Datum:            31 oktober 2012

De heer Slob (ChristenUnie):
Voorzitter. Er zijn wel eens van die momenten en dagen dat je je afvraagt: waarom doen wij dit allemaal? Wat drijft ons in ons politieke werk? Voor mij is dat samen te vatten in één woord: gerechtigheid. Het is een woord dat wat mij betreft in kapitalen mag worden opgeschreven en uitgesproken. Dit woord weerspiegelt mijn verlangen dat er recht wordt gedaan aan mensen, aan volken en ook aan Gods schepping. Ik weet dat in mijn partij velen hierachter staan. Dat is een persoonlijke opdracht, maar ook een publieke taak. Macht, ook overheidsmacht, moet dienstbaar worden gemaakt aan de gerechtigheid.

Voor mij is daarbij ook leidend een oproep die ik in de Bijbel tegenkom bij de profeet Micha. Die is al vele eeuwen geleden opgeschreven, maar nog tot op de dag van vandaag uiterst actueel: "Er is jou, mens, gezegd wat goed is, je weet wat de HEER van je wil: niets anders dan recht te doen, trouw te betrachten en nederig de weg te gaan van God." Weer dat "recht doen".

Als ik in deze tijd om me heen kijk, niet alleen in ons eigen land maar ook daarbuiten, zie ik ontzettend veel onrecht. Ik denk aan een land als Syrië, waar gisteren 134 doden vielen. Harald Doornbos houdt ons iedere dag opnieuw op de hoogte. Ik denk aan de honger in de wereld. Vorig jaar was ik op de grens van Ethiopië en Somalië, waar ik kinderen zag sterven van honger, dorst en ziekte. Ik denk ook aan ons eigen land, waar nog steeds zo'n 20.000 dak- en thuislozen door onze steden zwerven; en de winter komt er weer aan. Ik denk aan de snelstgroeiende bank van Nederland: de voedselbank. 30 tot 35.000 gezinnen maken daarvan gebruik. Op dit moment kent deze een maandelijkse groei van 10% tot 15%. Ik denk ook aan het ongeboren leven, dat zelfs in de moederschoot niet altijd veilig is. En ik denk aan mensenhandel, aan gedwongen prostitutie, een groot maatschappelijk kwaad. Deze week nog zei de burgemeester van Utrecht, onze oud-collega Wolfsen, dat 80% tot 90% van de vrouwen in de prostitutie, daar gedwongen zit. Dat is een onrecht, dat is onacceptabel. Als dit soort dingen gebeuren, ontsteekt een vlam van grote verontwaardiging.

Afgelopen maandag hebben de onderhandelaars hun onderhandelingsresultaat gepresenteerd. Ik wil hen en beide informateurs complimenteren voor de snelheid waarmee zij hebben gewerkt. Daaruit blijkt namelijk een enorm gevoel van urgentie voor de tijd waarin wij leven. Toen ik het akkoord en de inleiding ervan doorlas, bleef toch een wat onbestemd gevoel hangen. Het is namelijk toch wel een heel zakelijke opsomming geworden van allerlei afspraken die zijn gemaakt. Ja, er worden bruggen geslagen, maar in eerste instantie vooral bruggen naar elkaar omdat de afstand wel heel erg groot was geworden. Uiteindelijk is het een wat ongelijksoortige uitruil geworden. Ik heb begrepen dat er zelfs is gekwartet. Ik zie dat wel een beetje voor me. Samsom die dan tegen Rutte zegt: heb jij voor mij "Aantasting bestaande gevallen hypotheekrenteaftrek"? Waarop Rutte zegt: oké, ik heb voor jou "Fors bezuinigen op ontwikkelingssamenwerking". Of misschien andersom, dat Rutte tegen Samsom zegt: als jij voor mij "Enorme schaalvergroting in bestuurlijk Nederland" hebt, heb ik voor jou "Meer nivelleren dan het kabinet-Den Uyl heeft gedaan". Misschien moet dat zo ongeveer zijn gegaan. Ik kan mij er wel iets bij voorstellen dat het zo gaat, als de afstand zo groot is en je toch verder wilt. In die politieke situatie was er ook weinig keus om het anders te doen.

