Kamerstuk 32317

Bijdrage aan een algemeen overleg met staatssecretaris Broekers-Knol van Justitie en Veiligheid

De voorzitter:

De stemmingen zijn morgen, hoor ik. Goed. Zijn er verder nog technische vragen? Nee? Dan heb ik begrepen dat de heer Voordewind ... O, wacht, laat ik eerst de staatssecretaris en haar ambtenaren van harte welkom heten. Mijn excuses dat ik daar niet mee begonnen ben. En de leden uiteraard, en onze ondersteuning. Ik heb begrepen dat de heer Voordewind als eerste het woord wil hebben. Ik kijk even naar de collega's, of die daarmee instemmen. Dat is het geval.

Ik stel vast dat wij tot 13.00 uur de tijd hebben. Dat is best kort, zeg ik toch maar even. We hebben vier minuten spreektijd. Ik zal dus redelijk streng zijn op het aantal interrupties. Ik zou er echt niet meer dan twee willen hebben. Kijkt u dus goed waar u die inzet. Als u daarmee akkoord bent, dan is het woord aan de heer Voordewind van de ChristenUnie voor zijn termijn.

De heer Voordewind (ChristenUnie):

Dank u wel, voorzitter. De reden dat ik zo moet vertrekken, is dat ik plenair de begrotingsbehandeling van Buitenlandse Zaken moet doen. Mijn medewerker luistert hier mee. Wat betreft de informatieafspraak: daar kom ik dan nog even op terug; dat laat ik de griffier nog even weten.

Voorzitter. Eindelijk ligt er een uitgebreid en integraal voorstel. Daar is mijn fractie enorm blij mee. Lidstaten zijn nu niet solidair met betrekking tot de herplaatsing vanuit Griekenland, Italië, Spanje en noem de landen maar op. De humanitaire situatie is een crisis. We hebben de beelden gezien van Lesbos en andere eilanden. Mensen staan tot hun knieën in de blubber, en dan nog wel op vervuilde grond. Het is echt een grote schaamlap voor Europa dat we dit zo hebben laten gebeuren. Ik hoop dat we met dit voorstel vaart kunnen maken om aan die vreselijke humanitaire drama's een einde te maken.

Mijn fractie is daarom positief over het voorstel van de Commissie. Ik heb ook de reacties van het kabinet gezien. Ik zie een grote lijn die constructief en positief is en ik hoop ook echt dat Nederland na twee jaar weer in het goede rijtje komt en de verantwoordelijkheid neemt om tot herplaatsing over te gaan. Natuurlijk vindt mijn fractie ook dat dat gepaard moet gaan met een goed terugkeerbeleid, want zonder goed terugkeerbeleid hebben wij geen mogelijkheden om de mensen die het echt nodig hebben hier in Europa op te vangen.

Voorzitter, ik hoor de bel gaan. Die duurt een minuut.

De voorzitter:

Ja, dat is 'm, hè. We pauzeren even. Gaat u verder, meneer Voordewind.

De heer Voordewind (ChristenUnie):

Ik zal een aantal opmerkingen maken over het voorstel van de Commissie en de reactie van het kabinet hierop.

Ten eerste heb ik begrepen dat het kabinet een derde optie heeft neergelegd als het gaat om bevolkingsdichtheid. Naast de bevolkingsaantallen en het bnp van landen, zou dit kabinet een discussie willen openen over bevolkingsdichtheid. Nou kan dat Nederland wel goed uitkomen, maar ik ben wel bang dat dit een heel kaartenhuis naar beneden trekt. Als we er één kaart uittrekken, zullen andere landen er ook weer opmerkingen over maken. We hebben het ook even met de Europese Commissie besproken. Die vond het ook geen goed idee. Dat snap ik ook, want zij hebben hun voorstel zelf opgesteld. Waarom dan toch dit criterium? We hebben nu een prima criterium, waarbij Nederland 4% opneemt.

De voorzitter:

Er is een interruptie van mevrouw Van Toorenburg.

Mevrouw Van Toorenburg (CDA):

Als ik het goed begrijp, moet het argument van de bevolkingsdichtheid dus zeker de inzet zijn van dit kabinet. Als het kabinet naar Brussel gaat om hierover te spreken, moet dat aspect dus worden meegewogen. Begrijp ik het dan goed?

