De Tweede Kamerfractie van de ChristenUnie heeft steun gegeven aan de Nederlandse regering, die zich naast de Amerikaanse overheid opstelt in de bestrijding van het kwaad van het terrorisme. Niet alle geluiden uit de Amerikaanse samenleving getuigen van verantwoordelijkheidsbesef. De roep om wraak is begrijpelijk, maar mag tegenactie niet leiden. En soms klinken uitingen van zelfvertrouwen schril. Maar het optreden van de Amerikaanse overheid getuigt tot nu toe wel degelijk van verantwoordelijkheidsbesef, menen Eimert van Middelkoop, buitenlandwoordvoerder van de ChristenUnie in de Tweede Kamer, en Kars Veling, Eerste Kamerlid en lijsttrekker van de ChristenUnie.

door Eimert van Middelkoop en Kars Veling

Onze wereld is niet meer dezelfde na de terroristische aanslagen van 11 september. Het gaat daarbij om veel meer dan de gehavende skyline van Manhattan. De slag die aan New York en Washington is toegebracht, heeft ons allemaal diep geraakt. En de angst kan ons om het hart slaan als we denken aan wat de wereld nog te wachten staat. Wat zit het kwaad diep. Wat zijn we ver verwijderd van wat God met zijn goede schepping heeft bedoeld. Onderworpen aan vruchteloosheid, schrijft Paulus. Ogenschijnlijk het vrije domein van wetteloosheid. Hoe nu verder?

Uit artikelen in deze krant is al wel gebleken dat veel zorgen zich richten op de verwachte en kennelijk ook gevreesde wijze van een Amerikaanse vergeldingsactie. Dat is niet onbegrijpelijk. Naar onze opvatting heeft prof. dr. J. Douma daarover in de krant van 25 september op een evenwichtige manier geschreven. Maar hij had ook gelijk toen hij schreef: ,,We mogen blij zijn dat in Washington geen theologen en filosofen, christelijk of niet-christelijk, de touwtjes in handen hebben.''

Van die overheden mag thans met grote ernst worden gevraagd zelfbeheersing te tonen en de wijze van vergelden te toetsen aan normen van rechtvaardigheid, evenwichtigheid en effectiviteit. We moeten niet terugvallen in de wereld van de bloedwraak, waarin geweld zonder maat nieuw geweld oproept uitmondend in een geweldsspiraal.

Verantwoordelijk

Als politici van de ChristenUnie proberen wij op christelijke wijze hierin een weg te vinden. Daarbij gelden twee uitgangspunten. Het ene is de bijbelse overtuiging dat overheden in dienst staan van God, ,,als toornende wreekster voor hem die kwaad bedrijft''. Het andere is dat overheden hun keuzes moeten toetsen aan normen van recht, zoals de Bijbel eveneens leert.

De Tweede Kamerfractie van de ChristenUnie heeft steun gegeven aan de Nederlandse regering, die zich naast de Amerikaanse overheid opstelt in de bestrijding van het kwaad van het terrorisme. Niet alle geluiden uit de Amerikaanse samenleving getuigen van verantwoordelijkheidsbesef. De roep om wraak is begrijpelijk, maar mag tegenactie niet leiden. En soms klinken uitingen van zelfvertrouwen schril. Maar het optreden van de Amerikaanse overheid getuigt tot nu toe wel degelijk van verantwoordelijkheidsbesef.Later we in alle nuchterheid oog hebben voor de feiten. Het machtigste land ter wereld, dat in de loop van de geschiedenis herhaaldelijk heeft laten zien dat het zich verantwoordelijk voelt voor de wereld ver buiten eigen grenzen, is niet alleen een gruwelijke slag is toegebracht, maar is daarin ook diep gekrenkt. Tegen deze achtergrond kunnen we vaststellen dat de Amerikaanse reactie tot nu toe beheerst is geweest. Allereerst is om steun gevraagd bij de NAVO-partners, waaronder Nederland. Iemand die zich ten koste van alles wil wreken, zou zoiets niet doen, Bush en Powell doen dat wel. Dat is goed en schept vertrouwen.Vervolgens is in NAVO-verband afgesproken dat pas dan mag worden teruggeslagen, als is vastgesteld dat de aanslagen vanuit het buitenland zijn gestuurd. Wij menen dan ook dat van de Amerikaanse regering gevraagd mag worden te zorgen voor een toereikende bewijsvoering omtrent de dader(s). Waardering hebben wij voor de verzekering in de verklaring van de NAVO-raad van 12 september, dat ook de eis van proportionaliteit zal gelden.

