Mevrouw Ortega-Martijn (ChristenUnie): Voorzitter. De ChristenUnie wil een samenleving waarin iedereen mee kan doen. Betaald werk geeft mensen de kans om hun talenten te ontwikkelen en te voorzien in hun levensonderhoud. Maar gelukkig is dit niet het enige waar het om draait in een samenleving. Waar zouden wij zijn indien er geen vrijwilliger of mantelzorger meer te vinden is? Zouden wij als samenleving dan niet juist duurder uit zijn? Hetzelfde geldt voor gezinnen die ervoor kiezen om hun kinderen zelf op te voeden. Dit komt niet alleen de gezinnen zelf ten goede, maar ook de samenleving. Het is daarom tijd om deze burgers meer te waarderen en ruimte te geven om hun waardevolle bijdragen voort te zetten. Is de minister met mij van mening dat het afbouwen van het kindgebonden budget daarom een verkeerd signaal is? Wordt het niet tijd om de fiscale vrijwilligersvergoeding te indexeren?

            Maar niet iedereen die wil participeren, kan het op eigen kracht. De overheid dient voor deze burgers een schild te zijn; niet pamperen, maar voorwaarden scheppen zodat zij volwaardig kunnen participeren. De plannen van het kabinet met de nieuwe regeling voor mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt, laten een tegenstrijdigheid zien. Enerzijds meer burgers met een beperking uit de uitkering krijgen, maar anderzijds geen investeringen of plannen om hen duurzaam te begeleiden naar de arbeidsmarkt. De fractie van de ChristenUnie vreest dat hierdoor meer mensen veroordeeld zijn tot armoede. Op welke manier denkt de minister dit te kunnen bolwerken? Welk perspectief wordt mensen met een arbeidsbeperking nu echt geboden op participatie? Welke doelstelling stelt de minister zich voor de participatie? Kan hij eindelijk uitleggen hoe hij die doelen daadwerkelijk gaat halen?

`           Ik heb net een e-mail ontvangen van een burger die aan het meekijken is. Die vraagt zich af over wie we het eigenlijk hebben en of het niet mogelijk is dat UWV jaarlijks een tabel uitgeeft met alle feitelijke cijfers over de aard van de arbeidsbeperkingen. Het maakt namelijk wel uit of iemand bijvoorbeeld een motorische beperking heeft of schizofreen is. Dan weten we met elkaar waar we over spreken.

            De nieuwe Wajong-regeling lijkt haar vruchten af te werpen. De ervaringen die nu worden opgedaan, moeten worden benut. Gaat de staatssecretaris de nieuwe Wet Wajong uitgebreider evalueren om zo de conclusies te betrekken bij de opzet van de nieuwe regeling voor de onderkant van de arbeidsmarkt? Ik krijg graag een toezegging daarover.

            Er is veel te zeggen over de Wajong. Het onderwerp gaat me echt aan het hart, maar ik heb maar tien minuten spreektijd. Om de bewindspersonen toch een hart onder de riem te steken, heb ik een aantal voorstellen op papier gezet om hen te helpen en te ondersteunen op het moment dat ze met een regeling te komen.

De voorzitter: Ik neem aan dat er geen bezwaar tegen bestaat dat dit stuk ter inzage wordt gelegd bij het Centraal Informatiepunt van de Kamer.

**

(Ter inzage gelegd bij het Centraal Informatiepunt van de Tweede Kamer der Staten-Generaal.)

Mevrouw Ortega-Martijn (ChristenUnie): Voorzitter. Volgens het CPB valt een groot deel van de WSW'ers straks in de bijstand en dat is nog voorzichtig uitgedrukt. Ook hier geldt dat er zonder een volwaardige aanpak een grote groep mensen tussen wal en schip valt. Hoe gaat de minister dit voorkomen? Ik wil mij met betrekking tot de WSW aansluiten bij de vraag van mevrouw Sterk -- ik heb precies hetzelfde alternatief -- of het mogelijk is om een versnelde instroom naar de sociale werkplaats te beperken tot de groep waarvoor dat echt nodig is. Als wij toch praten over een bezuiniging van 120 mln., die mijn fractie liever niet door ziet gaan, maar dat gebeurt wel, vraag ik de minister of het mogelijk is om de pijn gelijkmatig te verdelen. In dat geval moet ook de overhead bij de SW-bedrijven worden aangepakt. De pijn komt nu helemaal bij de WSW'ers zelf te liggen.