De heer Voordewind (ChristenUnie):

Oh, dan heb ik me volledig verkeerd uitgedrukt. Daar ben ik juist kritisch op. Ik begrijp dat het kabinet dit aspect op tafel wil leggen, maar we hebben twee bestaande criteria en daar werken we al jaren mee, hoewel Nederland de laatste tijd niet meer meedoet met de herplaatsing. De Europese Commissie heeft ook gezegd dat het weloverwogen criteria zijn. Als je er daar eentje aan toevoegt, zullen andere landen er misschien weer eentje af willen halen of er nog meer aan toe willen voegen. Nederland is een dichtbevolkt land en ik snap dat Nederland dat argument misschien vanuit bepaalde overwegingen zou willen toevoegen. Maar ik vrees dat we daar dan weer heel lang over gaan steggelen. Ik wil het kabinet er dus juist toe aanzetten die discussie niet te voeren met de Europese Commissie.

Mevrouw Van Toorenburg (CDA):

Maar strikt genomen wordt die redenering toch altijd gevolgd? Dat is toch ook de reden waarom we altijd een bepaald percentage voor onze rekening nemen? Dat is toch per definitie niet altijd alleen de grootte van een land of het inkomen? Alles wordt toch meegewogen? Waarom zou je dan juist wat we misschien vergeten zijn erin te zetten, er nu zo expliciet uit willen hebben? Dat begrijp ik niet zo goed.

De heer Voordewind (ChristenUnie):

Ik wil er niets uit of in hebben. Ik wil gewoon graag de bestaande criteria die de Europese Commissie nu hanteert doorzetten, en dat zijn het bnp en de bevolkingsaantallen. Ik zie geen reden om daar nog weer een hele nieuwe discussie over te gaan voeren. Mijn punt is: laten we nu zo snel mogelijk doorgaan met het voorstel van de Europese Commissie dat er nu ligt. Ik zie dat het kabinet daar dingen aan toe wil voegen en ik vrees dat dat een grote vertraging gaat opleveren, want elke lidstaat zal daar weer een plas over willen doen.

De voorzitter:

Gaat u verder.

De heer Voordewind (ChristenUnie):

Ik ga snel door naar het tweede punt. Over alleenstaande minderjarigen en gezinnen met kinderen onder de 12 jaar zegt de Commissie: laten we die niet in de grensdetentie zetten. Dat doet Nederland trouwens ook niet; deze gaan heel snel door naar Ter Apel. Ik zie dat het kabinet dat nu wel voorstelt. In snap dat niet. Laten we het in lijn doen met wat we hier in Nederland ook doen.

Het derde punt is de zogenaamde veilige landen. Het kabinet wil daarbij geen uitzondering maken voor specifieke groepen. Ik wil een pleidooi houden om kwetsbare religieuze minderheden en lhbti'ers daarvan toch uit te zonderen, ook al komen ze uit veilige landen, en het voorstel van de Commissie daarop te volgen.

Het vierde punt, voorzitter: Nederland wil morrelen aan de 20%-norm. Ik denk dat we daarbij ook weer een hele discussie gaan lostrekken. Dat moeten we niet doen.

Voorzitter, nog twee dingen. Eerst de detentie. Volgens het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens mogen we geen mensen vastzetten in detentie bij de grensprocedure. De staatssecretaris zou dat wel willen. De Commissie heeft daar ook voorbeelden van. Ik vraag mij af of dit inderdaad volgens het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens mag.

Ten slotte de Search and Rescue. Ik begrijp dat de Europese Commissie die mensen wil uitzonderen. Nou heb ik daar net wel weer een nuance op gehoord van de heer Shotter, maar hierbij kan ik me juist wel weer vinden in het voorstel van het kabinet om deze mensen gewoon in de grensprocedure te houden.

Voorzitter, concluderend. Ik hoop echt dat we met dit voorstel de Moriacrisissen achter ons kunnen laten en dat we fatsoenlijk met mensen omgaan die hier hun veiligheid zoeken.

Dank u wel.

De voorzitter:

Oké. Dan kom ik bij mevrouw Van Toorenburg. Het gaat om een interruptie.

Mevrouw Van Toorenburg (CDA):

Ja, over de uitzonderingen. Ik begrijp gevoelsmatig best dat je mensen die het meest kwetsbaar zijn, zo snel mogelijk in een gewone procedure zou moeten hebben, maar hebben we de afgelopen periode niet juist geleerd dat dat heel fraudegevoelige aspecten zijn? Met name bij bekeerlingen zie je die discussie en je ziet het ook bij lhbti: ineens vlucht iedereen uit een bepaald land om die reden. En we zien ook een enorme fraude op leeftijd. Is het dan niet heel problematisch om die uitzonderingen te gaan maken aan de grens?

