Een recent rapport van de Chinese non-gouvernementele organisatie SACOM spreekt over zelfmoorden in Chinese elektronicafabrieken. Deze zelfmoorden zijn niet verwonderlijk, gezien de arbeidsomstandigheden van de werknemers. Zij maken een zeventigurige werkweek tegen lonen van ongeveer 51 dollarcent per uur. Het schrijnende is dat Foxconn, een bedrijf dat technologische onderdelen maakt voor onder andere Apple, Dell en HP, dit uurloon nog steeds te hoog vond. Daarom verplaatst het zijn productie naar de Chinese stad Chengdu, waar de lonen nog lager liggen omdat er meer potentiële werknemers zijn.

Wellicht kent u de term ‘bloedmobieltjes’, die verwijst naar de oorlogen in Centraal-Afrika die gefinancierd worden met het delven van grondstoffen voor elektronica. Zo worden er uit de mijnen van Oost-Congo belangrijke mineralen gehaald voor het vervaardigen van onder andere mobiele telefoons. Deze mijnen worden gerund door rebellen die vele duizenden burgers gedwongen laten werken en waar arbeiders soms dagen onder de grond verblijven in levensgevaarlijke omstandigheden. Moord, mishandeling en verkrachting zijn daar aan de orde van de dag.

Gif

Maandag stond er in deze krant een bericht (‘Gif in Ghana door e-afval’) over elektronisch afval, dat wordt gedumpt in Ghana, wat ernstige vervuiling van het milieu en vergiftiging van mensen veroorzaakt. Aan het eind van de elektronicaketen vinden er dus opnieuw mensenrechtenschendingen plaats. Dit is nog maar een kleine greep op het gebied van mensenrechtenschendingen in de elektronicasector.

Grote elektronicabedrijven communiceren de intentie om zorg te dragen voor een productieproces waarin mensenrechten worden gerespecteerd. Concreet gebeurt er echter weinig. De productieketen van de elektronicafabri-kanten is niet transparant. Bedrijven moeten niet alleen hun intentie communiceren, maar ernaar handelen door bijvoorbeeld openheid ten aanzien van hun productieproces te geven. Totale transparantie is voor bedrijven een lastig item, omdat je dan je productie­keten zichtbaar maakt. Dit mag echter niet betekenen dat de productieketen in een grijs gebied belandt en daarmee oncontroleerbaar is.

Wat kan er worden gedaan om een ‘eerlijke’ elektronicasector te creëren? Allereerst moeten bedrijven hun verantwoordelijkheid nemen ten aanzien van mensenrechten in de productieketens. In Nederland kennen wij het platform Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Hier nemen bedrijven de verantwoordelijkheid voor de effecten van de bedrijfsactiviteiten op mens en milieu. Ook is er het initiatief van de Fairphone. De ontwikkelaars streven hierin naar een eerlijk verkregen mobiel en een productieproces ‘dat mens en milieu respecteert’.

Toon zetten

Daarnaast moet de overheid eisen stellen aan transparantie van productie­ketens, zodat consumenten daadwerkelijk kunnen kiezen voor eerlijke elektronica, zoals dat ook kan bij koffie, kleding of zelfs cosmetica. Ook moet de overheid mensenrechtenschendingen actief tegengaan in haar eigen inkoopbeleid en moet zij bedrijven die mensenrechten schenden bestraffen. De Nederlandse overheid moet de toon zetten binnen de Europese Unie en de Verenigde Naties, om zo de internationale slagkracht te vergroten om eerlijke handel te bevorderen.

De consument heeft in dit vraagstuk een sleutelpositie omdat het product aan haar wens moet voldoen. De verantwoordelijkheid ligt niet alleen bij bedrijven die maatschappelijk verantwoord dienen te ondernemen, de klant heeft ook de verantwoordelijkheid om maatschappelijk verantwoord te consumeren. Is de race-to-the-bottom, waarin op de rechten van medewerkers wordt gekort, acceptabel? Kies bewust voor eerlijke elektronica als die in de winkel komt te liggen.

Dit artikel is geschreven door Robert Heij (voorzitter) en Niels Rijke (politiek bestuurslid buitenland) van PerspectieF, ChristenUnie-jongeren en verscheen op vrijdag 4 november 2011 in het Nederlands Dagblad.