Alleen uitgesproken tekst geldt

Arie Slob: Tijdens deze begrotingsbehandeling wil ik namens de fractie van de ChristenUnie aandacht vragen voor de betrouwbaarheid van de overheid. Het is een onderwerp dat de minister ook sterk bezig houdt, getuige zijn toespraak in juni van dit jaar op het jaarcongres van de VNG in Zuid-Laren. En niet ten onrechte. De hoogheid van het ambt van de overheid vraagt om overheidsdienaren die zich daarvan bewust zijn en ernst maken met de uitvoering van hun taken. Daar kunnen we geen minimumlijders bij gebruiken. Laat staan overheidsdienaren die buiten hun boekje gaan.

Als we het hebben over een betrouwbare overheid, dan hebben we het ook over de geloofwaardigheid van de overheid. Politici, bewindspersonen en ambtenaren moeten in hun optreden geloofwaardig zijn. Hun integriteit mag niet ter discussie staan. Helaas hebben we in de afgelopen jaren op verschillende overheidsniveaus te vaak meegemaakt dat dit wel het geval was. Dat is uiterst kwalijk. Ieder incident, of dit nu klein of groot is, doet afbreuk aan het vertrouwen dat burgers in de overheid moet kunnen hebben. Het is in dat opzicht goed dat het onderwerp integriteitsbeleid opnieuw op de politieke agenda is komen te staan. In september hebben we daarover nog uitgebreid met minister Remkes over kunnen spreken. Ik moet u wel zeggen dat mijn fractie enig ongeduld heeft bij de uitwerking van de vele plannen die er op dit punt leven. Gezien de ernst van de situatie pleiten wij voor een algeheel integriteitsoffensief bij de overheid. We kunnen ons bij dit onderwerp geen lange pauzes permitteren. Dit onderwerp moet hoog op de agenda blijven staan. Ook zal er intensief gewerkt moeten worden aan breed draagvlak binnen alle overheidsorganisaties voor het integriteitsbeleid. Dat is cruciaal voor het slagen daarvan. Ik roep de minister op in het komende begrotingsjaar met kracht daaraan te werken. Als het gaat om integriteitsbeleid wees de minister kort geleden nadrukkelijk op de voorbeeldfunctie die overheidspersonen daarin hebben. Zo vond hij – en wij steunen hem daarin – dat politieagenten in hun vrije tijd zich niet in een coffeeshop moesten laten zien. We hebben er toen niet over kunnen doorpraten, maar nu vraag ik hem: hoe gaat u dit realiseren? Deelt u onze mening dat het eigenlijk veel beter zou zijn als er een einde zou komen aan elk gedogen van coffeeshops? Als het gaat om de voorbeeldfunctie van de overheid gaat het ook om kleine zaken. Overtreding van het rookverbod in de Kamer door bewindslieden of kamerleden, om zomaar een willekeurig voorbeeld te geven, past daar bijvoorbeeld ook niet in. En ook van het dwarsbomen door enkele fracties van pogingen om te komen tot een verplicht register van geschenken boven de 35 euro gaat geen goed integriteitgetuigenis uit. Ik stel mijn collega’s voor dat we deze week zonder al te veel problemen regelen dat dit verplichte register er gaat komen. We hebben er nu wel genoeg over gepraat.

