Is er iemand die een warm gevoel krijgt bij de Regeringsverklaring van CDA, VVD en D66? Waar klopt het hart van onze nieuwe regering? De ChristenUnie heeft naar een antwoord gezocht op deze brandende vraag, maar het niet gevonden. Met de publicatie Wat zou er anders geweest zijn…? probeert de ChristenUnie een antwoord te geven op een vraag die in de afgelopen weken vaak gesteld werd: "Wat zou er anders geweest zijn als de ChristenUnie betrokken was geweest bij de totstandkoming van dit regeerakkoord?" Het antwoord op die vraag is niet makkelijk en mag ook niet goedkoop zijn, maar de ChristenUnie kan wel aangeven waar de partij in de onderhandelingen zwaar op ingezet had.

Wat zou er anders geweest zijn…?

Een verantwoording van een christelijk-sociale inzet


Met elkaar. Meer betrokken. Minder gedogen.

10 Juni 2003
Met elkaar…
…… betekent dat de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen, dat we onze staatsschuld en milieuvervuiling niet op de volgende generaties afwentelen, en dat we onze rijkdom willen delen met de allerarmsten in de wereld

Meer betrokken…
…….. betekent meer zorg in het gezin, meer ruimte voor maatschappelijk initiatief, meer aandacht voor alternatieven voor abortus en euthanasie, meer steun om ouderen aan het werk te houden.

Minder gedogen…
…….. betekent meer handhaving en meer politie, meer aandacht voor slachtoffers van vrouwenhandel en prostitutie, minder mensen zonder uitzicht in de sociale zekerheid, minder verrijking aan de top van het inkomensgebouw

Inleiding

Is er iemand die een warm gevoel krijgt bij de Regeringsverklaring van CDA, VVD en D66? Waar klopt het hart van onze nieuwe regering? De ChristenUnie heeft naar een antwoord gezocht op deze brandende vraag, maar het niet gevonden.

De ChristenUnie is gaandeweg de kabinetsformatie één van de gesprekspartners van CDA en VVD geweest. Dat was in een aantal opzichten bijzonder. De keuze voor D66 betekent niet dat de ChristenUnie nu aan de kant blijft zitten. Integendeel, want het kan ook anders!

De onderhandelaars van CDA en VVD hebben besloten enkele toezeggingen aan de ChristenUnie op het gebied van immateriële thema’s een plek te geven in het regeerakkoord. Daar zijn we blij mee. Maar wat daarover nu in het akkoord staat was voor ons een minimale basis op weg naar een aanvaardbaar eindresultaat. Bovendien hebben we tijdens de formatiebesprekingen ook een aantal andere punten ingebracht op het terrein van asielbeleid, milieubeleid en sociaal beleid, die kenmerkend zijn voor onze christelijk-sociale politiek. Daarvan zien we nauwelijks iets terug in de Regeringsverklaring.

Met Wat zou er anders geweest zijn…? probeert de ChristenUnie een antwoord te geven op een vraag die in de afgelopen weken vaak gesteld werd: "Wat zou er anders geweest zijn als de ChristenUnie betrokken was geweest bij de totstandkoming van dit regeerakkoord?" Stel je eens voor dat CDA en VVD niet voor D66 hadden gekozen: Wat zou er anders geweest zijn…? Het antwoord op die vraag is niet makkelijk en mag ook niet goedkoop zijn, maar de ChristenUnie kan wel aangeven waar de partij in de onderhandelingen zwaar op ingezet had.
Wat zou er anders geweest zijn…? is geen alternatief regeerakkoord en ook geen nieuwe verpakking van ons verkiezingsprogramma. Het is een document waarin onze constructieve bijdrage aan de verkenningen in het kader van de kabinetsformatie is verwerkt. Rekening houdend met de sterke verslechtering van de economie. In de wetenschap dat er veel minder uitgegeven kan worden en dat er veel meer moet worden bezuinigd.

Maar de Regeringsverklaring heeft te weinig aandacht voor de menselijke kant van de zaak. De ChristenUnie staat voor een samenleving waarin we omzien naar elkaar, waarin mensen op elkaar betrokken zijn, en waarin de overheid niet de ogen sluit voor slachtoffers en misstanden. Daarom hebben we gekozen voor het motto:

Met elkaar
Meer betrokken
Minder gedogen
Respect voor het leven
Euthanasiewet: meer dan standstill en evaluatie
Bij de besprekingen met de informateurs vonden ChristenUnie, CDA en VVD elkaar in het afspreken van een standstill op medisch-ethisch terrein als uitgangspunt voor de verdere onderhandelingen. Vanzelfsprekend zou de ChristenUnie verdergaande stappen hebben ingebracht. Zo voelde en voelt de ChristenUnie niets voor de wettelijke strafuitsluitingsgrond voor euthanasie en acht de partij volwaardige toetsing door het Openbaar Ministerie wenselijk; de praktijk wijst inmiddels ook uit dat het oorspronkelijke doel van de strafuitsluitingsgrond, het verhogen van de meldingsbereidheid van artsen, niet wordt gehaald. De ChristenUnie streeft verder een sterkere verankering na van de palliatieve behandelingen. Opzettelijke levensbeëindiging behoeft uiteindelijk geen wettelijke legitimatie.

