Datum:            6 februari 2014

Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie): Voorzitter. Helaas zijn wij de afgelopen weken weer geconfronteerd met verschillende incidenten van voedselfraude: biologische ham die niet biologisch bleek te zijn en opnieuw een geval van paardenvleessnippers verwerkt in rundvlees. De reactie hierop is elke keer dat wij het toezicht en de handhaving moeten versterken en dat de overheid nog steviger moet optreden. Dat is in de afgelopen tijd ook vaak gebeurd. Maar wat mijn fractie betreft ligt de primaire verantwoordelijkheid bij de sector. Het begint allereerst bij goede naleving en controle. Strenge private kwaliteit- en keuringssystemen kunnen hierbij helpen, waarbij de sector niet alleen de morele plicht heeft om rotte appels hard aan te pakken, maar daar ook een duidelijk belang bij heeft.

Inmiddels liggen er aardig wat rapporten over het functioneren van de NVWA. Wij hebben de rapporten-Hoekstra gehad. Afgelopen september bleek dat deze rapporten tot op heden niet hebben geleid tot een verbetering van het toezicht en de handhaving. De Staatssecretaris stelde zelfs dat mogelijk de drijfveren om niet te handhaven sterker zijn dan die om wel te handhaven. Nu ligt er ook een kritisch rapport van de Algemene Rekenkamer. De Rekenkamer concludeert dat ook de beoogde besparingen bij de NVWA niet worden gehaald. Sterker nog, de NVWA kost bijna net zo veel geld als de voormalige drie inspectiediensten samen. De Rekenkamer wijst erop dat de uitgaven voor de NVWA structureel uit de pas lopen met de begrotingen. In de Najaarsnota 2013 moest de begroting van EZ met 38% naar boven worden bijgesteld. Enerzijds schiet het veterinaire toezicht tekort, anderzijds hebben wij te maken met een organisatie die structureel meer geld kost. De ChristenUnie vindt het te makkelijk om dan alleen maar te wijzen op de extra opdrachten die de NVWA tussentijds krijgt.

Voor het kerstreces heeft de Staatssecretaris een omvangrijk plan van aanpak gepresenteerd. Voor een deel bevat het maatregelen die al in gang zijn gezet en voor een deel bevat het nieuwe maatregelen. De ChristenUnie vindt het terecht dat de Staatssecretaris ingrijpt, maar wij moeten er wel voor zorgen dan wij aan de goede knoppen draaien. We kunnen ons niet opnieuw misstappen veroorloven. De ChristenUnie mist in dit verband een fundamentele, gedegen analyse van de NVWA door de Staatssecretaris zelf. Heeft zij ook een soort evaluatie uitgevoerd? Of baseert zij zich alleen op rapporten van derden, zoals de OvV of de Rekenkamer? Beide instanties hebben deelproblemen bij de NVWA onderzocht.

Laat het duidelijk zijn, ik pleit niet voor weer een nieuw onderzoek, maar de Staatssecretaris zou er wellicht goed aan doen om de rapporten die ik hiervoor noemde weer eens uit de kast te halen om te kijken welke aanbevelingen nog steeds valide zijn. Bovendien komt er nog een belangrijk rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid. Dat zou eind vorig jaar klaar zijn. Bij mijn weten is het ergens in maart gereed. Hoe wil de Staatssecretaris dit rapport gaan betrekken bij haar plan van aanpak? Is het niet verstandig om nu even een pas op de plaats te maken en dat rapport af te wachten?

Ik kom op het plan van aanpak. Maar liefst 140 van de 244 extra fte moet via een efficiencyslag worden vrijgemaakt. Er komen slechts 104 nieuwe mensen bij, dus niet 150 nieuwe dierenartsen maar misschien maar 40. De Rekenkamer heeft er juist op gewezen dat efficiencybesparingen niet zijn gerealiseerd. Waarom zou het nu wel gaan lukken? Waarom wordt er verhoudingsgewijs zo veel geld besteed aan consument en veiligheid, terwijl de grote problemen van de laatste tijd voornamelijk op het veterinaire vlak spelen?

Als het aan de ChristenUnie ligt, moet de NVWA eerst een verbeterslag maken alvorens de rekening bij het bedrijfsleven wordt neergelegd via hogere retributies. De verhoging met ruim 9 miljoen euro, 16% ten opzichte van 2013, is veel te fors. Bovendien zullen waarschijnlijk uiteindelijk de boeren de rekening betalen. De ChristenUnie – de heer Schouw mag even goed opletten – is een sterk voorstander van risicogericht toezicht. Hierop moet het systeem met private keuringssystemen ook worden ingericht. De vraag is of een private keuringsinstantie zoals KDS de keuringen niet veel goedkoper kan doen. Dan is het wel zaak dat de NVWA en KDS een heldere taakverdeling afspreken en dat de NVWA wordt toegerust om leiding te geven aan de private instanties. Hoever is men daarmee? Is de Staatssecretaris bereid om private keuringsinstanties te betrekken bij de uitwerking van het plan van aanpak, ook om ervoor te zorgen dat er echt een efficiencyslag wordt gemaakt en de tarieven omlaag kunnen?

