Vooral de VVD maakte zich bij de jongste kabinetsformatie sterk voor de afschaffing van de onroerende zaakbelasting (ozb) in 2005. CDA en LPF zijn meegetrokken in een maatregel waarvoor de motivatie niet dieper leek te gaan dan de wens om bij burgers in het gevlei te komen. ,,Nog nooit werd met zoveel geld gesmeten met zo weinig argumenten'', stelde een hoogleraar economie onlangs. Zo zal het voordeel voor huizenbezitters, de belangrijkste reden voor de vermeende populariteit van de maatregel, beperkt blijven. Het geld wordt via de loon- en inkomstenbelasting weer grotendeels bij hen weggehaald, en in sommige gemeenten zullen burgers met een stijging van de rioolheffing (of de hondenbelasting) worden geconfronteerd.

Het voordeel van de afschaffing bestaat er voor de doorsnee burger slechts in, dat hij een envelop minder door de bus krijgt. In financiële termen gaat hij er echter niet op vooruit.

Vrijheid gemeenten
Het belangrijkste bezwaar tegen de afschaffing van de ozb is dat deze de Nederlandse gemeenten een deel van hun beleidsvrijheid ontneemt. Wie wil dat de overheid dicht bij de burgers staat, moet de lokale overheden hiervoor de instrumenten natuurlijk niet ontnemen! Immers, gemeenten kunnen nu nog zelf beslissen of ze de lastendruk van de burgers willen verlagen, of dat ze de opbrengsten van de ozb willen steken in verbetering van openbare voorzieningen en veiligheid of de kwaliteit van de leefomgeving.

In de nieuwe opzet is een vergroting van de lokale inkomsten op eigen initiatief van de gemeenten niet langer mogelijk. Voortaan zouden de gemeenten alleen nog geld uit het Gemeentefonds ontvangen, volgens in Den Haag vastgestelde verdeelsleutels. Het is veelzeggend dat ook de gemeenteraad van Wassenaar zich tegen de afschaffing van de ozb heeft uitgesproken, ondanks het feit dat deze gemeente er financieel op vooruit zou gaan. Ook in Wassenaar vreest men verlies van autonomie.

Maar er zijn meer belangrijke nadelen. Onderzoekers van het Centrum voor Onderzoek van de Economie van Lagere Overheden (COELO) aan de Rijksuniversiteit Groningen wezen er onlangs op dat de verdwijning van de ozb de verschillen in financiële positie van gemeenten zal vergroten. Rijke gemeenten kunnen erop vooruitgaan, terwijl de positie van armere gemeenten kan verslechteren. Dat komt doordat de twee miljard euro aan ozb-opbrengsten, die nu zeer verschillend zijn verdeeld over de 496 gemeenten, straks via heel andere verdeelsleutels zullen worden teruggegeven.

De ombouwoperatie leidt waarschijnlijk tot grote chaos bij gemeenten als hier geen adequate stappen door het kabinet worden gezet. Voorts heeft de voorgenomen afschaffing van de ozb een denivellerende werking. Hogere inkomens profiteren er vanzelfsprekend meer van dan lagere, omdat zij doorgaans over duurdere woningen beschikken en derhalve een hogere ozb betalen.

De ChristenUnie heeft bij de presentatie van de Miljoenennota voorgesteld om niet de ozb, maar de overdrachtsbelasting (ovb) te verlagen. Deze belasting drukt momenteel zwaar op de sterk gestegen huizenprijs. Wie een huis koopt, moet 6% van de koopsom afdragen aan de staat. Iemand die een huis koopt van bijvoorbeeld 210.000 euro, betaalt het lieve sommetje van 12.600 euro, waar geen directe dienst tegenover staat.

Verlaging van de ovb verlaagt de kosten voor woningaankoop. Dat is goed voor starters met lagere inkomens en bevordert doorstroming op de huizenmarkt. Dat geeft weer een impuls in de economie, bevordert dat mensen dichter bij hun werk gaan wonen en levert daarmee zelfs een bescheiden bijdrage aan het fileprobleem. Bovendien snijdt het rijk daarmee in eigen vlees en niet in dat van de lokale overheden.

Kortom, van de verlaging van de ovb zijn meer voordelen te verwachten dan van de afschaffing van de ozb. Het vorige kabinet (waar de VVD deel van uitmaakte) zag dat ook in, want dat wilde alternatieven voor de ovb onderzoeken. Het valt te hopen dat het huidige kabinet (of de opvolger ervan) dit tijdig inziet, aangezien sommige gemeenten nu al lijken te willen anticiperen op de afschaffing van de ozb in 2005, door de ozb-heffing de komende jaren te verhogen. Daar worden burgers zeker niet beter van.

door Leen van Dijke en André Rouvoet

Bron: Nederlands Dagblad