Kamerstuk 24515

Bijdrage van Eppo Bruins aan een algemeen overleg met staatssecretaris van't Wout van Sociale Zaken en Werkgelegenheid

De heer Bruins (ChristenUnie):
Dank u wel, voorzitter. Collega Van Dijk heeft al duidelijk gemaakt dat het een urgent onderwerp is waar we vandaag over spreken. Voor de coronacrisis had al een op de vijf mensen betalingsachterstanden en de coronacrisis zal het voor veel gezinnen alleen maar erger maken. Veel mensen zoeken te laat hulp en daarom is het van groot belang dat de overheid nú in actie komt. Het is goed om te zien dat de staatssecretaris hier ook werk van maakt. Hij organiseert rondetafels met experts en maatschappelijke organisaties, heeft nieuwe plannen gepresenteerd en aanvullende middelen beschikbaar gesteld. Maar nu is het zaak dat we daar ook snel resultaat van zien en dat die middelen ook de mensen gaan bereiken die het aangaat.

In het debat over de SZW-begroting hebben we daar al veel over gepraat. De ChristenUnie heeft daar ook, samen met de Partij van de Arbeid, een offensief gepresenteerd met veertien concrete voorstellen om armoede en schulden aan te pakken. Ik dank de staatssecretaris voor zijn reactie op onze plannen. Het is goed om te zien dat veel van onze voorstellen op steun kunnen rekenen. Ik wil vandaag graag een paar punten aanstippen waarop we naar mijn mening snel moeten doorpakken.

Ten eerste de toeslagenjungle. Ik hoef er niemand meer van te overtuigen dat er een einde moet komen aan het huidige toeslagenstelsel. Zoals we het leenstelsel vakkundig hebben gesloopt, met een brede politieke meerderheid, zo denken we ook dat toeslagenstelsel te kunnen slopen. Aan het begin stond mijn motie met de heer Van Weyenberg uit december 2019. Iedereen is het er wel over eens dat dit niet meer werkt. Ik werd laatst nog eens in die opvatting gesterkt toen ik las dat 40.000 van de 90.000 mensen die in de schuldhulpverlening zitten, daar vanwege toeslagenproblematiek in zitten. Dat is de helft van al die mensen. Het is dus goed om te zien dat dit kabinet al aan de slag is gegaan met alternatieven voor het toeslagenstelsel. Recent heeft ook de ChristenUnie haar alternatief voor een belastingstelsel gepresenteerd en door het CPB laten doorrekenen. Is de staatssecretaris het met mij eens dat een volledige herziening van het belastingstelsel zonder die vermaledijde toeslagen onontkoombaar is in de volgende kabinetsperiode?

De voorzitter:
Meneer Bruins, er is een interruptie van mevrouw Van Brenk.

Mevrouw Van Brenk (50PLUS):
Mijn complimenten voor de ChristenUnie en gelukkig ook het wetenschappelijk instituut van het CDA; het CDA hier bleef een beetje achter. We willen allemaal van die toeslagen af. We hebben vorige week een rondetafel gehad met deskundigen, waar een indringend pleidooi werd gehouden om er een individuele heffingskorting van te maken. De ChristenUnie pleit, net als D66, voor een huishoudkorting. Dat betekent dat als je een probleem hebt met de kostwinner die die korting krijgt — dus als iemand aan de alcohol verslaafd is, koopproblemen heeft, gokverslaafd is of noem maar op — al die andere gezinsleden, die nu bijvoorbeeld die arbeidskorting krijgen en dergelijke, het nakijken hebben. Zou het niet verstandig zijn als ook de ChristenUnie nadenkt over die individuele korting? Zou dat nog een begaanbaar pad zijn voor de ChristenUnie?

De heer Bruins (ChristenUnie):
Er is lang nagedacht over het voorstel dat wij hebben gedaan. Wij komen met een verzilverbare heffingskorting. Dat betekent dat het wordt uitgekeerd wanneer je een negatieve belasting betaalt. Wij presenteren het als een huishoudkorting, maar tegelijkertijd is die individueel, omdat zij afhangt van het aantal personen in het huishouden, waarbij wij een draagkrachtcorrectie toepassen: dus 100% voor de eerste, 70% voor de tweede, 50% voor de derde enzovoort. Zij is dus levensvormneutraal en hangt af van het aantal personen in het huishouden. Dat maakt dat zij ideologisch tussen een huishoudkorting en een individuele korting in zit. Daarom denk ik dat heel veel partijen 'm toch zullen kunnen omarmen en dat bij een volgend regeerakkoord dit nieuwe stelsel weleens het meest ideale politieke compromis zou kunnen zijn. Daarmee zou dit dan ook werkelijkheid worden, en daar houd ik graag aan vast.

Mevrouw Van Brenk (50PLUS):
Ik begrijp dat de ChristenUnie erg van compromissen houdt, maar het is toch ook wel mooi als je naar de resultaten kijkt. Gelet op de toeslagen en de doorrekening van het Centraal Planbureau zie je toch dat de individuele heffingskorting van 50PLUS er het allerbeste uitkomt in koopkracht voor alle groeperingen. Daarom hoop ik dat de ChristenUnie nog even doorstudeert en uiteindelijk het voorstel van 50PLUS omarmt.

