Datum:            24 mei 2012

De heer Slob (ChristenUnie):
Mevrouw de voorzitter. "Ontdek het zelf" staat op de gevel van het Museon in Den Haag. Als de heer Blok en de minister-president toen ze de hekken van het Catshuis uitfietsten niet automatisch gelijk rechtsaf waren geslagen -- dat zit natuurlijk een beetje in hun systeem -- maar twee keer linksaf, dan hadden ze deze tekst zien staan. Als ze drie keer rechtsaf waren geslagen, waren zij ook bij het Museon uitgekomen. "Ontdek het zelf" ging ook door mij heen toen ik de Verantwoordingsbrief van de regering las; overigens een erg summiere brief. Dat gevoel werd nog sterker toen ik doos met de verantwoordingsdocumenten opendeed. Dat was een behoorlijk grote stapel stukken.

"Ontdek het zelf" zal ook door het kabinet gegaan zijn toen het er in de loop van 2011 steeds meer achter moet zijn gekomen dat de gekozen regeerconstructie in een tijd van crisis, ondanks de ferme wil van drie founding fathers, niet echt een onverdeeld succes was ."Ontdek het zelf" moet ook de minister-president gedacht hebben toen hij tijdens het debat over de regeringsverklaring zijn liberale betovergrootvader Cort van der Linden citeerde die in 1913 bij de start van zijn kabinet had gezegd: "… den aard van het Kabinet zal men toch tenslotte moeten beoordelen naar zijn wezen en niet naar den schijn." Onze minister-president -- hij zal het zich nog herinneren -- voegde er toen krachtig aan toe: "Wacht u op onze daden". Daarbij keek hij ons allen indringend aan. Dat was geen citaat van hemzelf, maar van Thorbecke wiens standbeeld in mijn woonplaats bij het station te vinden is; dat bekende station.

"Wacht u op onze daden". Dat was 26 oktober 2010 en wij leven nu 24 mei 2012. Wij weten dat het kabinet-Rutte na 528 dagen vastgelopen is in het mulle politieke zand. De bij de start van het kabinet nog zo geroemde chemie tussen de drie partijen bleek uitgewerkt. Middenin een grote financieel-economische crisis kreeg Nederland er een politieke crisis bij. Overigens niet gratis en voor niets, want de werkloosheid was inmiddels al behoorlijk opgelopen -- vandaag hebben wij de nieuwe cijfers gekregen -- de staatsschuld was al over de 400 mld. gegaan en hervormingen leken aan een aantal terreinen zoals de woningmarkt, de arbeidsmarkt en de zorg niet of nauwelijks besteed.

"Wacht u op onze daden", zo citeerde onze minister-president Thorbecke. Dit is Verantwoordingsdag. Wij kijken terug. Wat is er, zo vraag ik via de voorzitter aan de minister-president, terechtgekomen van zijn inzet om ons prachtige land, zoals hij dat toen noemde, sterker, veiliger en welvarender te maken? Trots gaf de minister-president in oktober 2010 aan dat Nederland de zestiende economie, de vijfde investeerder, de tweede landbouwexporteur en de zevende handelsnatie was. Wij kijken nu terug. Waar staan wij nu? Waar zijn de 400.000 extra banen gebleven die de minister-president in zijn hoedanigheid als lijsttrekker van de VVD ons bij de campagne van 2010 beloofde? Dat waren 400.000 banen voor deze kabinetsperiode bovenop de 100.000 banen die al beloofd waren voor de zorg. Wat is er van deze belofte terechtgekomen?

Wat is er terechtgekomen van de belofte bij de start van het kabinet om ons land sterker uit de crisis te laten komen? En van de belofte om het nieuwe departement EL&I een sleutelrol te laten spelen bij de samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven? Wij kennen allemaal nog het cijfer dat het bedrijfsleven begin april aan dit kabinet gaf. De minister-president stak er nog wel een beetje bovenuit met een 6,5, maar het beleid van het kabinet kreeg van het bedrijfsleven een 5,4. Dit was niet het kabinet van de zesjes. Zelfs naar boven afgerond kom je nog niet op een zes.

Wat is er terechtgekomen van de hardop in de Kamer uitgesproken ambitie om Nederland een plek in de internationale top vijf van de kenniseconomieën te geven? Die ambitie werd breed door de Kamer gesteund. Die steun was veel breder dan alleen de steun van de coalitiepartijen. Waar staan wij nu, zo vraag ik op Verantwoordingsdag via de voorzitter aan de minister-president.

In de verantwoordingsbrief wordt de nadruk gelegd op een aantal thema's. Dat hebben wij ook afgesproken. Ik ga op drie van deze thema's in. Ik begin met bereikbaarheid, infrastructuur. Het is terecht dat door collega's al aandacht is gevraagd voor het feit dat de aanleg van wegen -- dat is op zich een mooie prestatie -- een prima uitwerking is geweest van wat eerdere kabinetten al in gang hadden gezet. Het is wel goed dat het gebeurd is. Daarvoor spreken wij onze dank uit.

Ook mijn oog viel op de spoorbudgetten. Dat is niet voor het eerst, want wij spreken hier al vele jaren over. De spoorbudgetten zijn echt een black box. In het kader van "ontdek het zelf" is dit thema waar je je helemaal op kunt uitleven. De Kamer gaat nog in debat met de commissie-Kuiken. De Kamer heeft al uitgesproken dat de commissie prima werk heeft geleverd.