Bij het debat over de regeringsverklaring, eind volgende week, zullen we waarschijnlijk wel op de inhoud terugkomen. Maar wat de kracht lijkt van deze coalitie -- dat je elkaar wat gunt, dat je de verschillen niet groter maakt dan ze zijn, dat je niet in zo'n soort midden van afspraakcompromisjes terechtkomt waarbij je eigenlijk niet meer weet wat je precies hebt afgesproken -- zou uiteindelijk misschien nog wel eens de zwakte van deze coalitie kunnen worden. Juist in een tijd als deze moet ongehoord veel bezuinigd worden. Juist in een tijd als deze moeten partijen die gaan samenwerken, die bestuurlijke verantwoordelijkheid dragen, wel een gemeenschappelijke visie hebben, die verder gaat dan de boel maar wat bij elkaar houden. Er moet een heilig vuur zijn. Er moet een oprechte, gedeelde verontwaardiging zijn over misstanden in de wereld. En burgers moeten daarin worden meegenomen. Er wordt namelijk ontzettend veel van de burgers gevraagd in het akkoord. We hebben vandaag al veel onderwerpen besproken. Er wordt veel gevraagd van jonge mensen, van oude mensen. Het zal allemaal heel zwaar aankomen. Juist als je iets van mensen vraagt, moet je ze ook meenemen in een samenbindend verhaal. Dat moeten ze kunnen herkennen, en dan kunnen mensen pas echt die stappen zetten die van hen worden gevraagd. Dat is cruciaal. Ik geef dit de waarschijnlijk komende minister-president maar mee voor zijn regeringsverklaring, die misschien volgende week zal worden uitgesproken. Ik begrijp dat deze in Turkije zal worden geschreven. Kom met visie, kom met een samenbindend verhaal, dat coherent is en waarin mensen meegenomen kunnen worden.

Voorzitter. Ik wil twee zorgen over de gemaakte afspraken meegeven. Volgende week gaan we er waarschijnlijker dieper op in, maar ik wil nu al aandacht vragen voor de positie van gezinnen. Ik vind het zorgelijk wat er door de opeenstapeling van maatregelen op gezinnen en dan vooral gezinnen met modale inkomens afkomt. Dat is ongekend veel. Die gezinnen zijn echter wel belangrijk en we moeten ze niet zien als een soort economische entiteit. Het zijn namelijk de plekken waar jongeren opgroeien en waar waarden worden overgedragen. En daar moeten ouders wel toe in staat worden gesteld. Ik ben bezorgd, want het is mij niet duidelijk of ouders dat straks met dit akkoord nog wel voldoende kunnen doen.

Mijn tweede zorg is de omgang met verschillen. Kunnen wij dat in Nederland nog? Is er in Nederland nog wel ruimte voor de overtuigingen die niet behoren tot wat de meerderheid van de Nederlandse bevolking en de meerderheid van de Kamer vinden? Wij hebben een heel grote traditie in het omgaan met verschillen en gewetensbezwaren. Laten wij die alsjeblieft overeind houden! Voor dit onderwerp en voor de gezinnen zal de ChristenUnie pal blijven staan.

Ik sluit af met een paar vragen aan de informateurs. Het verslag is eigenlijk een vrij zakelijk opsomming. Ik begrijp dat, maar omdat wij voor het eerst op deze manier werken, hoor ik graag van hen of zij nog een bepaalde beleving hebben bij deze werkwijze die de Kamer bij haar evaluatie ervan zou moeten betrekken. In het verslag heb ik kunnen lezen -- wij hebben dat ook in de media kunnen volgen -- dat allerlei organisaties langs zijn geweest, bijvoorbeeld de VNG, het IPO, de waterschappen en de sociale partners. Hebben deze partijen ook echt zaken kunnen inbrengen of was het vooral een ontmoeting waarin werd gezegd wat de nieuwe regering gaat doen? Gelet op de eerste reacties van deze groeperingen vraag ik mij af of ze wel echt mee hebben kunnen praten over en input hebben kunnen leveren aan het regeerakkoord.

De namen van enkele ministeries worden veranderd. "Landbouw" verdwijnt bijvoorbeeld helemaal uit de naam van het ministerie. "Visserij" was al verdwenen en dat gebeurt nu ook met "Landbouw". Wat betekent dat voor de aandacht voor dit beleidsterrein? Ik vraag dat, omdat we allemaal weten dat de landbouw de op een na grootste exportsector is. Blijft die aandacht wel nadrukkelijk aanwezig na deze verandering van de taken.

Wat worden nu eigenlijk de taken van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties? Er lijkt daar een heleboel weg te worden gehaald en dan is het de vraag of een ministerspost nog wel gerechtvaardigd is als er bijna niets meer in zo'n ministerie zit. Is het misschien verstandig om de politie weer terug te brengen naar Binnenlandse Zaken? Mijn fractie zou dat een lief ding waard zijn.

Het ministerie Wonen en Rijksdiensten wordt een projectministerie. Valt de reorganisatie van gemeenten en provincies onder dit ministerie of onder Binnenlandse Zaken?

Voorzitter. Wij moeten verder! Het is heel bijzonder en zeker anders dan ik tot nu heb meegemaakt dat inmiddels de gezichten van alle bewindspersonen al in de krant hebben gestaan. Ik ben benieuwd of er nog verrassingen tussen zullen zitten, maar sommige aankomende bewindspersonen hebben al een afscheidsinterview gegeven. Ik weet niet of dit wel zo'n goede ontwikkeling is, maar ik constateer dat het gebeurt. Ik hoop dat de formatie snel kan plaatsvinden en het lijkt mij niet meer dan redelijk dat wij daarbij het advies van de informateurs volgen, namelijk dat de voorzitter van de grootste onderhandelende fractie die taak op zich neemt en het zo snel mogelijk tot een goede einde brengt. Dus steun voor dit advies in de brief van de informateurs.

Voor meer informatie: www.tweedekamer.nl.