Slob: ,,Versterking van het openbaar vervoer is onlosmakelijk met duurzaamheid verbonden. Wij zijn onverminderd blij met de afgesproken groeiambitie van 5 procent. De ChristenUnie hamert al heel lang op extra investeringen in het spoor, zoals extra stations en inhaalsporen. Dat zal de belangstelling voor het openbaar vervoer versterken. Maar uit de verantwoordingsstukken valt ons op dat voor autowegen wél nagenoeg het bedrag is uitgegeven dat daarvoor begroot is (3,058 miljard in plaats van 3,124 miljard). Veel projecten zijn ook sneller in uitvoering gekomen. Prima! Maar voor het spoor is per saldo veel minder uitgegeven dan begroot (1,835 miljard in plaats van 2,417 miljard). Een groot gedeelte van deze onderbesteding zit bij de post Aanleg. Daartoe behoren ondermeer alle Nationale Sleutel projecten. Maar ook de aanleg van kleine stations. Iets waarvoor wij al verscheidene malen aandacht hebben gevraagd. Ook de aanpak van het spoor tussen Utrecht en Arnhem en tussen Amsterdam en Almere is vertraagd. Laatst genoemde traject is zelfs een ‘Randstad Urgent’ project. Wat gaat u hieraan doen? Hoe urgent is spoor voor deze minister?''

De complete inbreng van Arie Slob in de eerste termijn van het verantwoordingsdebat:

Heeft u wel eens van de campagne ‘Blijf positief’ gehoord? Om heel eerlijk te zijn had ik er zelf tot dit weekend nog niet van gehoord. Het bleek om een in 2007 gestarte campagne te gaan van het ministerie van Sociale Zaken, met als doel burgers meer grip te laten krijgen op hun eigen financiën. ‘Blijf positief’ slaat – zo heb ik begrepen - op het banksaldo. Burgers krijgen tips om op een verantwoorde manier met hun financiën om te gaan en schulden te voorkomen. Juist in deze economisch zware tijd geen overbodige luxe, zo lijkt me.

Blijf positief. Het valt niet mee in deze tijden. De cijfers (m.b.t. economische groei, werkloosheid, staatsschuld enz.) spreken wat dat betreft voor zich. Zeker in vergelijking met de cijfers waarover we vorig jaar spraken. De redenen daarvan zijn bekend. Maar daarmee zijn de cijfers niet minder indrukwekkend. Vooral het feit dat mensen hun baan en daarmee hun zekerheid verliezen, is een pijnlijke zaak.

In de vele debatten die we de afgelopen maanden over de financieel-economische crisis hebben gevoerd, heeft de fractie van de ChristenUnie waardering uitgesproken voor de wijze waarop het kabinet gereageerd heeft op de sterk gewijzigde economische situatie. Niet overspannen, maar rustig en doelgericht is er gezocht naar antwoorden op de crisis waarmee we te maken kregen. Uitlopend op een crisispakket dat naar onze mening de toets der kritiek goed heeft doorstaan.

Maar nu moeten de voorgenomen maatregelen wel met gezwinde spoed in de uitvoering gaan. Voor een deel is dat al in werking gezet. Ik denk onder meer aan de aanpak van de jeugdwerkloosheid en de recent gepresenteerde plannen rond volkshuisvesting. Maar er is meer afgesproken. Kan het kabinet aangeven hoever het met de uitvoering is? Hoe staat het bijvoorbeeld met de crisis- en herstelwet? En met de voorgenomen plannen om scholen te renoveren en nieuw te bouwen?

