Ook de keuzes die binnen het strakke budget zijn gemaakt, kan ik niet helemaal volgen. Ik begrijp niet waarom Nederland als derde land in de wereld zou moeten beschikken over Tomahawks. Het is een nieuwe capaciteit in het hoog in het geweldsspectrum. Wij willen op zijn minst de aangekondigde integrale studie over de vloot afwachten.

Opvallend is de ruimte die de minister ziet om te spreken over Twenthe, Seedorf en over de Orions. Hij zegt dat hij geen goede argumenten heeft gehoord van de Kamer. Ik heb echter ook bedenkingen bij sommige argumenten van de minister. Twenthe zou minder ge-luidsruimte hebben. Ik sluit mij aan bij de vraag die de heer Bakker daarover heeft gesteld. Het is immers bekend dat de basis in Volkel ook in de problemen komt met de geluids-contouren. De minister heeft concentratie van het onderhoud afgewezen op grond van uit-komsten van een eerder gedane studie. Ik zou graag zien dat die studie aan de Kamer wordt gezonden zodat een goede vergelijking mogelijk is. Ik heb een aantal vragen over het antwoord van de minister inzake het tweedelijnsonderhoud.

Hij heeft gezegd dat eerste- en tweedelijnsonderhoud bij elkaar horen, onder andere omdat eerstelijnsmonteurs graag worden ondersteund door tweedelijnsmonteurs. Volgens mijn informatie vindt onderhoud bij uitzendingen wel degelijk gescheiden plaats. Bij de operatie in Kirgizië gingen wel eerstelijnsmonteurs mee, maar geen tweedelijnsmonteurs. Wat is de reactie van de minister hierop? De minister heeft ook gezegd dat vliegtuigen die een tweedelijnsbeurt nodig hebben in sommige gevallen niet meer kunnen worden gevlogen. Kan de minister dat toelichten?

Mijn fractie trekt de opbrengst van de ingeboekte bezuinigingen in twijfel. De verkoop van de grond zal minder opbrengen dan is ingeboekt gezien de vervuiling en de laag renderende bestemming die op het  gebied rust vanwege de ecologische hoofdstructuur. Is er rekening gehouden met de extra kosten die moeten worden gemaakt voor het overbrengen van de resterende F-16’s naar een andere basis? Wij willen graag dat wordt onderzocht of de bezuinigingsopbrengst van sluiting van Twenthe die is ingeboekt ook daadwerkelijk wordt gerealiseerd. Daarbij moeten ook de kosten van maatschappelijke compensatie worden meegewogen. Wat is de reactie van de minister hierop?

De minister zet de Kamer voor het blok inzake de Orions en de sluiting per 1 januari 2004 van het vliegkamp Valkenburg. De minister heeft gisteren gezegd dat er al onderhan-delingen worden gevoerd met twee geïnteresseerde NAVO-landen en dat die misschien af-haken als wij de tijd nemen om de zaken nog eens te overwegen. Wij moeten het dus gewoon maar slikken. Daaruit spreekt weinig respect voor de zelfstandige positie van de Kamer. 

Het lijkt mij dat het in ieders belang is om de Orions aan te houden voor de kust-wachttaken en de landverkenning bij vredesoperaties zo lang wij geen alternatief hebben. Het is de vraag of die alternatieven goedkoper en even doeltreffend zullen zijn. Ik wacht de studie over de NH-90’s af. Ik blijf het ook merkwaardig vinden dat de Orions in andere NAVO-lan-den wél een toegevoegde waarde hebben, maar kennelijk alleen in Nederland niet. Marine-vliegkamp Valkenburg kan in elk geval wat ons betreft niet dicht per 1 januari 2004. Dat geeft de ruimte om onderzoek te doen naar de optie van poolen met de Duitse of de Belgische marineluchtvaart. Wat het personeel betreft heeft de staatssecretaris over het sociale beleids-kader gezegd dat hij daarbij geen extra geld nodig heeft, maar wij vinden dat hij extra midde-len pas kan afslaan als er geen gedwongen ontslagen nodig zijn. Kan hij zijn inzet nog eens verduidelijken? Bij het veteranenbeleid steunen wij de opstelling van de fractie van de PvdA.

In het algemeen wil ik opmerken dat het de minister van Defensie niet siert dat hij zich afsluit voor de bredere afwegingen die gemoeid zijn met sluiting en afstoting van capaciteit. Dit geldt voor de Kop van Noord-Holland, met name voor marinestad Den Helder, voor Enschede met vliegbasis Twenthe, voor Ede en voor Valkenburg. Omdat wij nu in het geheel geen zicht hebben op bepaalde zaken, terwijl de Kamer wel integrale afwegingen moet maken, wil ik graag op schrift hebben wat er als gevolg van de maatregelen uit de Prinsjes-dagbrief en de Personeelsbrief aan kosten wordt veroorzaakt op andere departementale begrotingen. Dat kan volgens mij heel snel, misschien al voordat wij volgende week gaan stemmen. Parallel daarmee zou ik een jaarlijkse rapportage willen ontvangen waarin naast deze interdepartementale kosten de werkelijk gerealiseerde opbrengsten van de bezuinigings-maatregelen bij Defensie te vinden zijn. Ik overweeg om op dit punt een motie in te dienen.

Tot slot een punt waaraan ook andere woordvoerders al hebben gerefereerd. Ik ben erg blij dat minister Kamp zoveel oog heeft voor de samenhang tussen Defensietaken en Ontwikkelingssamenwerking, maar dat neemt niet weg dat de tweede hoofdtaak van Defensie – bevordering van de internationale rechtsorde en stabiliteit – ook een heel eigen spits heeft en dat daar een eigen budget bij behoort. De minister van Defensie wil zich voor zijn eigen taken toch ook niet afhankelijk maken van het budget van anderen?