De heer Bruins (ChristenUnie):
Wat we met die radicale belastingherziening doen — die is radicaal en in die zin dus geen compromis; het is echt een revolutionair voorstel, een totale herziening — is iets corrigeren wat in het huidige stelsel is misgegaan. Er zitten zulke perverse prikkels in om maximaal betaald werk te doen dat daardoor ook in zekere zin een stuk keuzevrijheid verloren is gegaan. Dus maken wij wel degelijk ook een ideologische keuze en passen wij een ideologische correctie toe met ons voorstel, zodat er ook voor gezinnen weer meer keuzevrijheid komt ten aanzien van hoe ze hun leven willen inrichten en hun tijd willen verdelen over betaalde arbeid, vrijwilligerswerk, mantelzorg en zorg voor de kinderen. Op dit moment zie je dat gezinnen daar bijna geen keuzevrijheid meer in hebben. We hebben bewust de ideologische keuze gemaakt een correctie aan te brengen in het huidige stelsel door iets van die hyperindividualiteit los te laten. En daaraan willen wij vasthouden.

De voorzitter:
Gaat u verder.

De heer Bruins (ChristenUnie):
Ja, dank u wel. Ik kom bij het waarborgfonds. Het is goed om te merken dat er wordt gewerkt aan de uitwerking, ondersteund door de Kamer via de motie-Segers. Daarmee kunnen probleemschulden tegen een fractie van de waarde worden afgekocht en kan de restschuld kwijtgescholden worden. Vanaf het begin heeft mijn fractie aangegeven dat het van belang is dat dit fonds breed toegankelijk wordt, ook voor mensen die nu niet in aanmerking komen voor schuldhulp, en dat de beschikbare middelen ook worden ingezet, zodat partijen als SchuldHulpMaatje en het Jongeren Perspectief Fonds die brede toegang kunnen realiseren. Graag hoor ik van de staatssecretaris wat op dit moment de stand van zaken daarbij is.

De toegang tot de Wsnp heeft mijn collega Van Dijk ook genoemd. We zien dat schuldhulptrajecten nu soms erg lang duren. Het is goed dat het kabinet een verplichte reactietermijn voor schuldeisers gaat invoeren bij de minnelijke schuldhulpverlening. Hoe snel kan dit worden ingevoerd, vraag ik de staatssecretaris. Het kabinet erkent ook dat er sneller toegang moet zijn tot de wettelijke schuldsanering. Ik heb daar ook met een breed gedragen motie om gevraagd. Benut die Wsnp nu beter en geef een vergoeding aan die Wsnp-bewindvoerders om een traject aan te vragen voor mensen die met probleemschulden kampen. De reactie van de staatssecretaris hierop was wel heel mager en gelaagd. Het kwam er eigenlijk op neer dat hij bereid was
"om te verkennen of er onderzoek gedaan kan worden naar een pilot". Je kunt heel omzichtige formuleringen vinden in de politiek, maar een "verkenning naar een onderzoek voor een pilot" is me net even een laagje te veel. Kan de staatssecretaris dit nou niet concreter maken? Natuurlijk is het mooi als het minnelijk kan worden opgelost, maar we zien gewoon dat gemeenten niet alle aanvragen aankunnen en dat trajecten stagneren. Daarom is het zo van belang om ook die Wsnp-route te benutten in lijn met mijn motie. Graag een reactie.

Voorzitter. Het gebeurt veel te vaak dat kleine schulden uitgroeien tot probleemschulden door verhogingen en boetes en door gebrek aan maatwerk. Vaak is de overheid daar zelf mede de oorzaak van. Het was een belangrijk onderwerp in deze coalitie om dat aan te pakken. Ik vind het van groot belang dat we mensen "schuldenrust" kunnen bieden: even een pas op de plaats om overzicht te creëren en te voorkomen dat de problemen verergeren. Het kabinet heeft al een noodstopprocedure ontwikkeld, maar die moet worden uitgebreid naar alle publieke instellingen en het liefst nog verder. Bij de begrotingsbehandeling is een motie van collega Gijs van Dijk en mij aangenomen om die noodstop uit te breiden. Hoe gaat de staatssecretaris dit aanpakken en hoe snel kan dat? Hoe sneller, hoe beter het antwoord.

Voorzitter. Uiteraard nog veel beter is het als we schulden voorkómen. Ik denk dat we dat met elkaar eens zijn. Het begint al bij jongeren; we spraken net over het leenstelsel. Maar we moeten jongeren ook leren hoe je verstandig met geld omgaat. Daarom is het van belang dat financiële educatie een plek krijgt in het nieuwe onderwijscurriculum.

Verder is het belangrijk dat mensen snel weten waar ze geholpen kunnen worden bij schulden. De verdere uitrol van de Nederlandse Schuldhulproute is daarvoor essentieel. Hoe staat het met de uitrol van die Schuldhulproute? Welke mogelijkheden ziet de staatssecretaris om vroegsignalering van schulden te verbeteren? En hoe zorgen we ervoor dat alle woningverhuurders, energiebedrijven, drinkwaterbedrijven en zorgverzekeraars meedoen om signalen te delen als mensen in financiële problemen komen?

Tot slot. Er loopt nog een aantal andere acties in het kader van de brede schuldenaanpak van het kabinet. Het is goed om te zien dat er voortgang wordt geboekt, maar we naderen inmiddels het einde van deze kabinetsperiode. Wat mijn fractie betreft moet er echt nog een aantal stappen gezet worden. Ik denk aan het wetsvoorstel over de regulering van de incassobranche. Waar blijft die, zo vraag ik de staatssecretaris.

Helemaal tot slot. We ontvingen deze week goed nieuws over de implementatie van de Wet vereenvoudiging beslagvrije voet. Het lijkt er echt van te komen per 1 januari, maar diverse overheidspartijen zijn er nog niet klaar voor, hoor ik, en hebben uitstel gekregen voor de implementatie. Kan de staatssecretaris garanderen dat ook deze organisaties uiterlijk binnen een halfjaar zijn aangesloten?

Dank u wel, voorzitter.