Datum:           23 maart 2016

Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie):
Voorzitter. Hoe laten wij de aarde achter voor onze kinderen en kleinkinderen? Krijgen zij de immense rekening van onze vervuiling en onze uitstoot van broeikasgassen op hun bord? Ik vrees dat het antwoord "ja" is. In 2020 moet Nederland de CO₂-uitstoot met minimaal 25% hebben verlaagd, maar in het afgelopen jaar groeide de CO₂-uitstoot in ons land met 4%. Waarom treuzelen we nog met nieuwe maatregelen na het klimaatakkoord en de Urgendazaak? Is de urgentie wel voldoende tot de Trêveszaal doorgedrongen? Laten we investeren in een schone economie. Dat is niet alleen goed voor de leefomgeving van onze kinderen en kleinkinderen, maar ook voor hun portemonnee.

De Nederlandsche Bank, grote beleggers en banken; ze roepen allemaal op om de energietransitie te versnellen. De economische risico's van een carbon bubble zijn enorm terwijl een ambitieus klimaatbeleid juist grote exportkansen biedt voor Nederlandse bedrijven. Tien jaar lang hebben we een systeem dat de uitstoot van broeikasgassen moet beprijzen. Dat is het emissiehandelssysteem. De CO₂-prijs van emissierechten is echter bedroevend laag, en het is onbestaanbaar dat al een decennium lang bedrijven er rijker van zijn geworden maar de planeet armer. De ChristenUnie wil een eerlijke beprijzing voor de kosten van vervuiling en uitstoot. De Nederlandsche Bank pleit voor een bodemprijs voor CO₂. Wil de minister zich ook hiervoor inspannen in de EU of samen met omringende landen? Ik stel ook voor om het klimaatakkoord te koppelen aan het emissiehandelssysteem. Maak het 1,5°C-doel, de maximale temperatuurstijging, het uitgangspunt binnen ETS. Wil de minister dat ook? Ik overweeg op dit punt een motie in te dienen.

Ik noem hier ook het energieakkoord. Het is een stap in de goede richting maar het is onvoldoende om de echte transitie naar een klimaatneutrale economie te maken. Daar is echt aanscherping voor nodig. 2020 komt steeds dichterbij maar in de uitvoering van het energieakkoord zitten nog grote gaten, vooral bij energiebesparing in de gebouwde omgeving en in de industrie.

De bouw van windmolens op land is een enorme opgave, maar hard nodig in de energietransitie. Driekwart van de Nederlandse provincies ligt niet op schema bij wind op land. Hoe zorgt de minister ervoor dat de 6.000 megawatt wel gehaald worden? Hoe wil hij ervoor zorgen dat de inpassing van wind op land verantwoord gebeurt, inclusief aandacht voor draagvlak en participatie? We zagen daar vandaag een zorgelijk rapport over. Ik hoor graag een reactie van de minister hierop.

De minister zal op verzoek van de Kamer voorkomen dat de SDE+-subsidie voor biomassabijstook de sluiting van kolencentrales tegenhoudt. Volgens het Planbureau voor de Leefomgeving kan biomassa veel effectiever worden ingezet in andere sectoren, zoals de vervoerssector. Wil de minister ook naar deze schonere alternatieven kijken en de inzet van biomassa in kolencentrales heroverwegen? Wil de minister, nu de kolencentrales gesloten gaan worden, ook het afnemen van restwarmte uit kolencentrales blokkeren? Ik ben groot voorstander van warmterotondes, maar niet als die het voortbestaan van kolencentrales tot gevolg hebben. Ook bij warmteprojecten zou moeten gelden: voorrang voor duurzaam. Ook op dit punt overweeg ik een motie in te dienen.

Op de energiebesparing in de gebouwde omgeving is nog veel winst te behalen. De afspraak om alle huurwoningen in 2020 op energielabel B te brengen, wordt volgens de verhuurders niet gehaald. Wat gaat het kabinet daaraan doen? Bijna een halfjaar geleden heeft de Kamer in de motie-Schouten c.s. verzocht om een marsroute uit te werken naar nul op de meter voor de volledige voorraad sociale huurwoningen in 2035. Kan de minister daarvan al een update geven? Welke maatregelen neemt de regering om een volledig energieneutrale woningvoorraad ook op de koopwoningmarkt in 2035 te bereiken?

Er gebeurt veel, maar alle subsidies die er nu zijn voor de woningmarkt blijven een druppel op de gloeiende gaskookplaat. We moeten veel grotere stappen durven zetten. De tijd van kleine labelsprongen is voorbij. Nul op de meter is de nieuwe norm. Is de minister bereid om met zijn collega voor Wonen en Rijksdienst te overleggen over aanpassing van het Bouwbesluit zodat alle nieuwbouwwoningen op enig moment standaard energieneutraal gebouwd worden? Ook op dit punt overweeg ik een motie in te dienen.