Nu de concrete maatregelen (voor)genomen zijn, lijkt de tijd aangebroken voor een meer fundamentele bezinning op de oorzaken van de crisis. We hopen hier binnenkort ook een breder debat over te voeren. Maar laat ik er hier alvast het volgende over te zeggen. De ‘schuldvraag’ lijkt óf bij het systeem óf bij de mens te worden gelegd. Als ChristenUnie zoeken wij de ‘oorzaak’ op een ander niveau. Het ‘moreel kapitaal’ is zoek in de samenleving, stelt ons Eerste Kamerlid Roel Kuiper in een recent verschenen boek. Met dat begrip ‘moreel kapitaal’ doelt hij op het belang van sociale verbanden die ons vertrouwen geven. Ik zeg het hem na. Dit vertrouwen is verstoord geraakt, doordat de afgelopen jaren het kiezende en kopende individu de norm was, en collectieve instituties onder druk kwamen te staan. Inmiddels kijkt de samenleving weer naar de instituties als mogelijke beschermers van gemeenschappelijke én individuele belangen. Dit vereist een heroriëntatie. Van de maatschappij én van deze instituties. Een samenleving als morele gemeenschap bestaat bij de gratie van het vermogen van mensen om er te zijn voor elkaar, elkaar beloften te doen, een verbond met elkaar aan te gaan. Zo ontstaan vitale gemeenschappen. In de zoektocht naar een nieuwe ordening moet dit streven, wat de ChristenUnie betreft, voorop staan.

Vz, als we naar het doel van deze verantwoordingsdag kijken, dan staat wat ons betreft het verkrijgen van vertrouwen ook centraal. Vertrouwen dat de goede dingen op een goede manier uitgevoerd zijn. Concreet gezegd: doet het kabinet wat het beloofd heeft, en is het effectief.

Er is - traditioneel – nu weer discussie ontstaan over de vraag hoe controleerbaar de door het kabinet geclaimde resultaten van het regeringsbeleid zijn voor de Kamer. Mijn fractie waardeert het dat het kabinet opnieuw een serieuze poging heeft gedaan afrekenbaar te zijn op het bereiken van gestelde doelen, met zo efficiënt mogelijk ingezette middelen. De wijze waarop nu verantwoording wordt afgelegd is al vele malen beter dan wat we in de jaren hiervoor hebben gezien. Maar natuurlijk kan het altijd beter. Dit proces is nooit af.

Het is natuurlijk prachtig als het kabinet constateert dat voorgenomen plannen in uitvoering zijn genomen, maar dat zegt uiteindelijk nog niets over de kwaliteit van de uitvoering en de vraag of daadwerkelijk wordt bereikt wat beoogd wordt. Het zou goed zijn als het kabinet voor een volgende keer probeert daarover meer duidelijkheid te geven. Graag een toezegging op dit punt.

We zijn overigens blij dat de bezwaarprocedure door de Algemene Rekekamer bij Defensie nu geschrapt wordt. Daar is hard voor gewerkt. Graag wel aandacht voor die departementen waar dat nog niet het geval is.

Mijn fractie is tevreden over de wijze waarop het kabinet in algemene zin met de gemaakte afspraken in het coalitieakkoord aan het werk is gegaan. Ook uit een zelfgemaakte inventarisatie blijkt dat er inmiddels veel op de schop is genomen. We zijn er nog niet. Van achterover leunen kan dan ook geen sprake zijn, maar ik had ook niet de indruk dat het kabinet dat van plan was. Graag houden we de bewindspersonen op scherp en moedigen we hen aan de afgesproken doelstellingen in beeld te houden. In dat licht moet u de volgende vragen en opmerkingen ook duiden. Ik moet me gezien de mij toegemeten spreektijd beperken tot twee onderwerpen: duurzaamheid en zorg voor wat kwetsbaar is.

Duurzaamheid

Ik heb vaker gezegd dat wij zeer tevreden zijn over de aandacht die dit kabinet wil geven aan duurzaamheid. Dat was hard nodig ook. Ook in de debatten over de financieel-economische crisis is het belang van inzetten op duurzaamheid door velen onderstreept. Geen twijfel over de inzet van het kabinet in dezen. Er staat ook al één en ander op de rails. Maar het is wel goed om halverwege de rit onder ogen te zien dat we nog wel een lange weg hebben af te leggen. Zeker ook vanwege de hoge doelstellingen die we onszelf gesteld hebben. Ik ga ervan uit dat het kabinet zich hiervan bewust is en dat er voor de komende twee jaar een verhoogde inzet op de uitvoering zal zijn.

