Tineke Huizinga-Heringa: Mdv, Ik wil beginnen met het uitspreken van de wens dat de Kamer met de nieuwe minister van Buitenlandse Zaken een goede samenwerking tegemoet gaat. Ik wens hem alle goeds bij zijn werk.

EU-voorzitterschap
Een begroting is een moment om vooruit te kijken. Het buitenlandse beleid zal vooral in het teken staan van het Europees voorzitterschap. Hoewel we hier nog uitgebreider over komen te spreken, vraag ik de minister hoe hij bij de genoemde 'na te streven resultaten' concreet uitwerking wil geven aan 'de verhoging van de effectiviteit, transparantie en coherentie van het EU-mensenrechtenbeleid'. Graag hoor ik ook wat de rol wordt van de Mensenrechtenambassadeur wordt, omdat zijn werkzaamheden 'ten dele in het teken zullen staan van dit voorzitterschap'.

Hierbij aansluitend, los van het voorzitterschap, vraag ik de Minister ook aandacht te besteden aan de positie van verdedigers van mensenrechten in de wereld. Is de minister bereid beleid te ontwikkelen op het uitgebreider ondersteunen en beschermen van mensenrechtenverdedigers?

Noord-Korea
Voorzitter, rond Noord-Korea is sprake van een nucleaire crisis. Maar vandaag wil ik uw aandacht in het bijzonder vragen voor de mensenrechtensituatie in Noord-Korea. In oktober is een zeer goed gedocumenteerd rapport van het US Committee for Human Rights in North Korea uitgekomen. 'The Hidden Gulag'. Het rapport bevat onder meer interviews met gevluchte ex-gevangenen en schetst een beeld van werkelijk afschuwelijke dwangarbeid en martelingen. Eén van de gevluchte ex-gevangenen, mevrouw Soon Ok Lee, schreef over haar ervaringen in het strafkamp dit boek (tonen 'Zij mogen de hemel niet zien'). Ik mag u een exemplaar uitreiken namens de stichting Open Doors, die mee voor de Nederlandse vertaling heeft gezorgd. Ik geef u ook een kopie van het rapport.

Om twee redenen beveel ik het boek in uw aandacht aan. Allereerst: als het zes partijenoverleg met Noord-Korea leidt tot een akkoord, dan mag verbetering van de mensenrechtensituatie, in het bijzonder ten aanzien van de politieke strafkampen, in dat akkoord niet ontbreken. Mijn vraag aan de minister is: kan en wil Nederland hierbij als toekomstig EU-voorzitter een agenderende rol vervullen? De tweede reden is de repatriëring van Noord-Koreaanse vluchtelingen uit China. De Hoge Commissaris voor Vluchtelingen, de heer Lubbers heeft op 30 september zijn zorgen uitgesproken over deze groep. Wil de regering er in alle mogelijke diplomatieke fora bij de Chinese autoriteiten op aandringen dat de terugkeer van Noord-Koreaanse vluchtelingen wordt gestaakt, zolang niet onafhankelijk is vastgesteld dat terugkeer niet langer leidt tot martelingen en detentie in de strafkampen, en wil zij aandringen op toegang van de UNHCR tot deze vluchtelingen? (evt. motie)

Statenloosheid
Voorzitter, ik heb schriftelijke vragen gesteld over discriminatie en de gevolgen van statenloosheid in de Russische Federatie. De Minister, die spreekt van 'een klein aantal mensen die geconfronteerd worden met problemen rond het verkrijgen van het Russische staatsburgerschap' gaf aan dat hij zijn zorgen 'bij voorkomende gelegenheid' kenbaar zou maken. Ik heb inmiddels vernomen dat het wel degelijk gaat om een groot aantal statenlozen die gediscrimineerd worden. Daarom nogmaals mijn vraag of de Nederlandse regering -bij voorbeeld als voorzitter van de Raad van Europa - hier aandacht voor wil vragen.

Indonesië
Over Indonesië zal de Kamer nog apart spreken, maar mijn fractie wil haar grote zorgen uiten over de recente ontwikkelingen op Papua, Atjeh en Sulawesi. Nu de Nederlandse ambassade geld beschikbaar heeft gesteld voor de aanstaande presidentsverkiezingen rust op ons de verantwoordelijkheid om de gebeurtenissen in de aanloop naar de verkiezingen nauwlettend te volgen. Op Atjeh en Papua lijkt de verdeel- en heerstactiek zich te intensiveren. Wil Nederland de Indonesische regering aanspreken op de aanstelling op West Papue van twee voormalige sleutelfiguren in de Oost-timorese repressie. (Timbul Silaen en Eurico Guterres)?

Midden-Oosten
De situatie in het Midden-Oosten blijft zorgelijk. De ChristenUnie is ingenomen met de antwoorden van de minister op onze schriftelijke vragen over het rapport van de Europese commissie, waaruit bleek dat Nederlanders Israel zouden zien als grootste gevaar voor de wereldvrede. Op die uitkomst is inderdaad wel het nodige af te dingen gezien de vraagstelling en de contekst.

