Onderstaand opinie artikel is verschenen in het Reformatorisch Dagblad

Geniet van samenzijn en span je in voor ontspannen sfeer

De maatschappij oefent een enorme druk uit op gezinnen. De samenleving 'dwingt' tot tal van activiteiten, trekt de vaders en inmiddels ook de moeders uit de gezinnen. Kinderen pressen klasgenoten tot bepaald materialistisch gedrag. In een viertal artikelen reageren mensen uit de praktijk op deze druk. L. van Dijke zet zich in om in Den Haag wetten die de druk op gezinnen nog verder te verhogen, aan de kaak te stellen.

De voormalige minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid de heer Melkert zei eens tijdens zijn ambtsperiode: „Ik ben de minister van Gezinszaken.” Niet dat dat in het beleid zichtbaar werd. En onder de paarse kabinetten is het er al met al niet beter op geworden. Tijdens het debat over de laatste begroting van Sociale Zaken reikte ik de huidige minister een tekstsuggestie voor verbetering van het (gezins)beleid aan: „SZW bevordert een gezond gezinsleven. Daarbij gaat het erom de belangen van gezin en opvoeding veilig te stellen tegenover de groter wordende (leef)druk. Een veilige plaats om de opvoeding van kinderen gestalte te kunnen geven wordt gezien als een belangrijke bouwsteen voor een evenwichtige en leefbare samenleving.”

Daarbij denk ik niet in de eerste plaats aan beleid rondom de combinatie arbeid en zorg. Nú ligt het accent te nadrukkelijk op „betaalde” arbeid. Belangrijk, maar betaalde arbeid lijkt een doel in zichzelf te worden en gaat te vaak ten koste van de belangen van kinderen, zorgtaken en andere verantwoordelijkheden. Ook wordt de betekenis van betaalde arbeid schromelijk overdreven.

Wat mij voor ogen staat is dat mensen de gelegenheid wordt gegeven een gezinsinkomen te verwerven dat toereikend is om 'normaal' te wonen en te leven en waarbij (gezins)verantwoordelijkheden in een „redelijk ontspannen sfeer” kunnen worden waargenomen. Ik denk dat juist dat een steeds groter probleem gaat worden. Als de 'gewone' financiële lasten van 'gewone' gezinnen zo zwaar worden dat er nauwelijks vrije keuzen gemaakt kunnen worden rondom de vraag of er een ouder (voldoende tijd) thuis kan blijven om de zorgtaken naar behoren waar te nemen, is er iets aan de hand. Hoge studiekosten van de kinderen, stijgende onroerendezaakbelasting, verlaagde kinderbijslag, hogere milieuheffingen en zwaardere woonlasten zijn slechts enkele van de vele aspecten die bij elkaar opgeteld problematisch kunnen worden. Het kabinetsbeleid draagt er aan bij dat de druk op ouders, ook die met kleine kinderen, toeneemt om samen meer uren te werken dan met het oog op gezinsverantwoordelijkheden verantwoord is. Velen haken dan ook af omdat de druk te zwaar is. Dat ligt niet zozeer aan „werkdruk”, veeleer aan „leefdruk.”

Belastingdruk
Nu kan de overheid geen goede gezinnen garanderen; wel beleid maken met het oog op goede gezinsomstandigheden. Mijn initiatiefwet, waarbij wordt beoogd de zondag als collectieve rustdag te bevorderen en te waarborgen, is –natuurlijk niet alleen, maar wel– mede met het oog daarop gemaakt. Verder denk ik aan een belastingdruk die (met name grotere) gezinnen ontziet, een fatsoenlijke winkeltijdenwet, een wettelijk recht op deeltijdarbeid en een wettelijk recht op een regelmatig arbeidspatroon, op voorspelbare en 'normale' uren; betaalbare studiekosten, een adequate kinderbijslag en een vrijstelling van sollicitatieplicht in de bijstand voor eenoudergezinnen met jongere kinderen enz.

Geen echt spectaculaire, buitenissige dingen allemaal. Veeleer heel normale zaken, die vanzelf zouden moeten spreken, maar die –soms bij wet– geregeld moeten worden omdat we van het normale (naar de norm die de Bijbel aanreikt voor een „stil en gerust leven”) zijn weggedwaald.

Het kabinetsbeleid zou er, kortom, zo moeten uitzien dat alle wetgeving wordt getoetst op de consequenties voor gezinnen. Maar de overheid is niet alleen –zelfs niet in de eerste plaats– verantwoordelijk voor een redelijk ontspannen sfeer waarin het gezin kan gedijen. Het is nodig in deze tijd, waarbij het accent ligt op individuele ontplooiing en opkomen voor het eigen belang, de verantwoordelijkheid van mensen voor 'het eigen nest' te benadrukken.

Deze tijd laat zien dat mensen die geen verwachting hebben van het leven in eeuwigheid, dat de Heere God in Zijn genade aan mensen geeft, meer dan ooit de drang hebben alles op alles te zetten om uit dit –zeer tijdelijke– leven te halen wat erin zit. Prikkelende reclame wekt opdringerig de suggestie dat elk denkbaar genot snel moet worden uitgeprobeerd.

Wat houdt mensen zoal niet bezig. Naast de betaalde baan, die meer reis- en bijscholingstijd vraagt dan ooit, moet er tijd gevonden worden voor sport, uitgaan, riante vakanties, internetten, moderniseren van het huis, de fraai aangelegde tuin onderhouden, barbecuen met vrienden, naar de film en het concert gaan enzovoort. Waarvan worden mensen toch zo moe?

