingsreclame gericht op kinderen. Maatregelen mogen we niet dood laten bloeden, omdat het via de weg van zelfregulering is mislukt. Daarvoor is het probleem van overgewicht te groot. De ChristenUnie gaat ervan uit dat het Kabinet nu initiatieven neemt om te komen tot een gewijzigde reclamecode.