De heer Cramer (ChristenUnie): Voorzitter. Na alle plannen van de afgelopen jaren worden de resultaten van het kabinetsbeleid zichtbaar. De Wet kilometerprijs is bij de Kamer ingediend. Dat is een peilpaal in de verduurzaming van het autoverkeer. Ruim 1 mld. wordt nog deze kabinetsperiode in de spoedprojecten regionaal openbaar vervoer gepompt. Er komt een visie op het regionaal openbaar vervoer. In het spoor wordt 4,5 mld. geïnvesteerd. De besluitvorming rond projecten is versneld door wetgeving en een nieuwe aanpak via Randstad urgent.De deltacommissaris is benoemd. Binnenkort komt de deltawet en het deltafonds waarmee de financiering van de langetermijndoelen voor waterveiligheid worden geregeld. Met betrekking tot dit laatste punt heb ik een vraag aan de staatssecretaris. Kan zij al zeggen wanneer het eerste deltaprogramma verschijnt?

            Natuurlijk blijven er ook wensen. Maar de realiteit gebiedt ook mijn fractie om eerst te spreken over de heroverwegingen. Een makkelijke manier om dat te doen, is het uitstellen van projecten. We moeten echter meer fundamenteel bekijken hoe wij omgaan met de inframiljarden. Wat kan er anders? Wat kan er beter?

            De fractie van de ChristenUnie hanteert bij zijn overwegingen de volgende uitgangspunten.

            Als eerste punt: niet beknibbelen. Wij moeten infrastructuur toekomstgericht aanleggen. En wij moeten durven te gaan voor kwaliteit. Liever één goed ingepaste weg dan twee slecht ingepaste wegen. Misschien kan het echter wel goedkoper wanneer wordt gekozen voor een andere aanpak. Wat dat betreft sluit ik mij aan bij collega De Rouwe. Hij sprak over de pps-constructies.

            Het tweede punt: pak de echte knelpunten aan. Dus: eerst benutten en dan pas bouwen. Niet denken in modaliteiten, maar gebiedsgericht. En los mobiliteitsproblemen integraal op.

            Een derde punt: maak het MIRT-projectenboek de helft dunner door meer integraal en gebiedsgericht te werken en door het stellen van prioriteiten. Laat projecten met elkaar concurreren in plaats van de sinterklaaslijstjes bij het MIRT-debat. Het is nodig dat er financiële ruimte komt om vooruit te kijken, maar laten wij de tijd ook gebruiken om te optimaliseren. Dat betekent: meer verkenningen doen en accepteren dat er ook wel eens een voorkeursbesluit uit kan rollen dat er geen project komt.

            Het vierde punt: onderhoud gaat boven aanleg. Het opknappen van versleten autobruggen, spoorbruggen en sluizen kost de komende jaren miljoenen. Asfalt gaat minder lang mee dan wij dachten. Wij gaan het niet redden met alleen risicomanagement en trucs.

Een vijfde punt. Doe lokaal wat lokaal kan. Ik vraag om een reactie op het voorstel van Fryslân om kleine projecten te realiseren via de Wro, in plaats van via de Tracéwet, om zo tijd te winnen.

Een zesde punt. We moeten kritisch kijken naar kleinere budgetten. Ik zie regelmatig grote advertenties in de krant staan over de werkzaamheden aan wegen. Dit soort advertenties staat niet in verhouding tot de advertenties over werkzaamheden in het ov. Ook daarvan heb ik een advertentie opgesnord. Dit laat zien wat de verhoudingen zijn in de communicatie. Aan het spoor geeft ProRail volgend jaar 1 mln. uit, terwijl Rijkswaterstaat 8 mln. spendeert. Dat van die wegen kan wel minder, en wellicht ook multimodaal.

Of het nu gaat om de aanleg van wegen of om een trein, we horen niet graag dat er vertraging is. De ChristenUnie-fractie heeft zich het afgelopen jaar eraan geërgerd dat het woord "vertraging" heel vaak gebruikt wordt als dat misschien niet eens terecht is. De spoorlijn Utrecht-Breda zou de aanleg van de A27 vertragen. Maar de financiering voor de weg is nog niet rond, laat staan de planning. OV SAAL, de verdubbeling van het spoor naar Almere, is twee jaar vertraagd. Versnelling zou niet mogelijk zijn. Ik was dan ook verbaasd toen ik las dat er ineens sprake is van een planningsbuffer van een jaar. Cobouw vermeldt zelfs dat gedacht wordt aan een versnelling van drie jaar. Dat wordt onderzocht. Hoe moet ik dat rijmen? Er moet volgens de ChristenUnie één lijn komen in het spreken over vertraging en vooral in het sturen op en communiceren over risico's.

Ik kom te spreken over het spoor. Deze week demonstreerden honderden spoorwerkers in Utrecht. Inmiddels zijn 800 van hen ontslagen. Daarover heb ik al een aantal keer schriftelijke vragen gesteld en in een debat met de minister gesproken. Komen de spoorambities van het kabinet niet in gevaar? Er dreigt een concurrentieslag om prijs, waarbij het de vraag is of de kwaliteit van het spoor gewaarborgd is. Ik begrijp van spooraannemers dat het mandaat van de voorzitter van de taakgroep vitaliteit spoorsector, die er dankzij mijn motie is gekomen, nog steeds mager is. De minister heeft ProRail hierop aangesproken. Graag krijg ik vandaag de toezegging van de minister dat ProRail hieraan gehoor geeft en dat de Kamer binnen een halfjaar een eindrapport krijgt.