Als het om duurzaamheid gaat, moet me wel iets van het hart. Duurzaamheid zou als een zwaarwegend criterium moeten gelden bij alle inkopen van het Rijk. Helaas leek deze regel niet op te gaan toen de Royal Bank of Scotland als nieuwe huisbankier van de Nederlandse Staat werd uitverkoren. Een bank die niet bepaald bekend staat om haar maatschappelijk verantwoorde activiteiten. MVO-criteria hebben geen rol te gespeeld bij de keuze voor RBS, bekent het kabinet in antwoord op schriftelijke vragen van onze fractie. Wij betreuren dit, ook omdat het hier gaat om de voorbeeldfunctie van de overheid. Nu het Rijk een goede klant is geworden (66 miljoen betalingstransacties op jaarbasis), moet het kabinet zijn positie kunnen aanwenden om maatschappelijk verantwoorde ondernemen onder de aandacht te brengen bij RBS, en de bank ertoe te bewegen hier meer werk van te maken. Gaat het kabinet dit ook doen?

Versterking van het openbaar vervoer is onlosmakelijk met duurzaamheid verbonden. Ook hier zijn wij onverminderd blij met de afgesproken groeiambitie van 5 procent. De ChristenUnie hamert al heel lang op extra investeringen in het spoor, zoals extra stations en inhaalsporen. Dat zal de belangstelling voor het openbaar vervoer versterken. Maar uit de verantwoordingsstukken valt ons op dat voor autowegen wél nagenoeg het bedrag is uitgegeven dat daarvoor begroot is (3,058 miljard in plaats van 3,124 miljard). Veel projecten zijn ook sneller in uitvoering gekomen. Prima! Maar voor het spoor is per saldo veel minder uitgegeven dan begroot (1,835 miljard in plaats van 2,417 miljard). Een groot gedeelte van deze onderbesteding zit bij de post Aanleg. Daartoe behoren ondermeer alle Nationale Sleutel projecten. Maar ook de aanleg van kleine stations. Iets waarvoor wij al verscheidene malen aandacht hebben gevraagd. Ook de aanpak van het spoor tussen Utrecht en Arnhem en tussen Amsterdam en Almere is vertraagd. Laatst genoemde traject is zelfs een ‘Randstad Urgent’ project. Wat gaat u hieraan doen? Hoe urgent is spoor voor deze minister?

Vraag: kan de regering aangeven wat er in de afgelopen maanden aan spoor is opgeleverd? En is de regering bereid er een tandje bij te zetten als het om spoor gaat? Met name ook bij de door mij zojuist genoemde projecten. We houden graag onze doelstelling in beeld.

 In het kader van duurzaamheid heb ik nog een vraag over de Ecologische Hoofdstructuur. Met het crisisakkoord is besloten om tijdelijk geen nieuwe gronden aan te kopen voor de EHS. Maar dat betekent natuurlijk niet dat we niet kunnen doorgaan met de inrichting en realisatie. Provincies hebben daar geld voor gekregen en er ligt genoeg inrichtingswerk te wachten. Het kan ook bijdragen aan het draagvlak voor de EHS. Tot nu toe werd er wel veel aangekocht, maar bleef de inrichting achter. Graag een toezegging dat het kabinet hier op gaat inzetten, in samenwerking met de provincies.

Zorg voor wat kwetsbaar is

Vz, in economisch zware tijden zijn het vaak de zwakkeren in de samenleving die het eerst de negatieve gevolgen daarvan ondervinden. Werkloosheid, geen baanperspectief voor arbeidsgehandicapten, ouderen die hun pensioen zien verdampen. In 2008 leek het nog de goede kant op te gaan. De werkloosheid daalde snel. Echter, niet voor arbeidsgehandicapten! Zelfs in het ‘gouden jaar’ 2008 kwamen er nauwelijks meer oude en jonge arbeidsgehandicapten aan de slag! Wat zegt dit over onze arbeidsmarkt? Staat die wel open voor mensen met een beperking? Er moet een mentaliteitsslag plaatsvinden op de arbeidsmarkt. Het moet normaal worden dat mensen met en zonder beperking naast elkaar werken in een bedrijf. Daar heb je meer voor nodig dan bijvoorbeeld een subsidiemaatregel. Erkent het kabinet het belang van een mentaliteitsverandering. En zo ja, hoe gaat het die bewerkstelligen?

