Bijdrage Arie Slob aan het Verantwoordingsdebat in de Tweede Kamer over de jaarverslagen over het jaar 2010 en de rapporten van de Algemene Rekenkamer bij de jaarverslagen (32710) en de Verantwoordingsbrief 2010.

Mevrouw de voorzitter. Het is bijzonder voor mij om vandaag in mijn hernieuwde verantwoordelijkheid als fractievoorzittervan de ChristenUnie deel te nemen aan dit debat. Ik maak gebruikvan de gelegenheid om via u mijn dank over te brengen aan al die collega's die zich in de afgelopen tijd op een vaak zeer collegiale wijze in mijn richting hebben geuit.

Het is een bijzondere verantwoording, ook voor de fractie van de ChristenUnie, want wij praten over een jaar waarin wij tot de nacht van 19 op 20 februari deel uitmaakten van een missionair kabinet. Daarna hebben wij tot en met de maand oktober deel uitgemaakt van een demissionair kabinet. We zijn tot het laatst op onze post gebleven. De laatste maanden, na het aantreden van het kabinet-Rutte, hebben wij weer een oppositieverantwoordelijkheid.

Met die wetenschap voel ik mij ook voor een groot gedeelte verantwoordelijk voor de resultaten die over het jaar 2010 zijn gepresenteerd. Mocht de minister-president bij de beantwoording in eerste termijn wat in de problemen komen, dan ben ik altijd bereid om even bij te springen. Dat is staatsrechtelijk misschien een beetje een vreemde move, maar we zijn tegenwoordig wel wat gewend, dus dat kan er ook nog wel bij.

Ik denk dat het voor de minister-president ook een vreemd debat is, want hij moet namens het kabinet verantwoording afleggen en nemen voor een periode waarin hij zich behoorlijk oppositioneel heeft gedragen. Ter voorbereiding op dit debat heb ik nog even het verantwoordingsdebat van vorig jaar doorgelezen. Dat was meer een verkiezingsdebat, en dat loog er niet om, ook wat betreft de teksten van de fractievoorzitter van de VVD. Met name het CDA moest het toen aan alle kanten ontgelden. En kijk nu eens, nu zit de heer Rutte als minister-president schouder aan schouder met een CDA-minister van Financiën. Het kan verkeren. De grote vraag is natuurlijk wie er sinds vorig jaar het meest is veranderd, maar dit mag men als een retorische vraag beschouwen.

Wij voelen ons verantwoordelijk voor een deel van de resultaten die over 2010 zijn geboekt. Waar ik mij niet verantwoordelijk voor voel, is de wijze van verantwoording waarvoor dit kabinet heeft gekozen. Er was destijds heel veel kritiek op de verantwoordingswijze van het kabinet-Balkenende IV. Als ik deze A4'tjes, waarbij ik soms een vergrootglas nodig heb om de lettertjes te lezen, vergelijk met de wijze waarop Balkenende IV zich destijds verantwoordde, moet ik zeggen dat deze verantwoording veel meer rammelt en veel onvollediger is dan waar Balkenende destijds mee kwam. Hierover zijn genoeg vragen gesteld door de collega's. Ik ben benieuwd naar de beantwoording. Ik hoop niet dat erachter zit dat het kabinet wat wegduikt voor het afleggen van verantwoording of dat een situatie wordt gecreëerd waarin het straks lastiger wordt voor het kabinet om zich te verantwoorden; graag een reactie in eerste termijn.

Een heel belangrijke inzet van het vorige kabinet, die nu ook terugkomt in de jaarverslagen, was de aanpak van de kredietcrisis. Minister De Jager sprak tijdens de presentatie van de jaarcijfers heel positieve woorden over de crisisaanpak van de afgelopen jaren. Ik zeg hem na dat er toen heel goede keuzes zijn gemaakt, dus die woorden waren terecht. In moeilijke jaren heeft het kabinet-Balkenende IV daarin verantwoordelijkheid genomen. Het is misschien een overbodige vraag, maar kan ik ervan uitgaan dat minister De Jager namens het hele kabinet, dus ook namens de minister-president, heeft gesproken?