Wij gaan nog met de regering in debat over het rapport van de commissie, maar ik vraag de minister-president alvast het volgende. Hoe is het mogelijk dat de Algemene Rekenkamer eindeloos met de minister van I en M in discussie moest over de hoogte van de onderbesteding van de spoorbudgetten? Dat moet toch een keer afgelopen zijn. Het moet eveneens een keer afgelopen zijn met het gegeven dat onderbesteding nog steeds aan de orde van de dag is. Het gaat dan om heel forse bedragen. De eerlijkheid gebiedt mij te zeggen dat dit ook een klacht was in de richting van vorige kabinetten, maar het is dus nog steeds niet opgelost. Hoe kan dat?

De constatering van de Algemene Rekenkamer dat de NS afspraken naar eigen inzicht aanpast zonder dat de minister hier grip op krijgt, vinden wij ook zorgelijk. Dat vraagt om een veel betere en directere aansturing van de NS door de regering. Ik noem ProRail -- ik zie de heer Aptroot ook in de Kamer zitten -- er ook maar gelijk bij. De aansturing moet worden versterkt.

Het kabinet heeft in de verantwoordingsbrief ook aandacht gevraagd voor natuur. Daarover zijn in de afgelopen anderhalf jaar stevige debatten gevoerd in deze Kamer. Het zal de regering bekend zijn dat onze fractie, net als veel andere oppositiefracties, grote moeite had met de hoogte van de bezuinigingen op natuur. Alleen al voor het beheer van bestaande natuur was veel te weinig geld uitgetrokken, laat staan dat er nog voldoende geld beschikbaar was om te voldoen aan internationale verplichtingen. Eigenlijk vonden wij de doorvoering van de bezuinigingen, de wijze waarop dat gegaan is, het allerergste. Partijen kwamen daardoor tegenover elkaar te staan. Ik maak er nu niet al te veel woorden meer aan vuil, maar laat ik het eerlijk en helder zeggen: dit nooit meer. Laten wij de waarde van groen voor de samenleving en de economie onderkennen en vanuit de overheid, met alle partijen die daarbij horen, proberen te verbinden in plaats van te verdelen. Ik hoop dat de minister-president dit met mij eens is.

Het kabinet heeft zwaar ingezet op veiligheid. Het was goed om dat te doen, want het is een belangrijk onderwerp. Het is primaire taak van de overheid om de veiligheid van burgers te garanderen. Ere wie ere toekomt, ik vind dat minister Opstelten in de Tweede Kamer een aantal grote dossiers goed heeft afgehandeld. Ik noem bijvoorbeeld de nationale politie en de brandweerzorg. Hij heeft zelfs zodanig goed werk geleverd dat er fracties waren -- de mijne was er een van -- die zijn meegegaan met wetsvoorstellen waarmee zij eerst niet wilden meegaan, voordat de debatten daarover begonnen. Wij zagen aanvankelijk grote bezwaren, maar die zijn dus weggenomen. Er was een luisterend oor voor de Kamer en dat heb ik zeer gewaardeerd. Dat hebben wij namelijk niet bij alle ministers op deze wijze teruggezien.

Wij hebben wel een zorg, ook terugkijkend. Ik noem het gegoochel met het aantal politieagenten. Dat verdiende en verdient geen schoonheidsprijs. De heer Pechtold heeft daar ook over gesproken. Daarnaast is de verhouding tussen de minister en de politiemannen en -vrouwen het afgelopen jaren behoorlijk verslechterd. Dat had mede te maken met de langslepende cao-onderhandelingen. Gelukkig zijn die cao-onderhandelingen nu weer opgepakt; men zit weer om tafel. Het duurt echter wel heel lang. Ik hoop, om maar een klein beetje vooruit te kijken, dat het niet lang meer duurt voordat de vlag uitkan omdat er een goede cao is afgesloten. Dat zou een heel mooi lichtpuntje zijn in een tijd waarin financieel-economisch gezien heel veel donkerte is.

Dit debat is altijd bedoeld geweest om terug te kijken en om verantwoording af te leggen voor wat er is gebeurd. Ik waag overigens te betwijfelen of dat er in de praktijk altijd uitkwam. Ik hoop dat we volgende week, of zo snel als mogelijk, vooruit gaan kijken. Er is namelijk in de afgelopen weken wel iets gebeurd. Het is goed dat we daarover in het parlement zullen spreken. Ik hoop dat er straks niet een strijd zal zijn tussen twee kampen, het kamp van "vandaag gratis bier en morgen zien we wel" en het kamp van de partijen die een strenge begrotingsdiscipline willen. Ik hoop dat we echt zullen bekijken, met respect voor elkaar en de verschillen van opvatting, hoe we dit land verder kunnen krijgen, hoe we in een tijd van crisis toch nog perspectief en hoop kunnen bieden en hoe we beweging kunnen krijgen in bepaalde terreinen, iets waar dit demissionaire kabinet in de afgelopen anderhalf jaar helaas niet in is geslaagd.

Voor meer informatie: www.tweedekamer.nl.