Leaseauto
En wie doet er niet aan mee? Hoewel in christelijke gezinnen het accent wellicht wat anders zal liggen dan elders, kan ook daar nauwelijks weerstand worden geboden aan de groeiende leefdruk. Ik ben bang dat in 'onze kring' er te weinig weerstand is tegen de gedachte dat niet snel van de ene baan naar de andere hoppen in de jacht naar een nog hoger salaris en een nog mooiere leaseauto, een teken van falen is. En (jonge) mensen hitsen elkaar op. En opschieten, want „tijd is geld.” Wat een leugen. Nooit eerder waren we zo rijk, en hadden we zo weinig tijd. In onze economie, waar eindeloos wordt gereorganiseerd, heeft tijd haar waarde verloren.

Mensen lijden meer en meer onder het ontbreken van menselijke verhoudingen en doelstellingen die de tijd verduren. Vandaag dit, morgen is alles weer anders. Maar een samenleving kan niet zonder continuïteit en raakt bij gebrek daaraan meer en meer buiten adem. En de weerslag ervan wreekt zich in talloze gezinnen. De enorme concentratie op het hier en nu van het individu maakt een op duurzaamheid gericht leven moeilijk en vormt een bedreiging voor trouw en betrokkenheid op het welzijn van anderen. Hoeveel huizen –ook die van trouwe kerkgangers– zijn eigenlijk niet veel meer dan een hotel, waarbij de bewoners elkaar –als ze geluk hebben– treffen bij het ontbijt, en voor het overige van de dag (en nacht) met eigen genoegens en de eigen carrière bezig zijn?

Mensen kiezen veelal zelf voor zo'n 'vol leven'. Maar het lijkt ook wel in de lucht te zitten. En het wekt eigenlijk niet eens verbazing wanneer onze kinderen als vanzelfsprekend zich in dit patroon voegen. Laten we echter vooral ook naar onszelf kijken. Laatst betrapte ik mezelf erop zittend op de fiets naar het station een telefoongesprek te voeren. Hoe dwaas! En ik zeg wel heel dik –en ik meen dat nog ook– dat ik altijd beschikbaar ben als mijn vrouw of mijn kinderen mij nodig hebben, maar ze moeten mij dan wel vanachter mijn e-mailbox halen of wachten tot ik een van de talloze telefoongesprekken heb beëindigd. We hebben in ons gezin afgesproken dat we de telefoon tijdens het eten en bijbellezen niet meer opnemen. Maar u ziet het voor u… aandachtig luisteren naar Gods Woord terwijl er een van de vele telefoons klinkt.

Zondag
Christenen die leven in de verwachting van de toekomende tijd, staan anders in het hier en nu dan zij die geen toekomstverwachting hebben. Het komt eropaan dat niet-christenen dat ook kunnen merken en zien. Wat boeit iemand het geloof als dat niet uit daden blijkt? Ik heb een tijd gehad dat ik mezelf nauwelijks tijd gunde om te lunchen; snel een hap en hup weer verder. Christenen echter danken God voor de goede gaven die ze uit Zijn hand ontvangen. Past het dan wanneer we onszelf geen tijd gunnen van die gaven te genieten?

Veel (jonge) mensen bidden God om een huwelijk(spartner) en gezin. Wanneer je dan wat je Hem vroeg uit Zijn hand ontvangen mag en weet dat Hij geeft met het oogmerk je daarvan te laten genieten, geeft het geen pas nonchalant met die gave(n) om te gaan. Ook om die reden is bijvoorbeeld mijn 'winkel' op zondag gesloten. Dat lijkt in de Haagse hectiek bijna onmogelijk, maar dat is beslist niet zo. Ik lijd echt niet aan chronische politieke buikpijn omdat ik (op zondag) niet optreed in of kijk naar het tv-programma Buitenhof. Zelfs met het lezen van de krant ben ik op zondag terughoudend en pas tegen het naar bed gaan scan ik snel teletekst.

Zo zijn er meer keuzen (te maken) die uitgaan van het belang van presentie in het gezin. Ik heb geen eigen kamer in Den Haag, omdat ik weet dat anders de verleiding om door de week in Den Haag te blijven wel erg groot wordt. Dus liever vroeg weg en laat thuis dan helemaal niet thuis. Hoe belangrijk is het 's avonds bij een goed glas wijn bij te praten en van elkaar te genieten.

Deze en andere keuzen maken duidelijk dat we het belang van het gezin niet ondergeschikt willen maken aan andere verantwoordelijkheden. Het is zaak er scherp op te letten dat het gezin niet ondergeschikt wordt aan van alles en nog wat. Denk ook eens aan het voorbeeld dat hierin aan kinderen wordt gegeven. Zijn wij slordig in het genieten en onderhouden van huwelijk en gezin, dan gaat daarvan een slecht signaal uit. Ik hoef in het RD niet uiteen te zetten hoe belangrijk het gezin is.

Terecht heet het gezin in onze kring: „hoeksteen van de maatschappij.” Wel is het nodig elkaar op te scherpen dankbaar oog te houden voor wat de Heere God ons in huwelijk en gezin geeft. Net als bij het door mij voorgestane overheidsbeleid, zou bij beslissingen die in een gezin genomen worden de vraag of een keuze in het belang van het gezin is, zwaar moeten wegen. Meer dan enkele decennia geleden is het belangrijk te voorkomen dat de 'tijdgeest' ons de tijd ontneemt om in het gezin elkaar te ontmoeten en op te bouwen. Want wat baat het een mens het maximale uit het leven te halen als het gezin waarin hij/zij leeft schade lijdt. En wat baat het een samenleving als de economie bloeit, maar de hoeksteen, die ook de economie schraagt, verpulvert?

De auteur is lid van de Tweede Kamer voor de ChristenUnie.