Abortus: aanpassing van de wet
Er zijn duidelijk signalen dat in de praktijk de wettelijke zorgvuldigheidscriteria voor zwangerschapsafbreking een te bescheiden rol spelen. Zo dient volgens de wet een bedenktijd van vijf dagen in acht te worden genomen en dient de vrouw uitdrukkelijk op de gevolgen en de alternatieve mogelijkheden te worden gewezen. Bovendien zou abortus beperkt moeten blijven tot medische noodsituaties. Inmiddels is in de praktijk abortus echter zo langzamerhand een recht. Onderzoek naar de abortuspraktijk is zeer wenselijk. De ChristenUnie heeft echter geen evaluatie nodig om vast te stellen dat afbreking van een zwangerschap het doden van een ongeboren leven is. Het ongeboren leven dient juist wettelijk beschermd te worden, dat wil zeggen vanaf de conceptie en niet vanaf 24 weken.

Alternatieven immateriële kwesties: 100 miljoen
Wanneer voldoende alternatieven beschikbaar zijn voor zwangerschapsafbreking en actieve levensbeëindiging, kan dit de vraag daarnaar drukken. Daarom reserveert de ChristenUnie extra middelen voor noodopvang en begeleiding van ongewenst zwangere vrouwen, voor pijnbestrijding en lijdenverlichting van mensen in de eindfase van hun leven. Ook wil de ChristenUnie omzien naar vrouwen en jeugdigen die tegen hun wil seksueel worden uitgebuit. Daarom worden middelen gereserveerd voor hulp aan slachtoffers van vrouwenhandel en seksuele uitbuiting en voor bestrijding van prostitutie door minderjarigen.

De dekking wordt gevonden door invoering van het principe dat alimentatie voortaan wordt geïnd via de werkgever; dit levert een besparing op de bijstand op, omdat vrouwen zeker zijn van alimentatieinkomsten.

Sociale rechtvaardigheid
Afschaffen lesgeld (220 miljoen)
Volgens de ChristenUnie hebben kinderen recht op gratis onderwijs. Dit is bovendien vastgelegd in internationale verdragen. De onderwijsbijdrage wordt daarom afgeschaft. Dat is gunstig voor gezinnen met schoolgaande kinderen. Parallel wordt er dan meteen bespaard op de tegemoetkoming onderwijsbijdrage. Daarmee komt ook een eind aan dit rondpompen van geld. Afschaffing lesgeld kost 400 mln, besparing op de WTOS bedraagt 180 mln. Netto kost deze maatregel daarom 220 mln euro.

De dekking wordt gevonden door introductie van het profijtbeginsel in het hoger onderwijs: efficiëntieverhoging, betere studiekeuzebegeleiding.

Kinderopvangtoeslag ouders (budgetneutraal)
Kinderopvanginstellingen ontvangen nu een rechtstreekse subsidie van het Rijk. Daarmee bevoordeelt de overheid in feite ouders die hun kinderen buitenshuis laten verzorgen, terwijl deze ook nog extra inkomen hebben. Ouders die hun kinderen thuis verzorgen derven én extra inkomsten én een tegemoetkoming in de kosten voor ‘kinderopvang’. Hierdoor wordt kinderopvang buitenshuis bevorderd, hetgeen de zorg en aandacht voor kinderen niet ten goede komt. Ouders hebben de eerste verantwoordelijkheid voor hun kinderen. De ChristenUnie stelt daarom voor om deze rijksbijdrage niet rechtstreeks aan instellingen, maar aan ouders te verstrekken via een inkomensafhankelijke kinderkorting op de belastingheffing. Zo wordt aan ouders de vrije keuze gelaten om de kinderen thuis te verzorgen of onder werktijden onder te brengen bij een gastgezin of kinderopvang.
Deze maatregel betreft een verschuiving van middelen, en kan daarom budgetneutraal worden ingevoerd.

Starters op de woningmarkt krijgen een steun in de rug (615 mln euro)
Door de gestegen huizenprijzen is het erg moeilijk geworden een betaalbare woning te vinden voor starters op de huizenmarkt. Bovenop de koopprijs van een huis drukt ook nog eens 6% overdrachtsbelasting, welke niet echt een rechtvaardiging kent. De ChristenUnie wil daarom de overdrachtsbelasting voor starters halveren. Dat scheelt uiteindelijk ook in de maandlasten omdat er minder geleend hoeft te worden. Zo wordt het makkelijker om een huis te kopen.

