André Rouvoet: Zaterdag bleek dat dit kabinet niet voor niets ‘meedoen’ hoog in het vaandel heeft staan: alles was erop gericht dat D66 blijft meedoen. En voor D66 zelf bleek het oude gezegde op te gaan dat meedoen belangrijker is dan winnen. En zo kwam er toch nog verrassend snel een akkoord. De belangrijkste reden is niet zozeer dat de drie partijen het zo goed met elkaar hebben. Collega Van Aartsen zei dan woensdag wel dat de coalitiepartijen door de bijna-crisis hechter aan elkaar zijn gesmeed, maar het is duidelijk dat er niets is gesmeed, alleen gelijmd, met de moed der wanhoop. De houdbaarheid van deze lijmoperatie moet worden afgewacht, maar wie zich realiseert dat de basis van de lijm bestaat in de gedeelde vrees voor verkiezingen – waarover in verkiezingstijd zelf altijd wordt gesproken in termen van ‘feest/hoogtepunt der democratie’… – zal beseffen dat het er allemaal niet vrolijker op geworden is.

 

De eerste test is a.s. zaterdag. Het moet de M-P, maar ook de andere kabinetsleden, een weinig comfortabel gevoel geven dat hun lot de facto in handen ligt van de leden van D66.

 

Er vallen sowieso wel kritische kanttekeningen te maken bij de regie van de gebeurtenissen van de afgelopen dagen. De situatie is immers wezenlijk een andere dan bij een kabinetsformatie, waar de fracties leidend zijn in de onderhandelingen en de formateur uiteindelijk het resultaat voor zijn rekening neemt. Eerlijk gezegd verbaasde ik mij er woensdag al over dat de M-P niet het initiatief naar zich toe trok om het probleem met zijn ploeg en zijn Regeerakkoord tot een oplossing te brengen, maar ermee volstond zijn vertrouwen uit te spreken in de uitkomsten van het overleg van de coalitiefracties. Zaterdag stuurde hij de afspraken van de fractievoorzitters naar de Kamer, weliswaar gemaakt ‘in overleg met het kabinet’, maar toch. Is de M-P het niet met mij eens dat zo de indruk is versterkt dat kabinet eerst en vooral de uitvoerder is van wat fracties afspreken? Past de gang van zaken volgens hem wel bij het beleden dualisme?

 

Over de onnavolgbare bewegingen van collega Dittrich wat betreft de bestuurlijke vernieuwing moeten de D66-leden zich zaterdag maar uitspreken. Mij heeft het verbaasd dat hij al op dinsdag in Eerste Kamer de bestuurlijke vernieuwing als profielpunt losliet (‘D66 is in kabinet gestapt vanwege onderwijs en milieu’), vervolgens op woensdag De Graaf liet vallen, die wél de missie van het D66-congres van 2003 serieus wilde nemen, maar geen perspectief op realisatie kroonjuwelen zag, vervolgens na vanuit zijn partij op de vingers te zijn getikt bestuurlijke vernieuwing toch weer op de agenda heeft gezet en zich uiteindelijk tevreden heeft laten stellen met niet eens een half paasei.

 

Op zichzelf lijkt het mij overigens verstandig om je als partij na 40 jaar vruchteloos geduw en getrek van deze juwelenlast te bevrijden, maar oud-D66-fractievoorzitter Wolffensperger stelde natuurlijk wel de kernvraag: ‘hoe geloofwaardig zijn we nog als we blijven’? Vermoedelijk had hij óók gelijk met zijn inschatting dat het D66-congres wel akkoord zal gaan: wat moet je, als je partijleider én je partijvoorzitter hun lot aan voortzetting van kabinetsdeelname verbinden, zeker als de laatste ook nog eens minister kan worden?

Tja, het is nog altijd zo dat iedere partij en iedere politicus in laatste instantie zélf over de eigen geloofwaardigheid gaan…

 

Het eindresultaat is een vage afspraak over het opstellen van een ‘brede agenda’ plus een kansloze poging om de GW alsnog te wijzigen. Grappige toevoeging is wel weer dat de nieuwe minister voor Bestuurlijke Vernieuwing rekening moet houden met een ‘breed draagvlak in de Staten-Generaal. Blijf daar maar eens serieus bij kijken… De vraag is of de nieuwe minister zich werkelijk met de aanduiding ‘voor Bestuurlijke Vernieuwing’ zal gaan tooien. In kringen van D66 is al cynisch geconstateerd dat dit een thuiswerkplek gaat worden!

 

Wat de gekozen burgemeester betreft, heeft de coalitie zich kennelijk mijn opmerking van vorige week aangetrokken, dat, wie vindt dat de aanstellingswijze van de burgemeesters niet meer van deze tijd is, niet mag volstaan met deconstitutionaliseren, maar de nieuwe procedure in de Grondwet dient te verankeren. Helaas hebben ze mijn andere waarschuwing in de wind geslagen, nl. dat het je niet moet proberen om via regeerakkoorden grondwetswijzigingen te door te drukken waarvoor geen breed draagvlak bestaat. Nu al is duidelijk dat deze GW-wijziging dit keer al in de Tweede Kamer zal stranden. Hopelijk is dat geen reden voor de nieuwe minister om al vóór die behandeling een bustocht te plannen… Hoe collega Dittrich kan stellen dat de afspraken met de coalitiepartners zodanig zijn dat het ‘onontkoombaar’ is dat de gekozen burgemeester er nu komt, is in elk geval een groot raadsel.

