Dit land is de bakermat van een extreem fundamentalistische stroming binnen de islam. Vanuit dit totalitair geregeerde land, zijn de afgelopen jaren miljarden dollars steun gegeven aan islamitische terreurbewegingen en de Palestijnse terreurorganisatie Hamas en de Islamitische Jihad. Geseling als extra straf is in Saoedi-Arabië heel normaal. Marteling en andere vormen van mishandeling komen veel voor. De doodstraf wordt op grote schaal en op willekeurige wijze gebruikt tegen migrantenarbeiders uit ontwikkelingslanden, vrouwen en armen, alsook op twee minderjarigen. Het regime staat op de vierde plaats op de ranglijst van Open Doors van landen waar christenen het meest te duchten hebben. En toch wordt Saoedi-Arabië in 2012 wéér lid van de VN-Raad voor Mensenrechten en drijft de internationale gemeenschap inclusief Nederland gewoon handel met dit regime.

De verontwaardiging van het westen lijkt dus selectief. Over Libië schreeuwt de wereld moord en brand, met de omwentelingen in Egypte en Tunesië leefden we allemaal mee, maar omdat Saoedi-Arabië een grote olieleverancier is doen we niets. Sterker nog; we zeggen niets en we moedigen zelfs ons bedrijfsleven aan om banden aan te halen. Dat geldt ook voor Koeweit, Oman, Verenigde Arabische Emiraten en Bahrein. Onze koningin gaat op bezoek in Qatar en Oman. Het zou beter zijn als Nederland en de EU formeel afstand houden van deze alleenheersers. En tegen Assad van Syrië komen we niet verder dan wat sancties omdat het een boef is die we kennen. Natuurlijk moeten we de stabiliteit in de regio en de positie van Israël goed in ogenschouw nemen, maar dit mag niet leiden tot het wegkijken als er ongewapende demonstranten worden neergemaaid.

Selectieve verontwaardiging ondermijnd de geloofwaardigheid van de politiek van het westen en islamitische landen hebben dit heel scherp voor ogen wanneer we hen het een en ander verwijten. Recent diende ik moties in om te stoppen met hulp en handelssteun aan landen die de mensenrechten op ernstige wijze schenden en bijvoorbeeld de doodstraf geven voor zaken als overspel, bekering tot het christendom, homofilie of blasfemie (laster tegen Allah), zoals in Saoedi-Arabië, Jemen, en Mauritanië. En wat schetst de verbazing: landen als Mauritanië, Jemen, Afghanistan, Somalië en Soedan staan allen op de nieuwe landenlijst van staatssecretaris Knapen voor Ontwikkelingssamenwerking. Terwijl deze regering zegt geen zaken meer te willen doen met corrupte en foute regimes. Mijn motie werd, verbazingwekkend genoeg door het CDA, maar ook door delen van de linkse oppositie verworpen. VVD, PVV en SGP stemden wel voor. Dergelijke moties vormen geen bedreiging voor het Nederlandse handelsbelang omdat de vaak grote bedrijven hun weg in deze landen goed weten te vinden. Het diplomatieke signaal wat hier echter van uitgaat moeten we niet onderschatten. Op initiatief van de ChristenUnie hebben we besloten niet langer meer handelsmissies naar Iran te steunen.

Laten we de bevolking in die landen daarmee niet aan hun lot over? Nee, zeker niet. Via steun aan maatschappelijke organisaties kunnen blijvend de mensenrechtenschendingen aan de kaak worden gesteld en mensen worden bijgestaan. En als deze landen bereid zijn daadwerkelijk verbeteringen door te voeren zou Nederland kunnen helpen het justitieapparaat op te bouwen, zoals we dat ook nu doen in de Kunduz-missie. Ook ben ik een voorstander van de zogenaamde receptorbenadering. Het probeert de mensenrechten te versterken door aansluiting te zoeken bij de sociale instituties van het desbetreffende land. Een van de eerste dingen die Rosenthal kan regelen is het aanbieden van een mensenrechtenprogramma aan de Saoedische jongeren die momenteel naar Nederland komen om te studeren vanwege een nijpend tekort aan studieplekken in eigen land. Dit sluit naadloos aan bij de opmerking van de minister dat uitwisseling van studenten een werkbaar instrument vormt ter bevordering van mensenrechten. Vijf Nederlandse universiteiten hebben zelfs een onderwijsattaché bij de Nederlandse ambassade in Saoedi-Arabië gestationeerd om meer studenten binnen te halen. Deze attaché wordt gefinancierd door de universiteiten maar ook door het Nederlandse ministerie van Onderwijs. Het biedt Nederland een unieke kans om deze studenten vertrouwd te maken met basale principes als mensenrechten en kennis van de rechtsstaat die aansluit bij de belevingswereld van deze studenten.

Kortom; het is ongeloofwaardig als we beweren en prediken dat mensenrechten en democratie universeel zijn, maar wel vrolijk handel blijven stimuleren met en hulp blijven geven aan alleenheersers en onderdrukkende regimes. Wat is de recente bekentenis dan waard dat we te lang foute regimes hebben gesteund in het Midden-Oosten? Dat heet selectieve verontwaardiging en ondermijnd de Nederlands reputatie als vestigingsplaats van de juridische hoofdstad van de wereld. Het kan anders maar dat vergt wel politieke moed en een creatieve aanpak. Rosenthal moet laten zien dat hij een man uit één stuk is.

Joël Voordewind

(een ingekorte versie van dit artikel staat op de Podium-pagina van Trouw, 19 juli 2011)