Verlagen van de overdrachtsbelasting met 3% kost 615 mln euro. De dekking wordt gevonden in de aftopping van de hypotheekrenteaftrek tot 250.000 euro (450 mln) en de afschaffing van de subsidie Bevordering Eigenwoningbezit (BEW, 150 mln)

Versterken maatschappelijke verantwoordelijkheid
Maatschappelijke stage voor jongeren
Veel partijen maakten zich er sterk voor, maar de ChristenUnie was er al vroeg bij met een notitie over een maatschappelijke stage. Onlangs boden enkele burgers hiervoor een plan aan bij de SER. Het wordt nu tijd dat het kabinet ermee aan de slag gaat: geef jongeren de gelegenheid zich breder te oriënteren in de maatschappij: in het onderwijs, de verzorging, of in het leger. Dat verbreedt hun blikveld en kweekt verantwoordelijkheidsbesef. En ze leveren ook gewoon een nuttige bijdrage aan de samenleving.

Afschaffen schenkingsrecht
Om vrijwilligersorganisaties en charitatieve instellingen te steunen in het nemen van hun maatschappelijke verantwoordelijkheid wordt de onnodige belastingheffing op schenkingen en giften afgeschaft (kosten: 100 miljoen).

De dekking hiervoor wordt gevonden in de volledige handhaving van de OZB

Evenementenheffing
Grootschalige manifestaties, zoals voetbalwedstrijden en muziekfestivals vragen soms om grote politie-inzet. Is het terecht om de kosten daarvan af te wentelen op de gemeenschap? De ChristenUnie vindt het al langer tijd om een heffing op toegangskaartjes in te stellen, waaruit de handhaving van de openbare orde en eventuele schadeposten kunnen worden betaald. Hiermee wordt ook het probleem omzeild dat met de kabinetsplannen kan optreden, namelijk verstrengeling van particuliere en openbare belangen door betaalde politie-inzet.

De opbrengst is vergelijkbaar met die van de kabinetsplannen en levert geen extra middelen op.

Rentmeesterschap
Verminder woon-werkverkeer (13,5 mln)
De overdrachtsbelasting werkt als een boete op verhuizen. Dit is strijdig met de wens om het woon-werkverkeer te verminderen. Om te bevorderen dat mensen dichter bij hun werk gaan wonen, wordt de overdrachtsbelasting bij aankoop van een woning binnen een straal van 30 km van de werkplek gehalveerd tot 3%.

De dekking wordt gevonden in de volledige handhaving van de OZB

Minder files, minder verkeersuitstoot met kilometerheffing
Alle adviesraden van de overheid zijn het erover eens, de ANWB is ervoor, de BOVAG-RAI is er zelfs voor: er moet een beprijzingssysteem komen voor autoverkeer die de huidige belastingen vervangt. De ChristenUnie stelt een kilometerheffing voor waarbij de motorrijtuigenbelasting verdwijnt en de BPM met 1/3 wordt verlaagd. Zo wordt niet het autobezit, maar het autogebruik belast. Dit leidt niet alleen tot minder files op de wegen, maar ook tot een lagere uitstoot van CO2 en uitlaatgassen.

De kilometerheffing kan budgetneutraal worden ingevoerd.

Landbouw en natuur (120 miljoen)
Boeren leven in onzekerheid over hun toekomst. Wanneer ze hun agrarische activiteiten moeten staken of inkrimpen, dan blijven er nog andere mogelijkheden over. Er moet voldoende geld beschikbaar komen voor agrarisch natuurbeheer, maar ook meer geld voor de reconstructie die nu dreigt te stagneren.

De dekking wordt gevonden in het temporiseren van enkele weguitbreidingen.

Internationale gerechtigheid
Humaan asielbeleid: specifiek pardon
Voor asielzoekers die al jaren in Nederland blijven en door toedoen van de overheid nog steeds geen beslissing over hun verblijfsstatus hebben, wordt het tijd een specifiek pardon te verlenen. Het is onmenselijk om van gezinnen, waarvan de kinderen alleen Nederlands spreken, Nederlandse vriendjes hebben en de Nederlandse basisschool hebben doorlopen, te eisen om alsnog naar het land van herkomst te vertrekken. Er moet schoon schip gemaakt worden.

Niet bezuinigen op ontwikkelingssamenwerking (300 mln)
Het kabinet van CDA, VVD en D66 wil beknibbelen op het budget voor ontwikkelingssamenwerking. Zaken die niet of nauwelijks bijdragen aan de ontwikkeling van een land. De ChristenUnie is hiertegen.