In een brief schrijft de minister dat er Europees gezien geen overeenstemming is over het plaatsen van Hezbollah op de lijst van terroristische organisaties. Nederland zou daar wat ons betreft, anders dan de minister schrijft, wel op aan moeten dringen. Gelet op de toename van incidenten tussen Hezbollah en Israel en op de steun die deze organisatie regelmatig uitspreekt voor de gewapende strijd tegen Israel.

In dit verband ook nog een opmerking over toenemend antisemitisme. Wij zijn blij met de conferentie die de OVSE hierover organiseert. Wat zal de rol en inzet van Nederland daarbij zijn?

Voorzitter, onrecht dat niet wordt erkend blijft schrijnen. In de schriftelijke vragenronde kwam de genocide op de Armeniers, waarbij ook andere christelijke minderheden slachtoffer werden, uit 1915 aan de orde. Is de minister bereid voor de gemoedrust van de nazaten van deze verschrikkelijke gebeurtenis, de volkerenmoord te erkennen. Ook andere landen deden dat, zoals afgelopen week Zwitserland (en daarvoor de VS en Frankrijk en Zweden).

Godsdienstvrijheid en landenlijst
Over godsdienstvrijheid is op de valreep voor de begroting de door mij gevraagd notitie verschenen. De verdrukking en geloofsvervolging in de wereld is ernstiger geworden en rechtvaardigt een apart Kamerdebat.

De Kamer ontving gisteren een nadere onderbouwing ten aanzien van de keuze voor bilaterale landenlijst. Ik heb in het Notaoverleg gevraagd om het criterium godsdienstvrijheid sterker te betrekken bij de selectie van landen. Vietnam en Pakistan vormen op dit punt dubieuze partners: in Vietnam sprak de Communistische Partij begin dit jaar uit de controle op religieuze minderheden aan te zullen scherpen en werden vorig jaar nog 350 kerken gesloten. In Pakistan blijven vragen over de blasfemiewetgeving. In Eritrea worden momenteel 330 protestantse christenen zonder reden gevangen worden gehouden. Stelt Nederland dit soort kwesties in haar donorrol aan de orde?

Ik heb nog steeds vragen bij de keus van de minister om landen van de lijst af te voeren waaraan Nederland weliswaar een kleinere financiële bijdrage geeft, maar als donorland wel een grote invloed ten goede heeft. Ik denk dan aan landen als bijvoorbeeld Cambodja en Nepal.

UNHCR
Wat betreft de UNHCR. De ChristenUnie betreurt het dat de Nederlandse afdracht aan de UNHCR terugloopt. De motie die de PvdA op dit punt heeft ingediend steunen wij.

Stabiliteitsfonds/Noodhulp
De instelling van het Stabiliteitsfonds brengt de relatie tussen vrede, stabiliteit en ontwikkeling tot uitdrukking. Het is de minister bekend dat ik kritische vragen heb bij haar inzet om de OESO/DAC-criteria op te rekken teneinde meer uitgaven voor stabiliteitsopbouw onder ODA te kunnen brengen. Flexibele inzet van middelen uit één fonds kan voordelen hebben, maar het gaat mij om de afrekening achteraf. Ik zou graag van de minister duidelijk willen horen wat haar inzet is. Wat wil zij straks uit ODA gaan betalen wat daar nu nog niet uit wordt betaald?

Dan de noodhulp. De bezuiniging van 42 miljoen op noodhulp valt slecht te rijmen met de nadruk op stabiliteitsopbouw in conflictgebieden. Ik heb daarom met steun van de fracties van SGP, ..........., een amendement ingediend om deze voor 32,4 mln te repareren. Dit bedrag haal ik weg bij de naar alle waarschijnlijkheid te hoog geraamde uitgaven voor 1e jaars asielopvang. Dit jaar kwam de instroom met 15.000 lager uit dan de geraamde 18.000, en er is een dalende trend sinds 2001. Voorzichtigheidshalve ben ik uitgegaan van een gelijkblijvende instroom.

HIV/aids
Jammer dat door de publiciteit van de laatste weken de indruk zou kunnen ontstaan dat kerken geen positieve bijdrage leveren aan het oplossen van het probleem van Aids. Kerken spelen een grote rol in de zorg voor patienten en weeskinderen en in de preventie van aids. Ik ben warm voorstander van een evenwichtige aanpak waarbij aandacht is voor de drie sporen. We moeten de boodschap afstemmen op de ontvangers afhankelijk van de culturele contekst waarin ze zich bevinden.

Religie en OS
Beleidsmakers in het geseculariseerde Nederland kunnen er soms maar moeilijk aan wennen dat godsdienst in niet-Westerse samenlevingen een prominente rol speelt. Erkenning hiervan kan religie ook hanteerbaar maken als sleutel bij het behalen van ontwikkelingsdoelen, zoals corruptiebestrijding. Het is dan wel zaak de goede partners te kiezen. Voelt de minister ervoor een pilot te starten, bijvoorbeeld in Ghana, om door middel van een 'scan' van de religieuze situatie meer inzicht te krijgen in de functie die religie en religieuze gemeenschappen kunnen spelen bij ontwikkelingsdoelen?

Alleen uitgesproken tekst geldt