Op de een na laatste dag bezochten we de Golan en Nazareth. Hier waren de voorbereidingen voor het bezoek van de paus in volle gang. We zien drie provocerende spandoeken met anti-joodse teksten pal voor de synagoge. Enige tijd terug zijn er drie brandbommen door de ramen van een kerk gegooid. Veel christen-Arabieren vluchten naar het joodse deel van de stad. Zij krijgen doodsbedreigingen via hun voicemail. De spanningen lopen dus op. Het was voorheen een christelijke joodse stad. Nu vormen de moslims de meerderheid hier. We reizen na een autorit van 500 km terug naar Jeruzalem.

Dit is alweer mijn laatste dagboek vanuit Israel; morgen is het zondag en maandag vliegen we naar huis. Het was een reis die bedoeld was om meer een beeld te krijgen van de joodse kant én die van de Arabische christenen. Mijn eerdere twee reizen kreeg ik voornamelijk het verhaal van de zijde van de Palestijnen te horen en sprak ik ook met de PLO in Rammalah. Toch heb ik ook op deze reis met christen-Palestijnen gesproken.

Het feit blijft wel dat joden de Holocaust hebben meegemaakt, en dat de volkerenbond en later de VN hen een eigen staat, een toevluchtsoord, heeft beloofd en toegezegd. Ze hebben dus recht op een eigen joodse staat en dus zal er een twee-statenoplossing moeten komen.

Maar de situatie is hiervoor op dit moment te instabiel. De raketbeschietingen gaan door. Hamas roept nog steeds om de vernietiging van Israel. De Palestijnen zijn verdeeld tussen Gaza en de westelijke Jordaanoever. Veel verstandiger is het, eerst te werken aan vertrouwenwekkende maatregelen. De Palestijnen moeten serieuze hervormingen van het bestuur en de veiligheidsdiensten doorvoeren, corruptie en terrorisme hard aanpakken, en stoppen met het verspreiden van haatzaaiende informatie in de media, moskeen en in schoolboeken. De Israëli’s zouden de Palestijnen op de westelijke Jordaanoever meer bewegingsvrijheid moeten gunnen, mits dat niet ten koste gaat van de veiligheid, hen meer helpen hun economie en hun justitieel apparaat en infrastructuur op te bouwen.

De Hamas moet de raketbeschietingen en de wapentoevoer stoppen, zodat de grenzen met Israel weer open kunnen voor niet-militaire goederen. Pas als beide partijen bereid zijn te stoppen met geweld, Hamas Israel erkent en het geweld tegen Israel afzweert, kan er onderhandeld worden.

Ja, het lijden is groot: zowel aan de Palestijnse als aan Israëlische zijde. Daarom is er geen alternatief voor toenadering via kleine stappen van vertrouwenwekkende maatregelen. Dit land is te mooi, de veelkleurigheid van de mensen te bijzonder, de roep van de gewone vaders en moeders om het bloedvergieten te stoppen te groot, om het conflict te negeren.

Sjaloom Salaam.

Joel Voordewind