Een jaar na de invoering van de nieuwe Vreemdelingenwet, staat het thema 'asielzoekers' vanwege de komende verkiezingen weer in het brandpunt van de actualiteit.

DEN HAAG - Eigenlijk is ChristenUnie-kamerlid André Rouvoet er niet gelukkig mee dat het vreemdelingenbeleid zo nadrukkelijk in de verkiezingscampagnes aanwezig is. ,,De nuance verdwijnt, terwijl het gaat over een kwetsbare groep mensen.'' De zorg van Rouvoet betreft vooral de toon waarop discussie wordt gevoerd. ,,De asielproblematiek is een groot nationaal vraagstuk, maar het gaat erom met welke intentie je het agendeert. Als het is: hoe harder, hoe ongenuanceerder, hoe liever - dan haak ik af. Maar aan elk fatsoenlijk debat over dit onderwerp wil ik meedoen, ook als het een verkiezingsdebat is.''

Lange tijd leek het erop alsof het thema niet mocht worden besproken. Discussies werden gesmoord onder het mom van 'zo praat je niet over medemensen'. Als Pim Fortuyn geen roet in het eten had gegooid, dan zouden de paarse partijleiders geen campagne voeren op het thema asielzoekers. ,,Gelukkig word ik bij het maken van zulke afspraken niet betrokken en ik zou daar ook niet aan meedoen. Je moet geen onderwerpen uitsluiten. Als je op een goede, eerlijke manier over de problemen kunt praten, hebben ook asielzoekers daar baat bij. Je doet ze onrecht als je ze als zielig bestempelt en vervolgens het debat onmogelijk maakt.''

De problemen zijn groot. Grote groepen mensen verplaatsen zich over de wereld, al dan niet bedreigd door oorlog of vervolging. Maar er melden zich ook mensen die hopen op een beter bestaan, zonder dat ze in hun leven worden bedreigd. ,,Woorden als profiteurs en gelukzoekers gebruik ik niet, want dat zijn het niet. Het zijn mensen die meestal uit erbarmelijke omstandigheden wegvluchten en, volkomen begrijpelijk, proberen het elders beter te krijgen.'' Deze economische vluchtelingen hebben echter geen directe vluchtreden en maken nauwelijks kans op een verblijfsvergunning. ,,Voor die mensen is ontwikkelingshulp nodig'', zegt Rouvoet. ,,De ideaalsituatie is dat alleen echte vluchtelingen asiel aanvragen. Voor hen is het krijgen van asiel geen gunst, maar een recht.''

Vreemdelingenwet
Een jaar na de invoering van de nieuwe Vreemdelingenwet is de instroom van het aantal asielzoekers gedaald en zijn de gemiddelde procedures korter geworden. Rouvoet noemt het als positieve punten wanneer hij de balans opmaakt. ,,Maar het heeft ook iets dubbels, omdat ik niet de illusie heb dat de wereld er het afgelopen jaar minder gevaarlijk op is geworden.'' Niettemin is bij veel potentiële vluchtelingen bekend geworden dat Nederland de regels heeft aangescherpt, waardoor hun aantal afneemt. Zij zien af van de vaak lange reis òf kiezen voor een ander land.

Wanneer ze dat laatste doen, blijft het probleem bestaan. ,,Niet in Nederland, maar ergens anders. Je kunt dan wel schermen met quota en 'grenzen dicht', maar het is geen oplossing'', zegt Rouvoet, die naar een internationale aanpak van het asielprobleem wil. ,,Elk land hanteert z'n eigen uitleg van het Vluchtelingenverdrag, waardoor bepaalde groepen asielzoekers in het ene land meer kans maken dan in het andere. Opvang ver van huis en verschillende beleidslijnen werken mensensmokkelaars in de kaart. Zij kunnen hun 'klanten' naar het land sturen waar ze het meest kans maken, terwijl echte vluchtelingen wellicht geen gelegenheid hebben om te vluchten.''

Eigen regio
Daarom pleit Rouvoet voor een aanpak, waarbij de VN-vluchtelingenorganisatie Unhcr een belangrijke rol moet gaan spelen. Kern van het plan is dat de Unhcr de toetsing en zoveel mogelijk ook de opvang van asielzoekers in hun eigen regio regelt. Overigens geen nieuw idee van Rouvoet, maar een voortzetting van voorstellen waar RPF'er Leerling zo'n tien jaar geleden al mee kwam. Volgens vastgestelde richtlijnen moet de Unhcr bepalen wat echte vluchtelingen zijn. Die kunnen worden opgevangen, liefst in de regio onder redelijke omstandigheden, maar desnoods ook in landen die dit beleid steunen en financieren. Dan zou Nederland ook een quotum kunnen stellen richting de Unhcr, die min of meer het werk van de Immigratie en Naturalisatie Dienst (IND) overneemt. ,,Zolang het Vluchtelingenverdrag - dat al van 1951 stamt - niet wordt herzien, kun je geen quota stellen. Voor vluchtelingen moet Nederland volgens het huidige verdrag immers ruimte bieden.''

Via een motie heeft Rouvoet een kamermeerderheid achter zich gekregen, die wil dat de regering het idee van opvang en toetsing in de eigen regio internationaal gaat uitdragen. ,,Ik heb niet de illusie dat de opzet van nieuw internationaal beleid in één kabinetsperiode te regelen valt. Als ik dat zou willen, zou ik mezelf volstrekt belachelijk maken. Maar ik blijf wel telkens hameren op de noodzaak van een internationale aanpak. Gelukkig wordt het draagvlak daarvoor steeds groter. In de tussentijd kan Nederland zelf met bepaalde landen afspraken maken, bijvoorbeeld over de terugkeer van vluchtelingen.''

Duidelijk is in elk geval dat het thema hoog op de agenda van de komende Nederlandse regering komt. Rouvoet: ,,Het vreemdelingenbeleid moet op een andere leest worden geschoeid, met behoud van de Nederlandse verantwoordelijkheid en met behoud van het beschermingsniveau.''

door onze redacteur Gerard Beverdam

Onderstaand interview is gepubliceerd in het Nederlands Dagblad