Rechtvaardigde zaak

De ChristenUnie-fractie zal haar kritische zin niet verliezen als het Nederlandse parlement de regering volgt in haar betrokkenheid bij een door de Verenigde Staten geleid tegenoffensief, wellicht in de vorm van medeverantwoordelijkheid via de NAVO. Wij zullen ons laten leren door Luther, die weet had van de verleiding van wraakzucht waaraan ook vorsten bloot staan. Het is goed zijn raad te onthouden dat wanneer een vorst onrecht niet kan straffen zonder nog groter onrecht te bedrijven, hij zijn recht moet laten schieten, hoe billijk dat recht ook is.Er is vanaf het allereerste begin van nadenken over de wijze van vergelden door de Verenigde Staten nooit sprake geweest van het verlenen van vrijbrieven of blanco cheques met betrekking tot de te gebruiken methoden. Voor wat de ChristenUnie betreft kan en mag daarvan nooit sprake zijn. Overigens, noch de Verenigde Staten, noch de NAVO, noch de Nederlandse regering hebben in uitlatingen of gedragingen aanleiding gegeven tot het vermoeden dat zij daarom zouden hebben gevraagd.De verantwoordelijkheden van de Amerikaanse president en allen die hem politiek en militair adviseren, zijn bijna onmenselijk zwaar. Hij moet de legitieme roep om vergelding verwerken langs de lijnen van het recht. Daarbij is het goed vast te stellen dat het de Amerikaanse regering naar de regels van het internationale recht geoorloofd is dit terroristische kwaad te vergelden, ook als daar militaire middelen voor moeten worden ingezet. Niet kan ontkend worden dat het gaat om een rechtvaardige zaak, om een ander criterium te noemen dat sinds het denken van kerkvader Augustinus over oorlog en vrede behoort tot de eisen die wij stellen aan het gebruik van militair geweld.Wij vinden vervolgens dat bij elke reactie, militair of niet, de oorspronkelijke bedoelingen in het oog gehouden moeten worden. Het gaat, voor zover wij nu weten, om het berechten van Osama Bin Laden c.s. en niet om de onschuldige bevolking van Afghanistan, laat staan om een botsing van beschavingen. De wereld van het Westen van christendom en humanisme kent gelukkig niet de islamitische oproep van de jihad. Het zendingsbevel van Christus staat ook in schril contrast met deze oproep, die door militante moslims wordt opgevat als een vrijbrief voor agressie. Het is goed dat president Bush actief Arabische en andere moslimlanden wil betrekken bij zijn coalitie tegen het terrorisme. Dat is ook nodig om het voordeel c.q. het oppakken van Bin Laden niet te laten omslaan in het nadeel c.q. een confrontatie van het Westen met de wereld van de islam.

Westerse waarden

Naar het oordeel van de Nederlandse regering is de terroristische aanslag op de Verenigde Staten in feite een rechtstreekse aanval op alles waar het Westen voor staat: democratie, de instellingen die de vrijheden en plichten van het individu beschermen, de mogelijkheid tot vrij debat, het vrije ondernemerschap en de verantwoordelijkheid ten opzichte van de internationale gemeenschap.Wij zouden een wat minder gezwollen taal hebben gekozen, maar terecht onderstreept de regering hiermee dat de aanslagen meer zijn dan een lokaal incident. Niemand wordt thans gevraagd kritiekloos de mond te houden, maar er zijn momenten die allereerst vragen om vastberadenheid, doelgerichtheid en (bondgenootschappelijke) eensgezindheid. Dit is zo'n moment.Steun aan de Amerikaanse overheid maakt ons niet blind voor de materialistische en hedonistische kanten van de Amerikaanse cultuur. De kritiek daarop slaat overigens meteen ook op onszelf terug. Wij zijn niet ongevoelig voor de symboliek die zit in de verwoesting van uitgerekend de gebouwen (het World Trade Center en het Pentagon), die de architectuur van de macht van het geld en de militaire macht belichamen. Wat zou het een zegen zijn als de mensen in het besef van kwetsbaarheid en kleinheid, dat toch ieder beving na de aanslagen, in ootmoed hun knieën zouden buigen voor God. Vastberadenheid wint aan geloofwaardigheid als ze samengaat met besef van afhankelijkheid.God zij de wereld genadig. God zegene Amerika.

Dit opinieartikel is verschenen in het Nederlands Dagblad op 28 september 2001