De dekking wordt gevonden in het volledig handhaven van de OZB

Effectiever besteden budget ontwikkelingssamenwerking (500 mln)
Verder is de ChristenUnie al jaren voorstander van een effectievere besteding van het ontwikkelingsgeld. Dat kan door minder geld uit te geven via logge internationale instellingen, en meer via particuliere hulporganisaties die vaak meer weten wat er speelt op lokaal niveau.

De maatregel kan budgetneutraal worden uitgevoerd: het betreft een verschuiving van middelen.

Werkgelegenheid
Extra inspanningen voor ‘moeilijke’werklozen (300 mln)
De afdrachtskortingen voor lagere inkomensgroepen en langdurig werklozen (SPAK/VLW) zijn onder Balkenende-I afgeschaft. Ten onrechte, vindt de ChristenUnie, omdat juist voor deze groepen een extra inspanning nodig is om aan het werk te worden geholpen.

De dekking wordt gevonden door wijziging van de WAO-maatregelen (zie elders)

Structureel maken regeling doorstroming ID-banen (200 mln)
De reïntegratiebudgetten worden vrij besteedbaar. Er is een overgangsregeling voor één jaar, die werkgevers een premie geeft wanneer ze een ID’er in dienst nemen. Het gevaar hiervan is, dat ID’ers die regulier werk krijgen na één jaar weer op straat staan en in de bijstand belanden. Het is daarom beter zich voor de langere termijn te committeren aan doorstroming van de ID-banen, zeker in een tijd van laagconjunctuur.

De dekking wordt gevonden in volledige handhaving van de OZB

Maak werken lonend voor ouderen (500 mln)
Ouderen worden terecht gestimuleerd langer door te werken. Om ook de werkgevers te stimuleren ouderen langer in dienst te houden stelt de ChristenUnie een herintroductie van de specifieke afdrachtskorting voor ouderen (SPOK) voor ter hoogte van 500 mln.

De dekking wordt gevonden in volledige handhaving van de OZB

WAO: niet herkeuren, maar ander model
De ChristenUnie ziet de herkeuring van WAO’ers onder de 45 jaar als aantasting van verworven rechten en draait deze coalitiemaatregel derhalve terug. In plaats daarvan wordt het recht op een WAO-uitkering gebonden aan 54 uur per huishouden. Op deze manier volgt de WAO de realiteit op de arbeidsmarkt dat het anderhalfverdienersmodel dominant is. Bijverzekeren voor meer uren kan dan particulier.

De maatregel levert ca. 300 mln euro extra op.

Gezondheidszorg
Geen premieverhoging in de zorg, inkomensafhankelijk eigen risico
Het kabinet wil de zorgpremies fors verhogen, en tegelijk mensen meer zelf laten betalen voor de genoten zorg. De ChristenUnie is er voorstander van om de zorguitgaven binnen de perken te houden, maar vindt verdergaande premieverhoging niet verantwoord met het oog op de draagkracht van huishoudens. Controversiële verstrekkingen, die geen collectieve verantwoordelijkheid zijn, worden uit het pakket verwijderd. Ook kunnen bepaalde lifestyle-middelen uit het pakket worden gehaald.

Dekking: invoering van een inkomensafhankelijk risico en het beperken van de geneesmiddelenvergoeding (o.a. lifestyle-geneesmiddelen) levert ruim voldoende besparing op om een extra stijging van de zorguitgaven met 1 miljard op te vangen.

Financiële verschuivingen

Budgetneutraal
Bovenstaande maatregelen betekenen een budgetneutrale aanpassing van het Hoofdlijnenakkoord en kunnen daarom zonder noemenswaardige effecten voor het EMU-saldo worden ingevoerd.

Lastenverlichting
Het lastenbeeld wijzigt in gunstige zin: netto resulteert een lastenverlichting ten opzichte van het Hoofdlijnenakkoord van 630 mln euro

Overzichtstabel financiële verschuivingen

Maatregel	Kosten	Opbrengst
Alternatieven immateriële zaken	100
Inning alimentatie via werkgevers		100
Afschaffen lesgeld	220
Profijtbeginsel hoger onderwijs		220
Kinderopvangtoeslag ouders	600	600
Startersmaatregel woningmarkt	615
Aftoppen hypotheekrenteaftrekbare		450
Afschaffing BEW		150
Afschaffen schenkingsrecht	100
Evenementenheffing		pm
Woon-werkmaatregel woningmarkt	14
Kilometerheffing	3000	3000
Landbouw/natuur	120
Temporiseren wegenaanleg		100
Niet bezuinigen op OS	300
Verschuiven multilateraal – particuliere hulp	500	500
SPAK/VLW herintroduceren	300
Niet herkeuren oude WAO’ers	140
Beperken WAO tot 54 uur per huishouden		540
Doorstroming ID-banen	200
Specifiek Afdrachtskorting Ouderen (SPOK)	500
Volledig handhaven OZB		1050
TOTAAL	6710	6710
Saldo budgettair effect	0
Saldo lasten:	-630