            Het kabinet bezuinigt op de re-integratie, maar juist daarop moet worden ingezet om mensen naar werk te begeleiden. Dit staat dus haaks op elkaar. Een regeling zoals de WWB laat succes zien, omdat het budget beschikbaar is om in de participatie van mensen te investeren. Natuurlijk is het ook belangrijk om de efficiency te verbeteren. Een goede bijdrage komt van de kleine re-integratiebedrijven. Zij zijn succesvol door het leveren van een-op-een maatwerk. Bij het gunnen van re-integratietrajecten wordt hieraan voorbijgegaan. Wil de minister ervoor zorgen dat maatwerk zwaarder meetelt bij het gunnen van re-integratietrajecten? Graag een reactie.

            De ChristenUnie is een pleitbezorger van het geven van een grotere verantwoordelijkheid aan mensen voor hun re-integratie. In de praktijk merk ik dat dit stimulerend werkt en mensen activeert om meer latente talenten te ontwikkelen. Wat ons betreft, moet er meer ruimte komen voor individuele re-integratieovereenkomsten, zowel bij het UWV als bij gemeenten. We kunnen niet enerzijds zeggen dat mensen zelf verantwoordelijk zijn voor hun arbeidsparticipatie en aan de andere kant alles voor hen willen regelen. Dit moet een liberaal toch als muziek in de oren klinken, lijkt mij. Ik roep de minister daarom dan ook op om te stimuleren dat meer IRO's worden afgesloten in verhouding tot standaardtrajecten, bijvoorbeeld door prestatieafspraken met gemeenten en het UWV hierover te maken. Graag een reactie.

            Eerder heb ik een idee gelanceerd over een maatschappelijk-werkboekje. De minister heeft hierop geantwoord dat hij hiernaar zal kijken, mede in het licht van wat er in het regeerakkoord staat over de bijdrage naar vermogen. Mijn voorstel gaat echter over geheel iets anders, namelijk over de groep die een ontheffing krijgt, omdat zij niet structureel aan de slag kan. Zij kunnen bijvoorbeeld geen arbeid leveren, maar ook geen vrijwilligerswerk doen. Ik denk aan mensen die schizofreen zijn of wat dan ook, maar die wel momenten hebben waarop ze iets kunnen doen. Mijn idee is om na te gaan op welke manier wij ervoor kunnen zorg dragen dat zij iets terug kunnen doen voor de samenleving. Ik vraag de minister om heel goed naar mijn idee te kijken. Ik heb dit uitgeschreven.

            Het kabinet komt met een vitaliteitsregeling. Ik daag de minister graag uit om hier breder naar te kijken. De regeling kan ook worden gebruikt om te sparen als aanvulling op het inkomen bij ziekte of arbeidsongeschiktheid. Dit is een mooie handreiking aan de zzp'ers. Zij zijn nu immers vaak onverzekerd en dit kan hiervoor de uitkomst bieden. Als iemand nu te maken krijgt met een situatie van arbeidsongeschiktheid, dan kan het overblijvende gespaarde budget worden gebruikt als aanvulling op het pensioen. Ziet de minister er wat in om dit idee op te nemen in de vitaliteitsregeling?

            Met betrekking tot de zzp'ers heb ik dezelfde opmerking als mevrouw Dezentjé. Ik merk daarnaast nog op dat het voorkomt dat veel zzp'ers niet weten dat de mogelijkheid bestaat om nog een aantal jaren gebruik te maken van de pensioenregeling op het moment dat zij zzp'er zijn geworden. Wil de minister er zorg voor dragen dat de bekendheid daarover bij deze groep wordt vergroot?

