AO over melkleasen
14 mei 2003

Het voornemen van minister Veerman om het melkleasen te beperken heeft veel losgemaakt. Inmiddels al een dik dossier over dit onderwerp opgebouwd met overwegend negatieve reacties op dit voornemen. En de krititek komt niet uitsluitend uit de hoek van de stichting “Handen af van melkleasen”. We hebben ook reacties binnengekregen van soms wanhopige boeren die een belangrijke peiler onder hun al moeilijke bedrijfsvoering weggehaald zien worden. Ook reacties van veel jonge boeren die bij uitvoering van de maatregel de toekomst somber inzien. En dan te ebdenken dat er al een enorme kaalslag heeft plaatsgevonden onder melkveebedrijven (1990: bijna 40.000 melkveebedrijven, 2002: 24.000 bedrijven (afname van 40% in 12 jaar!) (zie rapportje LEI “Actuele ontwikkeling van bedrijfsresultaten en inkomens in 2002”, december 2002). Nadrukkelijk stelt iedereen zich ook de vraag waar dit allemaal voor nodig is.

De minister verwijst daarvoor in zijn brief naar de gevolgen van het zogenaamde Thomsen-arrest. De vraag die bij onze fractie opkomst is of de exegese van de minister van dit arrest wel correct is. Daar wordt in ieder geval door velen hardop aan getwijfeld. En onder degene die vraagtekens zetten bij de exegese van de minister bevinden zich ook juristen met een specialisatie in agrarisch recht. De minister zal zich mogelijk verweren door naar de Europese Commissie te wijzen. Maar ook daar is kritiek op uit te oefenen. Ik constateer in ieder geval dat landbouwspecialisten van naam in het Europees parlement dit al gedaan hebben. Bv CDA-Europarlementariër Maat die aangeeft dat de vraag of het al dan niet structureel mogen verleasen van melkquotum nationaal beantwoord dient te worden. Hij verzet zich ook tegen de wijze waarop de Europese Commissie met gebruikmaking van de zogenaamde comitologieprocedure buiten het Europees parlement en de Raad van landbouwministers tot een ingrijpende uitspraak over het melkleasen is gekomen. Ook VVD-Europarlementariër Mulder bekritiseert de gang van zaken. Hij is van mening dat eerst bekeken zal moeten worden of de uitspraak van het Europese Hof van Justitie die betrekking had op een specifiek geschil ook geldt voor andere gevallen van melkleasen in de Europese Unie zoals de Europese Commissie van mening is.

Mijn conclusie is dat er breed vragen leven bij de uitleg van het Thomsen-arrest zoals nu door de minister gedaan wordt. Ik nodig de minister uit om eens in te gaan op de kritiek die daarop gegeven wordt en vraag hem ook waarom hij ogenschijnlijk zo kritiekloos achter de uitleg van de Europese Commissie aanloopt?

Los van de vraag of we vinden dat deze maatregel noodzakelijk is, wil ik ook vragen stellen bij de gevolgen van deze maatregel. Als we kijken naar de sociale en economische gevolgen van de voorgestelde maatregel constateer ik dat met name midden- en kleinbedrijf wel eens zwaar de dupe zouden kunnen worden van het aantasten van de huidige melkleaseregeling. Daar is nogal wat documentatie over voorhanden. Veel boeren verleasen hun melkquotum om met deze bijverdienste een redelijk gezinsinkomen bij elkaar te brengen. (zie rapport Countus accountants + adviseurs van december 2002; bedrijfsresultaat neemt toe met € 6500 als 75.000 kg melkquotum wordt verleasd. Voor melkveehouderijen met een gemiddelde omvang betekent dit ca. 17 % extra inkomsten; zie pag. 12) Het mes snijdt overigens aan twee kanten: voor veel – met name kleinere en startende - boeren is leasen een goede mogelijkheid om de kostprijs te verlagen. Kopen van melkquotum is voor veel ondernemers te duur. Dit levert pas op zeer lange termijn direct inkomen op (zie ook pag. 12) Al in 1997 constateerde toenmalig minister Van Aartsen dat de leaseregeling als een sociaal vangnet is gaan fungeren (zie pag. 2 rapportage St. “Handen af van Melkleasen”, januari 2003) Als de bestaande mogelijkheid wegvalt, zal men in toenemende mate een beroep moeten doen op aanvullende inkomenssteun vanuit de sociale zekerheid en in veel gevallen betekent dat ook gewoon einde oefening voor de ondernemer.

De sociale zekerheid biedt nl. vaak geen serieus alternatief. We zien hier hetzelfde als bij MKZ-crisis en vogelpest-crisis: het bestaande sociale zekerheidsstelsel biedt voor de betrokken ondernemers onvoldoende soelaas. De criteria zijn daarvoor te rigide.
 Besluit bijstandverlening zelfstandigen (Bbz): de meeste agrariërs komen niet in aanmerking voor bijstandverlening om niet (in de vorm van een periodieke uitkering op minimumniveau of bedrijfskapitaal), gelet op de vermogenstoets. Is het eigen vermogen meer dan ca. € 150.000: altijd bijstand in de vorm van een lening tegen marktconforme rente.
 Inkomensvoorziening Oudere en gedeeltelijk Arbeidsongeschikte gewezen Zelfstandigen (IOAZ). Vrij te laten vermogen daar is € 203.836. Deze vermogenstoets leidt ertoe dat deze voorziening voor belanghebbenden (> 55 jaar of arbeidsongeschikte ex-zelfstandigen) veelal geen serieuze optie is.
 Wet Arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen (WAZ): slechts een enkele arbeidsongeschikte melkveehouders wordt een WAZ-uitkering (70% minimum) toegekend (in 2001 aan twee; rapportage St. “Handen af van melkleasen”, jan. 2003, pag. 2). Overigens zijn er concrete plannen de WAZ af te schaffen.
- Áls de bestaande leaseregeling onverhoopt moet worden aangepast, dan moet op z’n minst worden gekeken naar mogelijkheden de kleinere bedrijven tegemoet te komen. Misschien is het prematuur daarover nu al te spreken. Zo niet, dan kijken naar de mogelijkheid het quotum af te stemmen op de overige inkomsten van het bedrijf. Uitgangspunt daarbij: men moet niet structureel onder het sociaal minimum uitkomen. In laatste instantie moet een fatsoenlijk overgangsregime in beeld komen. (Suggesties van St. “Handen af van Melkleasen”: ruime overgangsperiode van tenminste vijf jaar; zie pag 8 rapportage St.)
-

Het moge duidelijk zijn dat bij de fractie van de ChristenUnie grote vragen leven bij de nu voorgestelde beleidswijzigingen rond het leasen van melk. Uiteraard luisteren we graag nog naar de beantwoording van de minister, maar op voorhand geef ik u al aan dat we op voorhand niet overtuigt zijn van de wijsheid van deze voorstellen.