Minister De Jager verwees terecht naar de verantwoordelijkheid die het demissionaire kabinet heeft genomen. Dat was voor mijn fractie vanwege de situatie waarin wij na de verkiezingen terecht zijn gekomen, niet altijd even makkelijk, maar wij zijn er uiteindelijk niet voor weggelopen. Ook dat is ChristenUnie. De vraag is nu wel hoe het huidige kabinet met deze erfenis omgaat. Ik ben benieuwd naar een aantal zaken wat betreft de wijze waarop dit kabinet met de kredietcrisis omgaat. Wat is de stand van zaken bij de afbouw van bepaalde interventies die destijds noodgedwongen hebben moeten plaatsvinden? Denk aan Fortis en ABN AMRO, de herstructurering van ING en niet te vergeten de omgang met het tegoed van 1,3 mld. dat Nederland heeft uitstaan bij de IJslandse staat.

Wij maken ons nog wel zorgen over de kredietverlening. Wij weten dat door het crisispakket veel schade beperkt is gebleven. Er is natuurlijk schade geweest door de crisis, maar we hebben er toch aan kunnen repareren om te voorkomen wat mogelijk was. We zien nu dat de economie weer wat aantrekt. In sommige sectoren is dat gelukkig heel goed te merken, zeker in sectoren die erg internationaal werken. Maar we zien nog steeds dat het voor bedrijven heel moeilijk is om krediet te bemachtigen.

Daarom is het goed dat de crisismaatregelen in 2011 zijn voortgezet, met name de borgstelling voor het kleinbedrijf, dankzij een inzet van het CDA en de ChristenUnie vanuit de Kamer die het kabinet heeft overgenomen. Wij zien dat de borgstelling voor 2010 bijna volledig is benut, 97%. In 2011 zien wij heel duidelijk dat er een overbenutting dreigt. Is het kabinet bereid om bij te sturen als dat mogelijkerwijs in de loop van het jaar echt nodig is? Ik denk dat het MKB er heel nadrukkelijk baat bij heeft. Dit kabinet geeft aan oog te hebben voor het MKB. Dat moet dan ook uit dit soort dingen blijken. Graag krijgen wij straks een reactie.

Wij zien ook sectoren waarin de aantrekkende economie in 2011 nog niet zo goed zichtbaar is, met name de bouw en aanverwante sectoren. Daar zijn de prognoses nog steeds niet zwart, maar rood. Wat betekent dit voor de planning van de afbouw van de crisismaatregelen? Ziet het kabinet mogelijkheden om de crisismaatregelen beperkt voort te zetten in 2012, bijvoorbeeld voor de bouw? En is het niet te vroeg om de btw-verlaging in de bouw halverwege dit jaar al te stoppen, juist nu investeringen weer op gang komen?

Het moet mij nog van het hart dat ik merk dat de bezuinigingen waarmee de gemeenten nu te maken hebben ook een doorwerking krijgen richting ondernemers. Met name zien wij dat de legesverhogingen soms enorm hoog zijn. Dat betekent dat bepaalde verbeteringen die wij beogen en waarvoor wij ons sterk maken op andere niveaus worden geblokkeerd. Dat tikt hard aan. Ik vraag daarvoor de aandacht van het kabinet.

Helaas moeten wij opnieuw aandacht vragen voor de forse onderbenutting op de budgetten voor water en spoor. Daar staan wel extra bestedingen voor asfalt tegenover. De onderbenutting op spoor is nu al een paar jaar achter elkaar aan de orde. Alle vertragingen op individuele projecten hebben natuurlijk zo hun redenen, maar wij missen nadrukkelijk sturing van de kant van het kabinet. Wij zien bij de wegen dat het onderhoud naar voren wordt gehaald. Waarom gebeurt dat bijvoorbeeld niet voor de vertragingen bij het spoor? Wij vragen het kabinet om veel directer aan te sturen en hierin een duidelijke regierol te nemen, niet alleen als het gaat om onderbenuttingen op budgetten, dus zaken die blijven liggen, maar ook om nieuwe projecten. Daarbij merken wij ook weer dat er toch een verschil is hoe met de weg, met het spoor en met het water wordt omgegaan. Kortom, pak uw rol, niet alleen voor de weg, maar ook voor het water en voor het spoor.

