Datum:            26 mei 2011

Mevrouw Wiegman-van Meppelen Scheppink (ChristenUnie): Voorzitter. toegenomen prijsschommelingen en -instabiliteit van landbouwgrondstoffen en voedsel zijn een groot probleem. In Nederland ondervinden wij hier hinder van, maar in andere delen van de wereld heeft het veel grotere effecten. Hoge voedselprijzen leiden tot onrusten in de Arabische wereld. De conclusie van de Wereldbank luidt dat meer dan 40 miljoen mensen in extreme armoede is beland vanwege de hoge voedselprijzen. Dit is grotendeels het gevolg van recente droogte in Europa en Rusland en overstromingen in Australië. Het feit dat deze 40 miljoen geen Europeanen en Australiërs zijn, toont de mondiale verwevenheid en wederzijdse afhankelijkheid voor voedselvoorziening aan. Onze stem voor die miljoenen mensen is vandaag hard nodig.

De ChristenUnie vindt dat er maatregelen moeten worden genomen die op korte termijn effect hebben. Wij moeten voor de lange termijn toewerken naar een sterke, eerlijke en duurzame voedselvoorziening. Daar is veel voor nodig, vooral op internationaal niveau. Omdat Nederland zo'n welvarend land is met veel kennis en ervaring in de agro-industrie, ligt hier een grote verantwoordelijkheid. De ChristenUnie stemt van harte in met de initiatieven voor de kortere termijn die genoemd worden in de beleidsinzet, zoals het gebruik van handelstarwe als zaaizaad voor zomertarwe en het inzetten op de opheffing van adhocexportbelemmeringen. Het is de vraag in hoeverre wij andere landen er met kracht van kunnen overtuigen niet tot ad-hochandelsbarrières over te gaan. Graag een reactie van de staatssecretaris. De staatssecretaris stelt dat strakkere regulering om speculatie tegen te gaan niet aan de orde is omdat in Europees verband wordt gewerkt aan voorstellen om de transparantie in de markt voor agrarische grondstof- en voedselderivaten te vergroten. Het is de vraag of het bereiken van meer transparantie voldoende is. Ik vraag mij af waarom wij de regels die de Commodity Futures Trading Commission (CFTC) oplegt in de VS, niet opvolgen in Nederland en Europa. Graag een antwoord hierop van de staatssecretaris.

Strengere regulering helpt voorkomen dat enorme voedselvoorraden kunnen worden opgekocht door een klein aantal of zelfs individuele bedrijven. De heer Braakhuis noemde het cacaovoorbeeld. Met het verder afbouwen van het markt- en prijsbeleid van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) hebben wij minder instrumenten in handen om stabiliteit te behouden. Het aanleggen van voedselvoorraden is niet alleen van strategisch belang, maar draagt ook bij aan de stabiliteit bij prijsschommelingen. De markt schiet regelmatig tekort in het voedselvraagstuk. De ChristenUnie dringt er bij de staatssecretaris op aan niet te veel van de markt te verwachten en over te gaan tot het opbouwen van strategische voedselreserves op Europees niveau. Ik lees in de brief dat dit kan helpen. In het conceptrapport van onder meer de FAO, worden allerlei beleidsaanbevelingen gedaan. Wat gaat de staatssecretaris met deze aanbevelingen doen? Met name het gebruik van biomassa voor energietoepassing is een zorgelijk punt. Er zijn goede duurzaamheidscriteria ontwikkeld, ze liggen klaar, maar die zouden bindend, wettelijk verplicht, moeten worden. Waarom gaat het kabinet hier niet heel snel toe over? De ChristenUnie kan zich goed vinden in de prioriteit die het kabinet stelt voor voedselvoorziening en het ontwikkelingssamenwerkingsbeleid, en in de nadruk die wordt gelegd op het opbouwen van capaciteit in andere gebieden. Zoals uit het recente rapport van de FAO blijkt, valt er een wereld te winnen op het gebied van verspilling in oogstverwerking en -vervoer. De ChristenUnie kijkt uit naar een goede uitwerking van dit beleid. Wanneer kunnen wij daarover iets tegemoet zien?

Als dit kabinet wil inzetten op versterking van concurrentieposities door duurzame innovaties en het genereren van toegevoegde waarde in de voedselketen, weet ik zeker dat onze boeren daar graag aan meedoen -- ik zet daarbij een heel groot uitroepteken na het betoog van mijn PVV-collega -- maar dan moeten er wel de juiste randvoorwaarden worden gecreëerd. In zijn brief van 6 maart schrijft de staatssecretaris veel heil te zien in een gezamenlijke verantwoordelijkheid van de keten om te verduurzamen. Hoe staat het met de uitvoering van mijn motie op dit punt? Uitwerking en uitvoering van deze motie moet het mogelijk maken dat de kosten voor innovatie en verduurzaming gespreid worden over de verschillende spelers in de voedselketen.

Er wordt verschrikkelijk veel voedsel verspild en weggegooid. Er kan winst worden behaald met efficiëntere opslag en vervoer. Volgens de FAO gooien wij in het westen ongeveer evenveel voedsel weg als er door de inefficiëntie verloren gaat. Als er meer voedsel moet komen, laten wij dan beginnen met minder te verspillen en beter te delen. Dit alles zou ons aan het denken moeten zetten. Het Rathenau Instituut roept daartoe op. Ik citeer: "De levensstijl en voedingsgewoonten van de Nederlander zullen hoe dan ook niet buiten schot blijven. Burgers zullen op die veranderingen voorbereid moeten worden." Wat gaat het kabinet met deze boodschap doen? Minister Schippers heeft gisteren in haar landelijke Nota Gezondheidsbeleid nog laten weten de beïnvloeding van levensstijl vooral betuttelend te vinden.

 Mevrouw Thieme (PvdD): Ik vroeg de staatssecretaris welke maatregelen hij gaat nemen om de levensstijl van de Nederlander met betrekking tot de voedselgewoontes te beïnvloeden. Wat vindt de ChristenUnie belangrijk? Welke maatregelen moeten worden genomen? Denkt zij ook aan het bewerkstelligen van gedragsverandering door het devervuiler-betaaltprincipe toe te passen en voedsel gedifferentieerd aan te bieden door btwdifferentiatie? Staat de ChristenUnie daarvoor open?

 Mevrouw Wiegman-van Meppelen Scheppink (ChristenUnie): Zeker. Wij hebben de afgelopen jaren daarvoor regelmatig voorstellen gedaan. Je zou dat op allerlei terreinen kunnen doen. Ik vraag dit ook in relatie tot de gezondheidsbrief van minister Schippers. Het tegengaan van het probleem van overgewicht, de voedselprijzen, de voedseltekorten en de oneerlijke verdeling zijn allemaal thema's die met elkaar samenhangen en waar je samenhangend beleid op moet ontwikkelen. Ik vind het belangrijk dat het kabinet dit in samenhang oppakt. De staatssecretaris doet dat en zegt dat het gaat om een complex probleem. Combineer deze thema's. Er valt veel te doen met btw, maar ook met de actie van eerlijke supermarkten en met onze motie die ervoor zorgt dat kosten goed verwerkt zijn zodat een eerlijke prijs voor een eerlijk product een principe is dat geldt voor onze Nederlandse boer.

Voor meer informatie zie ook: www.tweedekamer.nl.