Datum:           2 februari 2017

Mevrouw Schouten (ChristenUnie): Voorzitter. Ook ik wil, voordat ik aan alle kritische vragen toekom, memoreren dat wij een Belastingdienst hebben die 1 miljard per dag opbrengt. Dat staat ook heel mooi in het rapport aangegeven. Belastingambtenaren zijn ontzettend hardwerkende mensen die heel loyaal doen wat van hen gevraagd wordt. Dus we moeten soms ook even kijken wat er wel goed gaat, voordat we gaan bekijken wat er niet goed gaat. Ik wil echt de complimenten geven aan alle medewerkers, die overigens wel al langere tijd bij ons aangeven dat bepaalde zaken onder druk staan. Dat is, denk ik ook, een beeld dat uit het rapport van de heren Joustra en Borstlap heel goed naar voren is gekomen.

Toen ik het rapport las, had ik een paar vragen. Dat zijn eigenlijk ook de vragen die ik hier in het debat aan de Staatssecretaris voor wil leggen. Hoe kon het dat een dergelijke vertrekregeling is opgesteld? Hoe kon het dat er zo veel informatie kennelijk niet bij de Staatssecretaris terechtkwam? Hoe kon het dat er wel in de ambtelijke leiding gewaarschuwd is voor bijvoorbeeld de RVU-heffing die betaald moet worden, maar dat dit niet formeel bij de Staatssecretaris terecht is gekomen? Hoe kan het dat de commissie zegt dat de continuïteit van de inning onder druk komt te staan – dat lijkt me toch een behoorlijke conclusie – terwijl de Staatssecretaris zegt dat die continuïteit niet onder druk staat? Ik wil die punten even met de Staatssecretaris doorlopen.

Allereerst de totstandkoming van de vertrekregeling. Meerdere collega’s hebben het hier al gezegd: november 2015 is een grote black box. Hoe kan het dat op dat moment een dergelijke regeling wordt afgesloten zonder dat de Staatssecretaris daar weet van heeft? Ik ga nog even terug naar het begin van de Investeringsagenda. Het was juist de Staatssecretaris zelf die daar ontzettend nauw betrokken bij is geweest. Hij heeft met drie anderen, met een clubje van vier, de hele Investeringsagenda opgesteld. Hoe kan het dat hij zo nauw betrokken is geweest bij het opstellen van de Investeringsagenda, maar hij kennelijk geen informatie meer hoeft te hebben of wil hebben over de uitvoering van onderdelen van die Investeringsagenda, waaronder de vertrekregeling? Als je iets opstelt, zou ik denken dat je ook wel wilt weten hoe het gaat met de uitvoering. Ik krijg niet de indruk uit het rapport dat de Staatssecretaris daar bovenop zat. Kan hij dat nader toelichten?

Dan het feit dat er zo veel informatie kennelijk niet bij de Staatssecretaris terechtkomt, en dus niet alleen niet bij de Staatssecretaris maar daardoor ook niet bij de Kamer. Dat vind ik ook nog wel een behoorlijke conclusie uit het rapport. De Staatssecretaris is politiek verantwoordelijk voor alles wat er binnen de Belastingdienst gebeurt. Ik kan mij voorstellen dat het met zo’n grote dienst best ingewikkeld is om overal goed zicht op te hebben, maar des te belangrijker vind je dan, volgens mij, welke stukken er naar je toe komen. Hoe heeft de Staatssecretaris dat zelf ingeschat in de periode dat hij nu op het departement zit? Heeft hij zich zelf nooit afgevraagd of hij wel voldoende informatie kreeg om ook zijn politieke verantwoordelijkheid te kunnen nemen voor wat er bij de dienst gebeurt? Dan het punt over de heffing en de waarschuwingen daarover. Wij hebben in het rapport gelezen dat er op drie plekken gewaarschuwd is dat die heffing zou volgen op de vertrekregeling zoals die op dat moment werd opgesteld. Dat is niet verder gekomen dan de raad van bestuur van de Belastingdienst, zo lijkt het. Klopt dat? Is het zo dat buiten de raad van bestuur geen andere mensen er weet van hebben gehad? Hoe is het gegaan met de «memo onder de arm»? De Staatssecretaris heeft gezegd dat hij geen herinnering heeft dat in dat gesprek iets is gewisseld over de heffing. Kan hij zijn versie van het gesprek hier toelichten?

Dan de continuïteit. Ik vond dat zelf de meest verontrustende conclusie uit het rapport. Het gaat hier uiteindelijk over de belastingmoraal. Als je aan de ene kant een dienst hebt waar bedrijfskritieke functies onder druk komen te staan, wat nu blijkt door de vertrekregeling, en je aan de andere kant moet zorgen dat de inning op orde blijft, is dat, eufemistisch gesteld, een uitdaging. De personeelskrimp is nu ook zichtbaar bij afdelingen die controle uitoefenen op bedrijven. Het risico op een lagere handhavings- en nalevingsmoraal nemen toe hierdoor. We weten al, en de Rekenkamer heeft daar eerder ook al op gewezen, dat er een tax gap is. Kan de Staatssecretaris garanderen dat die niet hierdoor gaat toenemen? Als er nog nauwelijks boekenonderzoek gedaan kan worden, wordt het wel heel aantrekkelijk om niet helemaal meer je aangifte te doen zoals je behoort te doen. Hoe gaat de Staatssecretaris ervoor zorgen dat er weer voldoende personeel met de juiste kwaliteiten op die plekken terecht gaat komen? De collega’s hebben het ook al gezegd: het wordt echt een enorme uitdaging om op dit moment zo veel mensen met die kwaliteiten te werven en er ook nog voor te zorgen dat ze zicht krijgen op de processen. Dat gaat wel een jaar duren, kan ik me zo voorstellen. Ik kreeg ook niet de indruk dat dit nu op de meest voortvarende manier ter hand wordt genomen. Kan de Staatssecretaris toelichten of hij daar versnelling op kan aanbrengen, maar ook of er misschien meer geld nodig is om dit op korte termijn voor elkaar te krijgen?

Ik heb nog een vraag over de Zembla-uitzending. We gaan daar nog verder over praten, maar de grote vraag die gisteravond bij mij opkwam, is: hoe kan het dat er zo onzorgvuldig met de meest privacygevoelige gegevens van Nederlanders wordt omgegaan? Kan de Staatssecretaris garanderen dat hij nu alle waarborgen toepast die vanuit privacy-oogpunt moeten worden toegepast? Dat lijkt mij de eerste noodzaak. Op alle details rondom de regeling wil ik later nog, als wij ook meer informatie hebben, nader ingaan.

Voor meer informatie: www.tweedekamer.nl