De 5%-groeidoelstelling voor het spoor uit het coalitieakkoord, die wij als een echt punt van de ChristenUnie hebben gezien, hebben wij helaas niet volledig gehaald. Dat is jammer, maar het is wel reden om door te pakken. Wij zijn erg blij dat GroenLinks kort geleden een motie heeft ingediend en de 5% opnieuw op de agenda heeft gezet. Die heeft het gehaald, ook vanwege de steun die het CDA daaraan heeft gegeven. Wij zijn benieuwd hoe het kabinet dit oppakt. Wij zouden graag zien dat het de scope bij de wegen tot 2028 en bij het spoor maar tot 2020 gelijktrekt en een bredere integralere aanpak realiseert op dit onderwerp.

Het subsidiebeleid van VWS is voor het twaalfde jaar achter elkaar niet op orde. Voor de twaalfde keer is, nu door minister Schippers, er weer beterschap beloofd. Het wordt nu echt tijd om een keer door te pakken. De centrale vraag is nu: waaraan ligt het dat er structurele problemen zijn in deze administratieve processen en waarom is er onvoldoende zicht op budgetuitputting? Wij zouden graag zien dat het kabinet dit heel gericht oppakt. Wij hebben niet de indruk dat die subsidies heel snel worden verstrekt. Ik denk aan de hele discussie rondom de suïcidehulpverlening 113Online. Dat het toen niet nodig was om daarvoor subsidie te krijgen, geeft aan dat het ook nog eens een heel hoge berg is. Er zit meer achter en dat moet nu echt een keer worden aangepakt. Graag horen wij hoe het kabinet dat van plan is.

Het was afgelopen woensdag een mooi moment, toen minister De Jager de Latijnse spreuk "Luctor et Emergo", die het wapen van de provincie Zeeland draagt, liet terugkomen in zijn presentatie. Het is natuurlijk mooi als iemand op deze wijze naar zijn geboortegrond kan verwijzen. Ik moest toen even denken aan de eerste Nederlandse onderzeeboot, die ook Luctor et Emergo heette. Als wij nu kijken naar de bezuinigingen die het kabinet voorstaat, is de Latijnse spreuk "Quo vadis" ook op z'n plaats. Waar is dit kabinet mee bezig, als het gaat om deze bezuinigingen? Ik heb al een aantal collega's erop bevraagd. Ik ben erg bang dat het in beton gegoten zit, maar dat zullen wij zien in de komende tijd. Ik vraag het kabinet wel om in ieder geval duidelijkheid te geven dat dit het echt is en dat er niet nog iets bovenop gaat komen. Dat is het minste wat wij van het kabinet mogen vragen.

Voorzitter. Tot slot. We hebben in de jaarverslagen ook een aantal heel mooie resultaten teruggezien. De verbeterde asielprocedure bijvoorbeeld is op 1 juli 2010 in werking getreden en je ziet direct dat de doelstellingen zoals snelle afhandeling ook worden gerealiseerd. Dat is mooi. De geweldscriminaliteit is in 2010 met 19% afgenomen ten opzichte van 2006. Dat zijn heel afrekenbare doelen, mooie doelen ook. Dit kabinet moet het een eer vinden om ervoor te zorgen dat het in ieder geval volgend jaar, als er verslagen liggen over een vol jaar waarin dit kabinet regeringsverantwoordelijkheid heeft gedragen -- als het dat jaar tenminste uitzit, dat zal nog moeten blijken -- ook met afrekenbare doelen komt. Ik vraag de minister-president om in zijn verantwoordelijkheid als minister-president op te pakken waar hij als oppositieleider over heeft gesproken: fair en open, zoals wij hem kennen. Dat moet ook blijken uit dit soort dingen.