Toegegeven, de voorzitter van de ChristenUnie-jongeren ziet ook wel dat hij enig belang heeft bij zijn tirade tegen strategische stemmers. De ChristenUnie is immers doodsbenauwd dat potentiële stemmers op het laatste moment toch gaan voor de macht – het CDA – en niet voor het ideaal – de ChristenUnie.

„Ja, mijn verhaal zou nog sterker zijn als ik van het CDA was”, erkent IJmert Muilwijk ruiterlijk. „Maar ik ben oprecht verbaasd dat mensen op een andere partij stemmen dan ze eigenlijk zouden willen.”

Muilwijk is gefascineerd door het fenomeen van de strategische stemmer. Want ook GroenLinks- en SP-kiezers kunnen op het laatste moment vallen voor de verleiding van de macht en stemmen op de grote PvdA. PvdA-leider Cohen oefent trouwens ook aantrekkingskracht uit op D66’ers. En nu de VVD de peilingen aanvoert, zullen er PVV’ers zijn die om strategische redenen VVD kiezen.

Hoogleraar Joop van Holsteijn, betrokken bij het Nationaal Kiezersonderzoek, schat dat 20 tot 25 procent van de kiezers op zijn minst overweegt een strategische stem uit te brengen. Preciezere cijfers zijn er niet en goed vergelijkingsmateriaal ontbreekt, simpelweg omdat Van Holsteijn en collega’s het strategisch stemmen pas sinds 2002 meenemen in hun onderzoek.

Volgens Van Holsteijn laten mensen zich in toenemende mate leiden door overwegingen van de macht. „Wat laten de peilingen zien, welk kabinet kan er komen, welke premier hoort daar dan bij en ben ik daar gelukkig mee? De media stimuleren deze manier van denken. Zo’n premiersdebat werkt dat in de hand. Terwijl we helemaal geen premier kiezen!”

Oorspronkelijk komt het strategisch stemmen uit landen met een tweepartijenstelsel, vertelt Van Holsteijn. In Amerika en Engeland bijvoorbeeld doet vaak ook een kleintje mee. Die kan toch nooit winnen, zeggen de leiders van de grote twee partijen en zo verleiden zij de aanhangers van de vrijwel kansloze derde om te kiezen voor een van de twee kanshebbers: een strategische stem.

In ons stelsel van evenredige vertegenwoordiging gaat het argument van de verloren stem nauwelijks op. Er is een groot aantal partijen en voor een kamerzetel zijn 65.000 stemmen al genoeg.

Maar ook hier is de strategische stem relevant, zegt Van Holsteijn, want kiezen kan opgevat worden als een ’gefaseerd proces’. Burgers kiezen de Tweede Kamer, maar de samenstelling van het parlement werkt door bij de vorming van het kabinet. Stemmen is dus niet alleen een kwestie van representatie van opvattingen die leven in het land, maar ook een aanwijzing voor de gewenste machtsverhoudingen.

Bekijk het orginele artikel hier.