De heer Voordewind (ChristenUnie):

Ik denk dat je extra kwetsbare vluchtelingen speciaal moet behandelen en ze niet in die kwetsbare positie moet laten. We hebben het dan over (alleenstaande) minderjarige kinderen, en ook over mensen die kwetsbaar blijven als ze in de opvang zitten in de grensdetentie. We hebben als ideaal dat dat een vier- à vijfdaagse procedure is, maar ik moet het nog zien. Tot nu toe hebben we dat nooit gered, ook niet met de hotspots op Lesbos en de andere eilanden. Ik zou zeggen: volg hierbij het voorstel van de Europese Commissie. Wij moeten uiteindelijk als lidstaat de procedure doen, en dan kunnen we hier altijd nog tot de conclusie komen dat mensen waarschijnlijk geen recht hebben op een vluchtelingenstatus.

Mevrouw Van Toorenburg (CDA):

Dat baart me wel een beetje zorgen. We moeten gewoon een humane opvang aan de grens hebben, voor iedereen. Het systeem moet natuurlijk zo gaan werken dat over een aantal jaar iedereen die alleen maar om economische motieven naar Europa komt, er gewoon niet in komt. Het systeem moet dat ontmoedigen. Dan melden dus alleen de kwetsbare vluchtelingen zich aan de poorten. Waarom zijn mensen die kinderen verloren hebben en die de hel van vuur en aanslagen zijn ontvlucht dan ineens meer of minder kwetsbaar dan iemand die zegt dat hij lhbti'er of bekeerling is?

De heer Voordewind (ChristenUnie):

Daarom is ook die 20%-norm afgesproken. Ik ga even op de veiligelanders in, en dan kom ik ook op uw punt. 20% veiligelanders betekent dat die in de categorie kansarm vallen. Dan gaan ze dus daar de grensprocedure in. Denk even aan bijvoorbeeld Tunesië. Een homofiel uit Tunesië of een christen uit een ander veilig land zoals Egypte zou best in aanmerking moeten kunnen komen voor een asielstatus. Mijn punt is dat als die mensen blijven hangen in de grensprocedure --- ik hoop dat dat humaan gaat gebeuren, maar ik wacht het af -- ze in die heel kwetsbare positie blijven. We horen van mensen dat ze, terwijl ze veiligheid zoeken in Europa, nog in onveilige situaties in die grensdetentie terechtkomen. Ik denk dat we ze daar zo snel mogelijk weg moeten halen, met name als het gaat om minderjarige kinderen.

De voorzitter:

Meneer Van Dijk heeft ook een interruptie voor u.

De heer Jasper van Dijk (SP):

De heer Voordewind zei al in zijn inleiding dat we nu praten over een pak papier van 500 pagina's. Intussen hebben we op de grond de werkelijkheid van Moria. Het contrast is verschrikkelijk. Ik heb hier papier, maar in werkelijkheid zijn er op dit moment branden gaande op Samos. Volgens de informatie die ik heb, is er nog geen een vluchteling naar Nederland gehaald, ondanks dat u, samen met D66, heeft gevochten om ten minste 100 kwetsbare vluchtelingen uit Lesbos hiernaartoe te halen. Erkent u dat dit een enorm contrast is en dat we hier urenlang kunnen praten over papier, maar dat dat eigenlijk des te schrijnender is?

De heer Voordewind (ChristenUnie):

Dat erken ik zeker. Ik ben wel blij, hopelijk met u, dat we nu praten over een structurele oplossing. Nederland zou daar 500 kinderen kunnen weghalen, maar we weten ook dat die 500 kinderen er binnen drie maanden weer zullen zitten. Ook dat is dus geen structurele oplossing. Gezamenlijk hebben we nu dus een perspectief op een structurelere oplossing. Tegelijkertijd moeten we onze ogen niet sluiten. Sterker nog, we moeten snel gaan handelen met betrekking tot die 100 kinderen waar we ons op hebben vastgelegd. Die moeten zo snel mogelijk naar Nederland. Ik vraag daar elke keer aandacht voor bij de staatssecretaris. Tegelijkertijd heb ik begrepen dat het eerste opvanghuis voor de eerste kinderen inmiddels geopend is. Het tweede opvanghuis wordt binnenkort geopend. Het is dus niet zo dat er niks gebeurt. Ik hoop echt dat we binnen vier of vijf weken, of in ieder geval voor de kerst, die eerste 100 kinderen naar Nederland kunnen halen.

De heer Jasper van Dijk (SP):

Kent de heer Voordewind het opinieartikel Doe iets, want er is twee maanden na de brand in Moria nog niets gedaan? Het stond in het Nederlands Dagblad van gisteren. Het artikel was ondertekend door mensen van D66, CDA en ChristenUnie. "Fiks de Moriadeal, zorg dat binnen twee weken die 100 mensen naar Nederland komen en stop met die nare uitruil, waardoor het hervestigingsaantal ook nog eens met 100 is afgenomen." Deelt u het pleidooi Fiks de Moriadeal van uw partijgenoot?

De voorzitter:

De heer Voordewind, dat kan kort.