Ik refereerde al aan de spreekbeurt die minister Remkes in Zuid-Laren heeft gehouden. Eén punt wil ik daar uithalen. Remkes sprak over de inzet die van bestuurders gevraagd mag worden om het vertrouwen van burgers in de overheid te versterken. Hij riep de in Zuid-Laren aanwezige bestuurders op daarin lef te tonen. Bijvoorbeeld door als overheid af te zien van voor de burger onbegrijpelijke competentiediscussies en door het zoeken naar onconventionele oplossingen voor ernstige problemen. Van harte akkoord. Ik voeg daar wel iets aan toe, maar dan in uw richting. Als u zo robuust de gemeenten toespreekt, moet u van uw kant wel de gemeenten in staat stellen inhoud te geven aan hun bestuurlijke verantwoordelijkheden. Ook dat heeft met een betrouwbare overheid te maken. Kijkend naar de begroting 2004 en de plannen van het kabinet tot 2007 vraag ik me hardop af of dit wel het geval is. Er wordt stevig gekort op het gemeentefonds (233 miljoen euro in 2004 oplopend tot 527 euro in 2007). Vanuit het samen trap-op-trap-af-principe gezien is dat voor iedereen te volgen. Ook voor de gemeenten. Daar komt echter bij de forse bezuinigingen op de specifieke uitkeringen (2004 1 miljard euro oplopend tot 1,3 miljard euro in 2007), de nog steeds niet opgeloste knelpunten ( a raison van 400 miljoen euro), het maximeren van tarieven en het verder beperken van gemeentelijk belastinggebied door de gedeeltelijke afschaffing van de OZB. Wat het laatste betreft is het nog maar de zeer de vraag of de aangekondigde compensatie (storting van 945 miljoen euro in gemeentefonds) voor alle gemeenten afdoende is. Onderzoek heeft aangetoond dat 327 gemeenten er op vooruit zullen gaan. Onder hen vooral gemeenten in het Gooi met relatief dure woningen. Om precies te zijn 163 gemeenten zullen er echter op achteruit gaan. De gemeente Leiden (dat zal minister de Graaf aanspreken) komt uit op een nadeel van 76 euro per inwoner. Los van de financiële gevolgen is het ook een principieel punt: mag u zo de gemeenten beknotten in hun bestuurlijke vrijheid om eigen beleid te ontwikkelen en uit te voeren? En wat betekent dit vanuit het oogpunt van de betrouwbare overheid voor het uitvoeren van gemeentelijke taken? Neem de schuldhulpverlening. Een fors groeiende problematiek. Hoe kunnen gemeenten na al dit kabinetsgeweld daar nu nog financieel uitvoering aangeven, vraag ik de minister. Het zit de gemeenten hoog. Zo hoog dat het ook drempels zal opwerpen om te komen tot een bestuursakkoord met het Rijk en provincies. Wat gaat de minister doen om deze drempels weg te nemen? Ik wil hier een concreet antwoord horen.

Gemeentefonds: vraag opnieuw aandacht voor gemeenten die extreem hoge kosten moeten maken i.v.m. bodemgesteldheid, zoals Gouda en Reewijk. Belang en urgentie van deze problematiek is nog steeds erg hoog.

Als het gaat om de geloofwaardigheid van de overheid permitteer ik me ook enkele opmerkingen over wat we dan bestuurlijke vernieuwing zijn gaan noemen. We hebben er in dit kabinet zelfs een echte minister voor. Hij is –dat moet gezegd worden – voortvarend van start gegaan. Maar, zeg ik in zijn richting, pas u op dat u niet over uw eigen bestuurlijke benen struikelt. Bestuurlijke vernieuwing moet geen bestuurlijke vernieling worden. De inhoud van het voorstel om te komen tot een gekozen burgemeester getuigt niet echt van respect voor een al sinds jaar en dag bestaande bestuurlijke praktijk. Vorig jaar heb ik me al zeer kritisch uitgelaten over de wijze waarop met burgemeesters in Nederland werd omgegaan. Ze hangen aan een elastiekje, was mijn opmerking toen. Mijn hoop was vorig jaar op het CDA gevestigd, dat in hun toen net uitgekomen verkiezingsprogramma de door de kroon benoemde burgemeester weer een plaats had gegeven. Tijdens de formatie is echter duidelijk geworden dat de burgemeester voor het CDA niet meer dan politiek wisselgeld is. De reacties van het CDA op de plannen van minister de Graaf hebben de reeds weggeslagen hoop weer wat doen opleven. Ik hoop dat die hoop deze keer niet ijdel blijkt te zijn. Voor alle duidelijkheid: als de fractie van de ChristenUnie het voor het zeggen heeft zal er in 2006 geen sprake zijn van een massaal ontslag van burgemeesters. En we vragen zowel kamer als regering bij al deze voorstellen zorgvuldig met onze grondwet om te gaan.

Tot slot. Wat sinds vorig jaar ook opnieuw is blijven liggen is het verder oppakken van het rapport van de commissie Geelhoed over de positie van de provincie. Worden dit soort rapporten alleen voor het archief gemaakt, vraag ik de minister?