Er is nog 35 mln. in het actieplan Spoor. De ChristenUnie stelt voor, een deel hiervan in te zetten voor de uitbreiding van de treindienst tussen Zwolle en Leeuwarden/Groningen en voor verbreding van de perrontunnel in Zwolle, waarover ik eerder al een motie heb ingediend. Ik heb met de heer Koopmans een amendement ingediend voor het grensoverschrijdend spoor Sittard-Heerlen-Aken, zodat we de beschikbare 20 mln. zo efficiënt mogelijk kunnen inzetten.

De heer Roemer (SP): Ik was maandag bij de spoorwerkers. Ik heb de vragen en de antwoorden daarop gelezen. De heer Cramer kan volgens mij niet tevreden zijn met deze antwoorden. Er moet volgens mij meer gebeuren, om te voorkomen dat de spoorwerkers allemaal heel snel op straat komen te staan. Heeft de heer Cramer nog suggesties hoe we dat samen kunnen voorkomen? Onder andere door de marktwerking op het spoor liggen de bedragen zo laag dat bedrijven alleen al daardoor mensen eruit moeten gooien.

De heer Cramer (ChristenUnie): Een belangrijke oorzaak voor de ontslagen was dat er überhaupt geen projecten op de markt kwamen. Daar hebben we de minister op aangesproken. Hij heeft gezegd dat hij dat gaat versnellen. Wij hebben gezegd dat er geld op de plank blijft liggen en dat dit geld extra besteed zou moeten worden. Nu blijkt dat een deel van de marktwerking op de verkeerde manier zijn werk doet. ProRail brengt nu versneld projecten op de markt, waardoor er een overvloed is en de prijs zakt, omdat ze het allemaal niet aankunnen. Ik ben het met collega Roemer eens dat er meer moet gebeuren. Vandaar ook de vragen in mijn tekst.

De heer Roemer (SP): Als ik de heer Cramer goed begrepen heb, zijn wij het met elkaar eens. Wij dagen de minister uit om morgen in de beantwoording aan te geven hoe hij wil voorkomen dat die mensen ontslagen worden.

De heer Cramer (ChristenUnie): Ik aarzel even over een antwoord. Volgens mij kunnen wij namelijk nooit van de minister verlangen dat hij voorkomt dat mensen ontslagen worden. Er zijn meer actoren die daarbij een rol spelen. Maar ik snap de vraag van de heer Roemer wel. Daarom vraag ik of de spoorambities van het kabinet niet in gevaar komen, als de overheid er niet voor zorgt dat er geregeld projecten op de markt komen, zowel voor onderhoud als voor nieuwbouw of aanpassingen, die ervoor zorgen dat de markt optimaal kan functioneren.

De heer Roemer (SP): Volgens mij is de boodschap aan de minister helder.

De heer Cramer (ChristenUnie): Dat dacht ik al.

            Vorig jaar is mijn motie aangenomen, waarin ik vroeg om de verbinding Den Haag-Eindhoven via de HSL-Zuid te onderzoeken. Het onderzoek volgt pas als deze hogesnelheidslijn volledig in gebruik is. Dat is echt onvoldoende. In mijn motie vroeg ik HSL Brabant mee te nemen in de lopende planstudie. De minister schrijft hier nu niets over.

Onderzoek naar financiële consequenties, juridische mogelijkheden en capaciteit had allang kunnen plaatsvinden. Volgend jaar wordt een nieuw contract gesloten met NS voor het hoofdrailnet. Voor die tijd moeten de mogelijkheden voor het traject Den Haag-Eindhoven duidelijk zijn, want anders wordt het juridisch nog lastiger.

            Het kabinet zet 65 mln. in voor elektrisch rijden om Nederland gidsland te maken. Prachtig. Wat gaat de minister doen om ook een transitie te bereiken in het vrachtvervoer? Is de minister bereid om in samenwerking met de sector een praktijkproef voor dieselelektrische distributievrachtauto's te ondersteunen?

            In de huidige crisis is het belangrijk dat de binnenvaartsector ondersteund wordt. De staatssecretaris heeft dit ook toegezegd. Mijn fractie vindt het opmerkelijk dat de subsidies voor de voorlichtingsbureaus shortsea, binnenvaart en spoor worden afgebouwd. Ik heb daarom een amendement ingediend, op stuk nr. 14, om dit te repareren. De ChristenUnie is een groot voorstander van het bereiken van een model shift van land naar water. Ziet de staatssecretaris extra mogelijkheden om dit te stimuleren?

            Voor de grote wateropgaven van de toekomst is samenwerking tussen kabinet, medeoverheden en waterschappen cruciaal. Het aanbod dat de waterschappen daarover eerder deze maand hebben neergelegd, is betekenisvol. Hiermee bewijzen de waterschappen dat zij oog hebben voor het brede maatschappelijk belang.

            Ik rond af met het regionaal ov. Het IPO heeft deze week een notitie overhandigd over de successen in het provinciaal openbaar vervoer. Het is een prachtig boekwerk waarin prachtige resultaten staan beschreven. Ik hoop dat de provincies ook elkaars successen overnemen. In dat verband heb ik een vraag. De provincie Groningen heeft de website ontdekhetov.nl en drie andere provincies hebben ervaarhetov.nl. Zou het niet efficiënter zijn als er een landelijke promotiewebsite komt voor het ov? De ChristenUnie ziet met belangstelling uit naar de langetemijnvisie van de staatssecretaris over het regionale ov-net, die komend jaar zal worden gepresenteerd. Misschien kan zij dan ook wat zeggen over een dergelijke website.