 

Nogal gênant, zeker vanuit oogpunt van dualisme, is het gedetailleerde stappenplan met betrekking tot het aangekondigde wetsvoorstel rond de gekozen burgemeester. Leeswijzer: waar staat ‘de regeringsfracties zullen bevorderen dat….’, leze men dat het zal worden doorgedrukt, ongeacht wat de andere fracties ervan vinden. Hoezo ‘breed draagvlak’? Hoezo dualisme? En het Regeerakkoord zei het nog zo fraai: “Voor een betere werking van de parlementaire democratie is dualisme een noodzakelijke voorwaarde.” ’t Blijft lastig, leer en leven bij elkaar houden…

 

Moet ik er nu van uitgaan dat de voorkeur voor de Kroonbenoeming niet meer, zoals in 2002 en 2003, in het verkiezingsprogramma van het CDA zal komen te staan? Of doet het CDA waartoe dhr. Verhagen de PvdA vorige week opriep: ‘hou je rug recht en sta voor je opvattingen’?

 

Op het punt van het kiesstelsel is wél echt een stap vooruit gezet: de plannen van minister De Graaf, waarvoor werkelijk geen enkele steun bestond, zoals hij zelf vorige week ook had vastgesteld, zijn definitief van de baan. In de ijskast ermee! Daarmee is overigens met name een megaprobleem van de VVD-fractie opgelost, die immers zwaar verdeeld was. Als goedmakertje komt er een voorstel over voorkeurstemmen. We wachten het af…

 

Wat valt er verder over de inhoud van het Akkoord te zeggen? In ieder geval dat er geen woord over milieu in staat; en dat terwijl Dittrich daarover vorige week een paar keer zulke warme woorden had gesproken. Sterker nog: met de bestemming van FES-gelden voor onderwijs, hoe sympathiek ook, gaat dit Akkoord zelfs ten koste van het milieu! Wéér een kroonjuweel dat bij het grof vuil is gezet…?!

 

Pijnlijk is ook dat niemand de gelegenheid heeft aangegrepen om iets extra’s te doen voor de verpleeghuiszorg. Ik had daar vorige week nog wel zo’n constructieve suggestie voor gedaan: de 10 mln die zijn ingeboekt voor de gekozen burgemeester zouden zó kunnen worden ingezet! Kennelijk zijn stokpaardjes van bestuurlijke vernieuwing en omroepbeleid belangrijker dan de schrijnende situatie in de ouderenzorg.

 

Er komt wel 1 mld euro voor onderwijs/innovatie. Daar is niemand tegen, maar juist daardoor is het natuurlijk geen compensatie voor het profielverlies van D66. Ik betwijfel zeer of dhr. De Graaf zou zijn aangebleven als hij dit geweten had.

 

En dan de publieke omroep. Staatssecr. v.d. Laan krijgt vrij spel bij de publieke omroep (aldus een tevreden voorzitter van de Jonge Democraten) en neemt de haar geboden ruimte voortvarend: het wordt een ‘D66-bestel’ (op zich al een reden om je hart vast te houden), de omroepverenigingen hebben straks niets meer te zeggen over het bestuur van de publieke omroepen en Hilversum houdt zijn hart vast wat mw. v.d. Laan wel en wat ze geen cultuur vindt. ‘Kopspijkers’ mag blijven (benieuwd wat  Donner en Balkenende daarvan vinden), ‘Lingo’ is een twijfelgeval… ‘Boer kiest vrouw’ eveneens. Wie is hier nu regentesk?! Miljoenen leden moeten wijken voor de Haagse elite. Den Haag kiest zonder u over u! Is dit wat de coalitiepartijen verstaan onder ‘de politiek dichter bij de burgers brengen’? Inhoudelijk heeft het CDA hier heel wat uit te leggen! Waarom bent u uitgerekend op dit punt door de pomp gegaan?

 

Tot slot. Ik begrijp uit de afspraken dat CDA en VVD bij deze onverwachte midterm-review zelf geen nieuwe punten hebben ingebracht. Daar kan ik op zichzelf nog wel iets bij voorstellen. Maar ik vind het werkelijk onbegrijpelijk dat kennelijk noch dhr. Verhagen, noch de M-P de gelegenheid hebben aangegrepen om richting D66 (en VVD) te markeren dat zij wat betreft de rol van religie in het publieke leven, de grondrechten, de vrijheid van onderwijs en van godsdienst, met vuur spelen. Als ik even terugdenk aan de commotie rond een thema als de smalende godslastering, dan vrees ik dat hiermee mogelijk onbewust en hopelijk onbedoeld het signaal is afgegeven dat men aan de provocaties van de liberale coalitiegenoten niet zo zwaar tilt. Een gemiste kans!