Bijdrage aan een notaoverleg met minister Koolmees van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en staatssecretaris van Ark van Sociale Zaken en Werkgelegenheid 

De heer Bruins (ChristenUnie):
Dank u wel, voorzitter. In 1928 kwam mijn oma, Anna Grodotzki, vanuit Polen achterop de boerenkar en deels lopend via het Ruhrgebied naar Nederland om in het Gooi, in Baarn, aan de slag te gaan als dienstmeid. De vrijheid van personen en diensten, zo kan ik als derdegeneratiearbeidsmigrant zeggen, heeft Europa veel gebracht.

Arbeidsmigratie is nuttig en in sommige sectoren zelfs nodig. Maar we willen onze ogen niet sluiten voor de problemen. We hebben een enorme concurrentie op arbeid zien ontstaan door de toegenomen mobiliteit. Vanuit lagelonenlanden komen arbeidsmigranten binnen de EU op zoek naar meer welvaart, op manieren waarbij de mazen in de wet worden opgezocht. Dit laatste leidt tot uitbuiting van deze werkers, zoals oneerlijke concurrentie tussen Nederlandse en andere Europese medewerkers, en tot maatschappelijke ontwrichting. Door de zo volprezen Europese vrijheden worden werknemers en gemeenschappen tegen elkaar uitgespeeld. We zien tegelijkertijd een demografische winter in de EU-landen in Midden- en Oost-Europa. Terwijl Poolse werkers naar Nederland komen, haalt Polen zijn arbeidskrachten uit Oekraïne. De Europese verworvenheden hebben grote, haast ongelimiteerde vrijheden gebracht voor het individu, maar daarbij heeft Europa de waarde van gemeenschappen en geworteldheid uit het oog verloren.

Voorzitter. Zonder gemeenschappen vervalt de verantwoordelijkheid voor het welzijn van mensen naar overheden en socialezekerheidstelsels. De ultieme verstrooiing van het individu zonder sociale geworteldheid is wellicht een liberale droom, maar het is een christelijk-sociale nachtmerrie. Daarom kan ik mij goed vinden in het pleidooi dat collega's Segers en Marijnissen in hun initiatiefnota doen. Het is goed om binnen de EU het gesprek aan te gaan over regulering van het vrije verkeer door het mogelijk te maken dat lidstaten onderling afspraken maken door te kijken naar vergunningen per sector. Vaak wordt gedaan alsof het vrije verkeer heilig is of een soort natuurwet, maar het is een keuze. Laten we daarom serieus onderzoeken en ook bespreken wat kan, wat mag en wat wenselijk is. Het is geen taboe. Ik denk bijvoorbeeld aan een adviesaanvraag aan de Raad van State om te kijken wat er wél kan qua regulering. Ik overweeg een motie op dit punt.

Voorzitter. De beste en eerste manier om uitbuiting van arbeidsmigranten tegen te gaan, is ervoor te zorgen dat je eigen arbeidsmarkt fair en sociaal is. Door alle flexconstructies die er de afgelopen decennia zijn ontstaan, is het wel heel gemakkelijk geworden om goedkoop aan arbeidskrachten te komen en heel snel weer van ze af te komen. Dat heeft weinig te maken met de verbondenheid en de wederkerigheid die mijn fractie juist zo belangrijk vindt op de arbeidsmarkt. We praten natuurlijk vaak over dit thema. Denk aan de commissie-Borstlap en het rapport van de WRR. Het is in de discussie over arbeidsmigratie ook een cruciaal onderdeel. Juist in deze coronatijd hebben we minder praten en meer actie nodig. Welke maatregelen kan de minister versnellen om te komen tot verbetering?

Ook zien we de verstrengeling van baas en bed, arbeidsmigranten die hutjemutje op elkaar wonen, soms op bedrijventerreinen of campings, vaak ook nog tegen woekerprijzen, waarbij hun baas de huur inhoudt op het loon. Er moet een einde komen aan deze misstanden, juist in deze coronatijd. We zien die natuurlijk ook in de slachthuizen; de heer Van Kent sprak er al over. Is er voldoende handhaving vanuit de Inspectie SZW, zo vraag ik de minister. En wat heeft hij nodig om te kunnen ingrijpen vanuit SZW-hoek, en niet alleen vanuit de hoek van minister Schouten?

Graag een reactie van de initiatiefnemers en de minister op het idee om huisvesting te laten regelen door professionele, onafhankelijke partijen en inhoudingen op het loon te stoppen. À propos: de minister van BZK heeft al toegezegd aan mijn collega Dik-Faber dat zij een conferentie met gemeenten wil beleggen over dit onderwerp, maar tot nu toe blijft het stil. Gaat deze minister het nu snel samen met zijn partijgenoot van BZK oppakken?

Tot slot, voorzitter. Mijn fractie is voorstander van regulering van de uitzendbranche. Er is een wildgroei van bedrijfjes en bureaus ontstaan die misbruik maken van de kwetsbare positie van arbeidsmigranten. Daar is niets sociaals aan. Het is ook nadelig voor de uitzendbureaus die wel goede intenties en hoge standaarden hebben. Graag hoor ik van de indieners hoe zij dit verder zouden willen vormgeven. Intussen denk ik zelf na over een motie op dit punt.

Tot zover, voorzitter.

De voorzitter:
Dank u wel, meneer Bruins.