Naast de kolencentrales hebben we nog een blok aan het been: de kerncentrale in Borssele. Bij DELTA zijn grote financieringsproblemen ontstaan. De ChristenUnie vindt verplichte splitsing van energiebedrijven geen goed idee zolang andere Europese landen hier niet voor kiezen. Maar los daarvan, bij DELTA zien we grote bedrijfseconomische problemen en de aandeelhouders staan voor de keuze om 200 miljoen borgstelling af te geven voor de onrendabele kerncentrale in Borssele. Moet de verlieslijdende centrale wel tot 2033 in bedrijf blijven? Wie betaalt hiervoor de rekening? De minister wijst telkens naar de verantwoordelijkheid van EPZ als exploitant, maar de samenleving zal voor een groot deel moeten opdraaien voor de kosten. Die 200 miljoen euro zal niet de laatste borgstelling zijn die nodig is, vrees ik.

De ontmanteling zal bovendien een half miljard gaan kosten, terwijl COVRA slechts 180 miljoen beschikbaar heeft. Waar wil de minister het geld vandaan halen?

De heer Bosman (VVD):
Er wordt nu gesuggereerd dat het sluiten van de kerncentrale Borssele goedkoper zou zijn. Op basis van welke informatie wordt dit zo neergezet?

Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie):
Ik zie dat we hoe dan ook veel kosten gaan krijgen aan de kerncentrale in Borssele. Hetzij om de kerncentrale open te houden, met borgstellingen et cetera, hetzij om de kerncentrale te sluiten. De centrale is dus hoe dan ook een blok aan het been. De Kamer heeft hierover eerder moties aangenomen. Ik zou heel graag zien dat we hier veel meer inzicht in krijgen. Het besluit over Borssele is naar ik meen in 2006 genomen. Dat is tien jaar geleden. Ik hoop dat ik de VVD aan mijn kant krijg om te kijken of we nu niet een besluit dat al tien jaar geleden genomen is, moeten heroverwegen. Is dat besluit nog wel houdbaar in de huidige tijd?

De heer Bosman (VVD):
Dat klinkt al anders dan dat de centrale gesloten zou moeten worden. Het is belangrijk dat de feiten boven tafel komen. Dat betekent dat we heel goed moeten kijken naar het sluiten van de kerncentrale. Dat doe je niet zomaar. Je kunt niet zomaar de knop omzetten en dan is de kerncentrale uit. Er zijn heel veel contracten, voor de lange termijn. Het heeft ook te maken met de vragen hoe we omgaan met afval en met nieuwe brandstofstaven. Al dat soort zaken zitten echter allang in de pijplijn. Het sluiten van de kerncentrale op korte termijn is volgens mijn informatie duurder dan hem open houden.

Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie):
Ik snap heel goed dat de VVD hamert op de kosten. Ik vind dat zeker ook niet onbelangrijk, maar de ChristenUnie wil ook in het kader van het totale energiepakket kijken naar de noodzaak om deze kerncentrale open te houden. Bovendien is het maatschappelijk draagvlak voor kernenergie tanende. We moeten dus zeker goed kijken naar de kosten, maar we moeten ook kijken naar het maatschappelijk draagvlak, de afvalproblematiek en de hele milieukant van de zaak.

Mevrouw Van Tongeren (GroenLinks):
Vindt de ChristenUnie niet samen met GroenLinks dat als we de kerncentrales open houden, ze echt op het allerveiligste niveau zouden moeten draaien? Ik denk dat de VVD dat ook vindt. Als we dat zouden doen, zou er voor Borssele alleen al nog eens 200 miljoen nodig zijn. De eigenaren draaien nu al met verlies. De stroomprijs is lager dan de stroomprijs van die centrale. Vindt mevrouw Dik niet dat dat een reden is om te zeggen dat je Borssele misschien beter kunt sluiten? Als je alle kosten in beeld hebt, is aan de kostenkant sluiten wellicht zelfs voordeliger dan hem open houden.

Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie):
Ik deel de woorden van mevrouw Van Tongeren. Ik heb hier op mijn papier niet alle rekensommetjes staan, maar ik zie dat zowel het sluiten als het openhouden van de kerncentrale heel veel geld kost. De centrale is nu verlieslijdend. Er gaat een borgstelling naartoe en ik vrees dat die niet de laatste is. Als ik dat dan ook nog leg naast de maatschappelijke onrust en de afvalproblematiek, dan ben ik er geen voorstander van om de kerncentrale ook maar een dag langer dan nodig open te houden.

Mevrouw Van Tongeren (GroenLinks):
Dat is helder. Misschien kunnen ChristenUnie en GroenLinks samen aan de minister vragen of wij die rekensommen helder kunnen krijgen, met daarin dus ook opgenomen de kosten van evacuatieplannen, veiligheidsplannen, oefeningen en het op het juiste veiligheidsniveau brengen. Ik weet dat dat bij een andere minister hoort, maar we willen als Kamer wellicht graag op één punt al die informatie bij elkaar gebracht hebben.

Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie):
Ik vind het een uitstekend voorstel om samen die vragen aan de minister voor te leggen.

Ik kom op de moties over de kerncentrale. Hoe staat het met mijn aangenomen motie waarin wordt gevraagd om bij de plannen met DELTA een link te leggen met de werkgelegenheidsplannen in de provincie Zeeland? Hoe ziet de toekomst van de 1.800 medewerkers eruit? Ook een aangehouden motie van GroenLinks en de Partij van de Arbeid is belangrijk. Daarin wordt het nationale belang van Borssele benadrukt en wordt gevraagd om bij de splitsing voldoende ruimte te bieden om tot een oplossing te komen voor het eigendom en de ontmanteling van de kerncentrale te Borssele. Er is ook een aangehouden motie van GroenLinks en de ChristenUnie waarin wordt gevraagd wat de kosten zijn van het overnemen van het juridisch en economisch eigendom van de kerncentrale. Hoe staat het daarmee? Is nationalisatie een optie voor de minister?

Mijn laatste onderwerp is PALLAS. De leningen voor de nieuwe PALLAS-reactor in Petten roepen veel vragen op bij mijn fractie. Er is een "go/no go"-moment in 2017, maar rechtvaardigt dat deze grote bedragen op dit moment, nu al? Wij willen geen wachtlijsten door een tekort aan medische radio-isotopen, maar is dit de enige oplossing? Alternatieven ontwikkelen zich snel, vooral de cyclotrontechnologie. Zijn reactoren wel toekomstbestendig in de markt van medische isotopen? Is er straks echt een tekort? Hoe zijn de exportkansen? Vanaf 2025 wordt een aantal Europese reactoren uit bedrijf genomen. Blijkbaar is de reactor dan pas echt nodig, maar is deze technologie tegen die tijd niet allang verouderd? Ik krijg graag een reactie van de minister op deze vragen.

Wij staan aan de verliezende kant van de geschiedenis. Het is toch onbestaanbaar dat wij ten aanzien van een van de grootste vraagstukken van onze tijd veel te langzaam vooruitgang boeken! Wij moeten vandaag aan de andere kant gaan staan, aan de kant van de toekomst: geen hypotheken meer op toekomstige generaties maar nu actie en politieke moed.

De heer Smaling (SP):
Mevrouw Dik heeft ook aandacht besteed aan wind op land. In een eerder debat kreeg ik van mevrouw Dik op mijn lazer dat ik in het noorden van het land te veel spaken in wielen steek voor de 6.000 megawatt wind op land, maar nu hoor ik haar iets zeggen over bewoners die te weinig inspraak zouden hebben met betrekking tot wind op land. Is zij van gedachten veranderd? Ik hoor haar eigen gedeputeerde in Drenthe ook dat soort dingen zeggen. Heeft zij een nieuw standpunt op dit gebied of niet?

Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie):
Nee, absoluut niet. Ik vind dat die 6.000 megawatt op land moet worden gehaald, maar ik vind het ook heel belangrijk dat er draagvlak is. Gisteren is in de Eerste Kamer de Omgevingswet aangenomen. Daarin hebben het CDA en de ChristenUnie met een gezamenlijk amendement verankerd dat er draagvlak en participatie van omwonenden moet zijn en dat de lusten en de lasten eerlijk moeten worden verdeeld. Ik zie dat het in de praktijk niet goed gaat, terwijl het wettelijk verankerd is. Daar wil ik de vinger bij leggen. Ik wil niet tornen aan de opgaven die wij met elkaar te realiseren hebben, want het moet gewoon gebeuren.

De heer Smaling (SP):
Maar ziet mevrouw Dik wel een Gronings en Drents veenkoloniaal gebied voor zich waar die megawatts weliswaar worden gehaald, maar dan in een andere mix en niet alleen met heel hoge windturbines?

Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie):
Nee. Wij moeten nagaan hoe wij het aantal megawatt kunnen halen met windenergie. Ik heb ook het voorstel gedaan om te kijken naar innovatie in windenergie, zodat wij met enkele turbines minder toch de opgave kunnen halen. Daarnaast hebben wij andere technologieën nodig, zoals zon en warmte. Wij hebben echt alles nodig om te komen tot een schone energievoorziening. De SP zegt: wij willen als alternatief al die weilanden wel vol leggen met zonnepanelen. Dat vindt mijn fractie echter geen alternatief. Wij willen geen strijd tussen energie en voedsel in het landelijk gebied. Energie heeft een plek in de vorm van wind. Daarnaast moeten wij alle daken benutten voor Zon-PV. Landbouwgronden moeten wij benutten voor voedsel. Dat gaat uitstekend samen met wind.

Voor meer informatie: www.tweedekamer.nl