In dit verband vraag ik ook aandacht voor de uitwerking van een motie die ik samen met de collega’s van Geel, Hamer en van der Vlies heb ingediend tijdens het debat over het crisisakkoord van 26 maart jl. (motie Slob c.s., 31070, nr 3). In deze motie vragen wij de regering te bevorderen dat in het kader van de aanpak van jeugdwerkloosheid bijzondere aandacht wordt gegeven aan de Wajongers en de doelgroep van de Wet Investeren in Jongeren. Hoe staat het met de uitvoering van deze motie?

Een totaal ander onderwerp waar ik aandacht voor wil vragen is de pre-implantatie genetische diagnostiek (PGD). Vorig jaar heeft ons dat – zoals bekend – kort voor het zomerreces nogal beziggehouden. In de jaarverslagen wordt uitgebreid ingegaan op PGD, maar het blijft onduidelijk hoe uitvoering wordt gegeven aan coalitieafspraak om onderzoek naar behandelingsmogelijkheden met gebruikmaking van (volwassen) stamcellen krachtig te stimuleren. Hier zijn recent goede successen mee geboekt (bijvoorbeeld door het Hubrecht Instituut Utrecht, waar men erin geslaagd is om darmweefsel uit volwassen stamcellen te kweken). Meer duidelijkheid graag!

Ik vraag ook aandacht voor de gemaakte afspraak om palliatieve zorg te verbeteren en te versterken. Fijn om te zien dat het aantal zorgplaatsen palliatieve zorg met 14 procent is gestegen (van 7108 naar 8097). Het kabinet is voornemens de subsidieregeling Palliatieve Terminale Zorg verder aan te passen. Ik vraag het kabinet er op in te zetten het aanbod van deze zorgplaatsen verder uit te breiden en de toegankelijkheid te waarborgen.

Door de invoering van verschillende maatregelen (onder meer de vrijwilligersverzekering) ligt het kabinet op koers met betrekking tot de doelstelling om het aantal mantelzorgers en vrijwilligers substantieel uit te breiden. Daarvoor hebben wij met goede redenen aandacht gevraagd. Blijft u zich daarvoor vooral onverminderd inzetten!

Ook fijn dat er betere hulp en opvang voor tienermoeders is gekomen (de MP noemde dat zelf ook bij de successen van het kabinet): onder meer als gevolg van uitvoering van het amendement-Wiegman over het opvanghuis van de VBOK (10 mln). Maar ook hier zijn we er nog niet. We hopen dat er in de komende twee jaar nog meer huizen voor tienermoeders zullen kunnen komen en vragen daarvoor inzet vanuit het kabinet.

MdvZ, ik ben mijn bijdrage begonnen met de campagne ‘Blijf positief’. Ik gaf al aan dat positief blijven in een tijd van economische- en financiële crisis niet altijd even makkelijk is. Niet voor burgers, maar ook niet voor de overheid. Juist in zo’n tijd mag je echter van de overheid verwachten dat er leiding wordt gegeven. Dat er doelgericht en met overtuiging wordt gewerkt. Dat burgers kunnen vertrouwen op een overheid die de samenleving ordent en onderhoudt. Zoals ook de Bijbels opdracht luidt, dat de overheid in dienst staat van God ten goede van de mensen. Dat is een grote en verantwoordelijke opdracht. Ook voor dit kabinet. Bij het invulling geven aan die grote verantwoordelijkheid wenst de fractie van de ChristenUnie het kabinet Gods onmisbare zegen toe.