            Het bevreemdt de ChristenUnie dat het kabinet de AOW-tegemoetkoming voor 65-plussers met een onvolledige AOW-opbouw wil laten vervallen. Wat is hiervan de achterliggende reden?

Zo ontstaat er een steeds groter gat tussen AOW'ers met een aanvulling vanuit de bijstand en de andere AOW'ers. Mag de minister dit onderscheid wel maken? De tegemoetkoming staat toch los van het soort uitkering? Als er toch bezuinigd moet worden, waarom kiest de minister dan niet voor het alternatief van een inkomensafhankelijke tegemoetkoming? Dat levert toch meer op? Graag een reactie hierop.

            Afgelopen zaterdag werd weer bekend dat het aantal mensen met schulden fors aan het toenemen is. Voor alle duidelijkheid: voor het aangaan van schulden en de gevolgen die daaruit voortvloeien, is de schuldenaar primair verantwoordelijk. Er kunnen zich echter situaties voordoen waarin mensen door een plotselinge inkomensval in de problemen terechtkomen. Die mensen mogen ondersteund worden. De toename van problematische schulden is een groot maatschappelijk probleem aan het worden dat structureel moet worden aangepakt. Het kabinet is echter van plan om 20 mln. te bezuinigen. Waarop gaat precies bezuinigd worden? Hoe verhoudt zich dit tot de recente berichten over de toename van het aantal schulden? Wat betekent dit voor de kwaliteit van de schudhulpverlening? Ik krijg veel signalen vanuit het veld dat veel schuldsaneringstrajecten falen door de wirwar aan wetgeving en door de versnippering over verschillende departementen. De fractie van de ChristenUnie is daarom van mening dat de schuldhulpverlening drastisch hervormd moet worden. Volgend jaar komen wij daarom met een initiatiefnota. Ik stel nu alvast voor om één minister verantwoordelijk te maken voor de schuldhulp. Graag een reactie hierop.

            Ook met de voedselbanken is het een en ander aan de hand; zij hebben te weinig voedsel. Ik heb zelf gehoord dat de kerstpakketten niet echt groot zijn. Dat hoeft ook niet altijd, maar er komt gewoon te weinig voedsel binnen. Dat komt omdat men bij veel bedrijven, zoals in de horeca, onbekend is met de regels over hoelang voedsel toch nog bruikbaar is. Ik krijg graag een toezegging van de minister dat hij in samenwerking met zijn collega van het ministerie van EL&I ervoor gaat zorgen dat de bekendheid van de regels over de bruikbaarheid van voedsel vergroot wordt.

            In de begrotingsbehandeling van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heb ik een motie ingediend over de sociale regelingen voor de BES-eilanden. Kan de minister toezeggen dat hij met een visiedocument komt over de sociale zekerheid op de BES-eilanden? Hierin moet ten minste tot uiting komen welke in Nederland geldende sociale regelingen voor de BES-eilanden van kracht worden, wanneer deze ingevoerd worden en wat de redenen zijn om bepaalde sociale regelingen niet van toepassing te laten zijn. Wil de minister hierin ook de tweede pensioenpijler meenemen?

            Wij krijgen berichten binnen van ontwikkelingswerkers die problemen hebben met het verkrijgen van kinderbijslag na terugkomst in het land. Is de minister bereid om te kijken naar een minder bureaucratische oplossing, zodat deze specifieke groep ontwikkelingswerkers na terugkomst in Nederland weer eenvoudig kinderbijslag kan ontvangen?

Mijn laatste punt heeft ook te maken met ontwikkelingswerkers. Vorig jaar is een motie aangenomen over het AOW-gat bij ontwikkelingswerkers. Het vorige kabinet heeft dit onderzocht, maar heeft het oordeel overgelaten aan het huidige kabinet. Hoe kijk de minister daartegen aan?