Afgelopen week werden nieuwe cijfers bekend over het percentage opsporing bij misdrijven. Die waren niet bemoedigend. Dat is niet vreemd, want er wordt in de discussie over veiligheid te weinig gekeken naar de burger als aanbieder van veiligheid. Dat stellen André Rouvoet, Tweede-Kamerlid voor de ChristenUnie, en Jankees van Baardewijk (Projectleider Innovatie bij de Politie en lid van de ChristenUnie).

Door André Rouvoet en Jankees van Baardewijk

Vandaag debatteert de Tweede Kamer over het Veiligheidsprogramma Naar een veiliger samenleving van de Ministers Donner (justitie) en Remkes (binnenlandse zaken). Het is een ambitieus plan, maar de vraag is of het voldoende realistisch is. Veiligheid is hét verkiezingsthema in de politiek, maar zeker ook een belangrijk thema en gespreksonderwerp van de Nederlandse burger. Burgers verwachten dat de overheid hen de veiligheid zal bieden, die ze zo graag wensen. En de overheid wekt de indruk, o.a. met het Veiligheidsprogramma, alsof zij inderdaad dé aanbieder is van veiligheid. Maar is dat wel zo? Naar onze mening wordt bij deze benadering de positie en de inzet van de samenleving zèlf vergeten.

Op heterdaad
Het Veiligheidsprogramma komt op een moment dat alle ogen gericht zijn op de opsporing en vervolging van daders van misdrijven. Het moet efficiënter en effectiever. Niet realistisch is echter om die grote verbeteringen eerst en vooral te verwachten van recherchewerk en de justitiële afhandeling dáárvan. Slechts 15% van alle aangehouden verdachten van misdrijven wordt achteraf opgespoord, terwijl juist in rechercheprocessen de laatste jaren met succes veel verbeteringen zijn doorgevoerd. Achteraf-opsporen is nu eenmaal ingewikkeld en kost veel capaciteit van ervaren mensen.

De tijd is daarom rijp dat de ogen gericht worden op de directe opsporing. Een grotere pakkans op heterdaad, direct gevolgd door een snelle justitiële afhandeling moet speerpunt zijn van het opsporingsbeleid. De gedachte is: hoe eerder een verdachte wordt aangehouden, hoe minder een arbeidsintensief rechercheproces nodig is om de feiten en de dader te achterhalen. Op heterdaad pakken en afhandelen is behalve efficiënter ook effectiever. Het vraagt wel dat erkend wordt dat veiligheid en opsporing bij de burger begint.

Nu al wordt vanuit de samenleving dagelijks veel criminaliteit tegengehouden. En die keren dat het fout gaat, wordt er vanuit de samenleving vaak ingegrepen, soms door op heterdaad aan te houden, dikwijls door alleen maar de politie te bellen. De politie, de overheid zou niet zonder kunnen. Van alle aangehouden verdachten van misdrijven wordt nu zo'n 85% direct vanuit de samenleving 'aangeleverd'. Een grotere pakkans zal daarom vooral in een betere samenwerking tussen burgers en politie gezocht moeten worden.

Er is een reeks van verbeteringen mogelijk, zodat een soort Hoge Snelheidslijn (HSL) voor opsporing en vervolging ontstaat. Als eerste zal er meer nadruk gelegd moeten worden op de inzet van burgers bij het op heterdaad ontdekken van misdrijven. Alerte en op de omgeving betrokken burgers zullen eerder goede meldingen aan de politie doen. Burgers kunnen via Postbus 51-spotjes worden gewezen op hun mogelijkheden om bij te dragen aan de veiligheid van zichzelf en anderen.

Dan kan ook een einde komen aan de verwarring over welk telefoonnummer gebruikt moet worden. Het landelijke nummer 0900-8844 is alleen bedoeld en geschikt voor niet spoedeisende meldingen. Burgers moeten daarom weten dat het 112-nummer er niet alleen is voor levensbedreigende situaties, maar dat zij direct 112 kunnen bellen om melding te doen van alle misdrijven waarbij de politie op heterdaad kan arresteren. Iedere seconde telt. De politie zal daarom zelf ook standaard een hoge prioriteit moeten geven aan duidelijke “heterdaad-meldingen”. Ook is het van belang dat burgers weten wat de politie met hun meldingsinformatie doet. Een zoekactie naar een dader zal vervolgens succesvoller zijn wanneer deze eerder start en met meer mensen meegedaan wordt.

Op het moment dat naar verhouding meer verdachten op heterdaad worden aangehouden, legt dit naar verwachting een geringere last op het opsporingsapparaat. In ieder geval al omdat het veel sneller gaat en omdat het arbeidsintensieve speurwerk niet meer nodig is. Maar ook omdat iemand die op heterdaad is aangehouden, de meeste en beste sporen bij zich draagt en sneller geneigd is te bekennen.

Doorlooptijd
Wanneer zo’n zaak met voorrang (bijvoorbeeld binnen 48 uur) voor de rechter komt zal door de eenvoud in bewijs de gemiddelde justitiële doorlooptijd van misdrijven afnemen. Bovendien krijgt de maatschappelijke inbreng in opsporing dan eerder de zo nodige erkenning.

Redenerend vanuit deze “HSL voor opsporing en vervolging”, waarbij burgers nadrukkelijk betrokken zijn, zetten we een stap verder. De samenleving zèlf is een noodzakelijk actor in de discussie over veiligheid. Niet om eigen rechter te spelen, maar wel om samen met de overheid veiligheid te realiseren. Door een grotere kwaliteit en intensiteit van de interactie tussen politie en samenleving groeit de pakkans en het oplossingsresultaat.

Een ander positief effect is dat van een grotere pakkans zeker een preventieve werking zal uitgaan. Ook wordt duidelijk dat betrokkenheid van burgers ertoe doet. Burgers krijgen meer greep op de eigen omgeving en dat versterkt het veiligheidsgevoel. “Samen Sterk” krijgt daarmee een eigentijdse invulling. Is dat niet waar het Veiligheidsprogramma op uit zou willen komen?

Bron: Nederlands Dagblad