De heer Schouw (D66): Dit was het dekkingsvoorstel van de ChristenUnie. Hoeveel gaat dat opleveren, zodat wij het bedrijfsleven niet op kosten jagen? Ik vraag dit in alle vriendelijkheid aan mijn collega.

Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie): Ik heb duidelijk gezegd dat de overheid eerst aan zet is als het gaat om de handhavingstaken van de NVWA. Ik heb ook duidelijk aangegeven dat ik het niet goed vind dat de rekening van bijna 10 miljoen bij de private sector wordt neergelegd. Als wij risicogericht optreden en ook kijken naar private keuringsinstanties, dan kunnen wij daarmee een aanzienlijke besparing realiseren. Haal ik daarmee die bijna 10 miljoen euro? Dat kan ik nu niet aangeven. Dat is 1–0 voor de heer Schouw. Maar dit is wel de richting die wij moeten inslaan. Nu wordt de rekening immers te makkelijk neergelegd bij de sector zelf. Dat kan niet aan de orde zijn. Als die 10 miljoen volledig gedekt kan worden door risicogericht toezicht, dan moeten wij dat plan van aanpak nog eens goed tegen het licht houden. Ik heb ook gewezen op het rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid. Ik heb gevraagd of het niet tijd wordt – dat heb ik de heer Schouw ook horen vragen – om zelf een gedegen en fundamentele analyse te maken. Dit zijn voorstellen die, denk ik, meer hout snijden dan nu direct stappen zetten en de rekening neerleggen bij het bedrijfsleven.

De heer Schouw (D66): Ik stel vast dat er dus geen betrouwbare alternatieve dekking is. Dat is allemaal niet erg, dat verwijt ik ook niemand, maar toeter dan niet zo hard over het dekkingspakketje dat er nu ligt.

Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie): Ik hoop dat de D66-fractie ook inziet dat wij in Nederland een zeer sterke voedselsector hebben en dat zij samen met de fractie van de ChristenUnie en andere fracties wil optrekken om lastenverhogingen te beperken. De extra lasten mogen niet bij de sector worden neergelegd. Ik zou de D66-fractie willen uitdagen om samen met alle andere politieke partijen te bekijken hoe wij dat kunnen voorkomen. Ik kan mij niet voorstellen dat dit een weg is die de D66-fractie omarmt. Eenzijdig wordt een rekening neergelegd bij een sector. Dat is mijns inziens niet terecht. Ik blijf mezelf herhalen. Mijn laatste punt gaat over QLL. Dit controlesysteem is mede op aandringen van de overheid tot stand gekomen, een systeem ook dat de afgelopen drie jaar te kampen heeft gehad met kinderziektes, maar nu op de goede weg is. Recentelijk zijn er goede afspraken gemaakt over verbetering, maar helaas krijgt de sector geen kans om die waar te maken. De Staatssecretaris heeft het voornemen om de erkenning van QLL per 1 maart 2014 geheel in te trekken. Daarmee zouden alle faciliteiten komen te vervallen. De grote vraag die bij mij blijft hangen is: waarom gaat de Staatssecretaris hiermee verder dan de NVWA aanbeveelt? Waarom kiest zij ervoor om deze flinke stap terug te zetten, terwijl dierenwelzijn en diergezondheid niet in het geding zijn volgens de NVWA? Ik ben bang dat het dierenwelzijn onder druk komt te staan als de klepkeuring weer wordt ingevoerd. Die leidt immers tot langere laadtijden en wachttijden bij de slachterij. Daar zijn de dieren niet bij gebaat. Bovendien geeft de Staatssecretaris nu al aan dat de capaciteit van de NVWA niet voldoende zal zijn, met alle problemen van dien. En dan heb ik het nog niet eens over de economische effecten van deze maatregelen. Die leiden tot een kostenverhoging van 4 miljoen. QLL moet absoluut verbeterd worden. De ChristenUnie-fractie pleit ervoor om de sector hiertoe een paar maanden extra de tijd te geven, opdat men met een deugdelijk alternatief kan komen. Varkenshouders hebben al een concreet voorstel gedaan. Zij willen aanhaken via IKB Varken. Is de Staatssecretaris bereid om de sector een laatste kans te geven om te laten zien dat men de stalkeuring waard is? Is de Staatssecretaris bereid om de faciliteit van verzamelcentra voor bijvoorbeeld schapen in stand te houden? Daar gaat het immers goed. Waarom wordt er dan ingegrepen?

Voor meer informatie: www.tweedekamer.nl.