De heer Voordewind (ChristenUnie):

Ik zou heel graag die mensen uit de hel van Lesbos weg willen halen. Een groot deel van de structurele oplossing ligt in waar we vandaag over praten. Maar ik snap ook dat dat niet binnen nu en een paar maanden geregeld is. Mijn pleidooi zou ook zijn: haal de meest kwetsbaren nu zo snel mogelijk weg van die eilanden, breng ze over naar het Griekse vasteland en zorg dat je nu al een herverdelingssysteem op gang brengt. Nederland neemt er dan 100 voor zijn rekening. Ik vind het te weinig, maar het is in ieder geval iets. Je kan er alles van zeggen, maar we zitten niet op onze handen. Deze coalitie is tot elkaar gekomen. Ik bedoel: ik kan met vijf zetels ook niet meer dan dat. Ik ben blij dat er in ieder geval iets gebeurt. Is het genoeg? Nee, ik zou graag meer willen. Maar onder de realiteit van deze politieke verhoudingen gebeurt er in ieder geval wat.

De voorzitter:

Het woord is aan meneer Van den Berge voor een interruptie.

De heer Van den Berge (GroenLinks):

Vooropgesteld: ik waardeer de inzet van de heer Voordewind. Maar volgens mij zijn we de tijd van pleiten voor en de tijd van pleidooien wel voorbij. Die kinderen zijn hier nog niet. De Europese Commissie heeft anderhalve maand geleden een taskforce aangekondigd om de situatie op Lesbos te verbeteren en daar hebben we tot nu toe ook nog niks van gezien. De winter staat voor de deur. Kerst staat voor de deur, en dat is toch het feest van barmhartigheid. Ik zou dus eigenlijk iets meer van de heer Voordewind willen horen. Is hij het met GroenLinks eens dat de staatssecretaris die videoconferentie straks niet zou moeten verlaten als er geen overeenstemming is over hoe die mensen naar het vasteland gehaald worden en over hoe Nederland daarin kan ondersteunen?

De heer Voordewind (ChristenUnie):

Volgens mij pleit Nederland ervoor om de meest kwetsbaren nu van die eilanden af te halen. Dat is ook al gebeurd: ik heb begrepen dat er duizenden minderjarige kinderen en gezinnen met minderjarige kinderen van de eilanden zijn afgehaald. Die zijn al ondergebracht op het Griekse vasteland. Nederland neemt er 100 voor zijn rekening. Ik ben het met u eens, zeg ik via de voorzitter; ik vind het ook te langzaam gaan. Ik hoop echt dat we binnen een aantal weken de drie huizen vol krijgen om de alleenstaande minderjarigen op te kunnen vangen. Het gaat mij ook te langzaam. U mag ervan verzekerd zijn dat mijn fractie bijna dagelijks erop aandringt -- de staatssecretaris wordt waarschijnlijk gek van mij -- om deze kinderen zo snel mogelijk uit die kwetsbare positie en van die eilanden af te halen.

De heer Van den Berge (GroenLinks):

Laat ik ter afronding gewoon een open vraag aan de heer Voordewind stellen: wat kunnen we nou meer doen dan pleiten? Hoe kunnen we vandaag een stap zetten om dit het liefst morgen, maar in ieder geval voor de kerst en voor de winter voor elkaar te krijgen? Dan is er echt meer nodig dan videoconferenties en praten. We moeten actief die mensen, in ieder geval die kinderen, gaan ophalen in Griekenland. Dan moeten we druk zetten op de Europese Commissie om die taskforce aan het werk te zetten. Dat zijn in ieder geval mijn voorstellen. Mijn vraag aan de heer Voordewind is: wat kunnen we nou vandaag doen? We hebben straks nog een VAO. Ik hoop echt dat we stappen kunnen zetten.

De heer Voordewind (ChristenUnie):

Ik hoor van de staatssecretaris dat zij ook geschokt is door de situatie en dat zij er ook bij de Grieken op aandringt om deze kwetsbare kinderen van de eilanden af te halen. Ik begrijp ook dat we afhankelijk zijn van de Grieken. Het feit dat wij het eerste huis niet meteen na de zomer geopend hebben, zoals wij wilden, maar dat dat later werd, hing niet van Nederland af, heb ik begrepen. Dat hing af van de Grieken. Ze moeten daar selectieprocedures doorlopen. Corona komt eroverheen, waardoor ze ook getest moeten worden. Wat kan ik doen? Ik overweeg een motie om nogmaals de staatssecretaris op te roepen om aan te dringen op de evacuatie van de meest kwetsbaren van Lesbos en Samos. Dat probeer ik te doen.

De voorzitter:

Goed. Dan gaan we verder met de volgende spreker.