Appels en peren vergelijken

Na maanden politiek touwtrekken zijn we er met z’n alle nog steeds niet uit. Wat gaat er met het ontslagrecht gebeuren? Over ongeveer een maand zal minister Donner van Sociale Zaken wederom met een voorstel voor een nieuw ontslagrechtstelsel komen. Een dossier dat ongetwijfeld weer voor veel ophef zal gaan zorgen. Maar waarom is dat hele ontslagrecht eigenlijk zo’n heet hangijzer?

In het regeerakkoord is het nobele streven neergelegd om 200.000 langdurig werklozen aan de slag te krijgen. Er wordt door het kabinet een causaal verband gelegd tussen werkloosheid en de kunstmatige ontslagrechtdrempel voor werkgevers om werknemers voor lange tijd aan te nemen. Werkgeversorganisatie VNO-NCW steunt de kabinetsplannen en stelt: “van baanzekerheid naar arbeidszekerheid”. De vakbonden trekken echter het nut en noodzaak in twijfel. Is het werkelijk noodzakelijk om het huidige ontslagrecht te versoepelen om beter te kunnen inspelen op de economische conjunctuur? Of biedt het huidige contractensysteem voldoende mogelijkheden om in te spelen op de steeds veranderende vraag naar arbeid en arbeidskrachten?

Het debat rondom ontslagrecht blijft helaas vaak oppervlakkig. Ten eerste wordt er geen duidelijk onderscheid gemaakt wordt tussen gesteggel over uiteenlopende aannamen die gebaseerd zijn op een verschillende interpretatie van beschikbare data en anderzijds het fundamentele waarden debat. Politiek is vaak appels en peren vergelijken. Wat is rechtvaardigheid? Het brede spectrum aan politieke partijen in Nederland geeft aan dat we daar met z’n alle hele andere meningen op na houden. Kosten en baten zijn vaak niet direct uit te drukken in geld of andere vergelijkbare eenheden. “7.000.000 werkende Nederlanders tevreden met huidig ontslagrecht – 400.000 ontevreden werkloze en ondernemende Nederlanders =?” Natuurlijk kan het allemaal wel in bruto nationaal product plaatjes uitgewerkt worden, maar dan zijn er nog dermate grote onzekerheidsmarges aan de berekeningen verbonden dat het geen kant en klaar rekensommetje is. Concentreer daarom op het blootleggen van het ethische spanningsveld en verzand binnen de context van de politiek niet eeuwig in discussies over de cijfers.

Een tweede punt wat te vaak in de discussie blijft liggen is het raakvlak van ontslagrecht met talloze verwante beleidsterreinen: De hoogte en duur van de werkeloosheidsuitkering, het vergrijzingvraagstuk, (bij)scholing, Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen en ten slotte natuurlijk de onder onze jonge generatie bekende jaarcontracten uit de Wet flexibiliteit en zekerheid. We moeten ontslagrecht zien als een knopje op het besturingspaneel van de verzorgingsstaat. Als we aan een van de knoppen gaan draaien is het noodzakelijk om de rest ook opnieuw in te stellen of in ieder geval opnieuw te eiken. Daarom pleit ik voor een bredere herbezinning op de verzorgingsstaat en tegen de isolering van ontslagrecht. Ik ben dan ook blij dat minister Donner vandaag stelde “Als we schakels uit de ketting gaan halen, is er straks helemaal geen ketting”. Of hij het ook zo bedoelt heeft zullen we afwachten.