In de afgelopen jaren zijn er meerdere moties van de ChristenUnie over cisgenese aangenomen, onder ander over aanvullend onderzoek. Uit al deze onderzoeken blijkt dat er bij cisgenese geen risico’s voor de voedselveiligheid zijn. Dik-Faber: ,,De staatssecretaris heeft in oktober 2012 al aangegeven dat Nederland zich zal inzetten voor een vrijstelling. Het is nu echt tijd om deze toezegging in daden om te zetten. Daarbij wil ik wel garanties dat de keuzevrijheid voor telers en consumenten blijft bestaan en dat cisgenese daadwerkelijk leidt tot een lager gebruik van gewasbeschermingsmiddelen.”

Lees hier de hele bijdrage van Carla Dik-Faber aan het debat over biotechnologie.

Inleiding

Voorzitter, het feit dat het onderwerp ‘kwekersrecht’ is geschrapt van de agenda, geeft ons de gelegenheid om extra veel aandacht te geven aan het onderwerp dat wel op de agenda is blijven staan: biotechnologie. Preciezer gezegd: gentechnologie. Technologische ontwikkelingen in de landbouw moeten niet alleen economisch gewogen worden, maar verdienen ook en misschien wel eerst een maatschappelijke en ethische beschouwing. Als we vooral oog hebben voor de baanbrekende technologische mogelijkheden die binnen handbereik liggen, raken ethische argumenten en alternatieve oplossingen vanzelf buiten beeld. Uitgangspunt voor mijn fractie is de ordening in de schepping, de integriteit en eigenheid van een soort. Transgenese is een schending van de soortelijke integriteit van plant of dier en daarmee heeft mijn fractie grote moeite. Cisgenese, waarbij de soorteigenheid niet overschreden wordt, kunnen we onder voorwaarden toestaan. Gerommel met de chromosomen van legkippen is voor mijn fractie echter geen optie.

Cisgenese

De ChristenUnie roept de staatssecretaris (van I&M) op om ernst te maken met het pleiten voor het vrijstellen van cisgenese van de ggo wet- en regelgeving. De motie van CDA en ChristenUnie die hiertoe oproept dateert van ruim een jaar geleden. Ik heb het idee dat we sindsdien nog niet veel verder zijn gekomen. Graag hoor ik van de staatssecretaris wat het overleg met haar Europese collega’s heeft opgeleverd.

Mijn fractie wil dat de staatssecretaris meer doet om mogelijk koudwatervrees bij cisgenese weg te nemen en te zorgen dat deze ‘vrije techniek’ (cisgenese is niet gepatenteerd) onder voorwaarden beschikbaar komt voor de Nederlandse land- en tuinbouw. Als we er bijvoorbeeld voor kunnen zorgen dat de aardappelziekte phytophtora veel sneller kan worden aangepakt en het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen kan worden verminderd, dan zou ingrijpen via cisgenese mogelijk moeten zijn.

Er zijn inmiddels flink wat onderzoeken verschenen over cisgenese, onder andere van de EFSA, en deze tonen aan dat er bij cisgenese geen risico’s voor de voedselveiligheid zijn. Waarom schrijft de voormalige staatssecretaris van I&M dan in zijn brief van 15 oktober 2012 dat er bij een eventuele vrijstelling van cisgenese alsnog een beoordeling dient plaats te vinden van de voedselveiligheid uit hoofde van de Nieuwe voedingsmiddelen verordening?

Voorzitter, het is tijd voor concrete stappen om cisgenese mogelijk te maken. Hierbij wil ik er wel voor waken dat telers en consumenten hun keuzevrijheid behouden. Zij moeten toegang kunnen houden tot ggo-vrije producten, zoals biologische producten. Daarnaast wil ik borgen dat een vrijstelling van cisgenese ons ook daadwerkelijk wat oplevert en dat er bijvoorbeeld doelstellingen aan worden gekoppeld voor het verminderen van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Wil de staatssecretaris zich hier hard voor maken?

Genetische modificatie legkippen

Voorzitter, het onderzoeksvoorstel voor de genetische modificatie bij legkippen is voor mijn fractie een heel ander verhaal. We hebben het hier over het koppelen van fluorescerende kwalgenen aan de geslachtschromosomen van mannelijke kuikens. Schijnbaar een revolutionaire oplossing die veel onnodig dierenleed kan voorkomen, namelijk het doden van 40 miljoen eendagshaantjes. Maar laten we niet vergeten dat dit een praktijk is die voortvloeit uit het productiesysteem dat we met elkaar opgetuigd hebben.

Het ene ethisch bezwaarlijke probleem wordt op deze wijze 'opgelost' met technologie die zelf ook weer ethische vragen oproept, zonder dat we het systeem zelf aanpakken. Simpel gezegd: de dieren worden genetisch aangepast aan het productieproces. Feitelijk gezien voeren economische motieven en belangen de boventoon bij het bepalen of het ethisch verantwoord is om kwalgenen te implanteren bij kuikens.

Mijn fractie heeft grote moeite met de redenering die gevolgd is om de ontheffing te verlenen. In het onderzoeksprogramma uit 2007 zouden vier alternatieven onderzocht worden. Het lijkt erop alsof slechts één alternatief serieus een kans heeft gekregen. De andere opties worden kort in een bijlage genoemd. Een van de onderzoeken, over de combikip (motie Ernst Cramer) is feitelijk nog niet eens afgerond. Terwijl juist hier kansen liggen om het productiesysteem te verduurzamen!

Voorzitter, de vraag is ook of we voldoende zicht hebben op de gevolgen als we de weg inslaan van genetische modificatie. Hoe kunnen we de gevolgen overzien, laat staan beheersen? Kan de staatssecretaris bijvoorbeeld aangeven of ook onderzoek is gedaan naar de gevolgen voor de voedselveiligheid? En is ook onderzocht hoe de afweging is van consumenten tussen dier-ethische en technologisch-ethische overwegingen? De afweging van de Commissie Biotechnologie bij Dieren was in ieder geval niet unaniem …

Co-existentieafspraken

De ChristenUnie wil dat er heldere afspraken worden gemaakt over co-existentie van ggo- en niet-ggo-gewassen. Het moet duidelijk zijn waar ggo-gewassen worden geteeld, en waar eventuele veldproeven plaatsvinden. Boeren in de buurt van deze veldproeven hebben er groot belang bij om te weten waar de proefvelden precies liggen zodat ze zelf maatregelen kunnen nemen om besmetting van hun ggo-vrije gewassen te voorkomen. In de brief over de beleidsregel locatie veldproef ggo-gewassen wordt een onderscheid gemaakt tussen drie categorieën. Waar is deze indeling precies op gebaseerd? En hoe wil de staatssecretaris voorkomen dat door veldproeven waarvan de exacte locatie niet openbaar gemaakt wordt, geen besmetting plaatsvindt van naastgelegen percelen, die mogelijk ggo-vrij zijn?

Tot slot

Voorzitter, voor mijn fractie spelen ethische argumenten bij besluiten over toepassing van biotechnologie een grote rol. Ik kijk dan ook uit naar het onderzoek van de WRR over de ethische afweging rond internationale biotechnologische ontwikkelingen, dat ons in het AO van 5 april 2012 is toegezegd. Wanneer kunnen wij het onderzoeksrapport verwachten, vraag ik de staatssecretaris?