De heer Cramer (ChristenUnie):

Voorzitter. De schepping is een etalage van Gods glorie. De wijze waarop ordening door Hem is aangebracht in de chaos, door land, water, licht en donker te scheiden, door het aanbrengen van de natuurwetten, heeft een schitterende, bewoonbare planeet opgeleverd. Afgelopen jaar kwamen veel vragen over die ordening in de schepping naar voren, zoals net in het debat. Natuur en economie stonden vaak tegenover elkaar, met als grote vraag of het menselijk handelen nog wel overeenkomt met wat de natuur aankan. Ik denk aan de mosselen, aan ammoniak, aan genetische modificatie en dierenwelzijn. Ik zie ook goede signalen, waaruit blijkt dat natuur en bedrijvigheid elkaar vinden. Denk aan het gesprek tussen de mosselvissers en de natuurclubs, de beheerplannen van proefgebieden en het besef dat doordringt dat natuur en landschap ons heel veel opleveren. Schepping en mens staan niet tegenover elkaar, maar gaan heel goed samen.

Ik begin vandaag met de discussie over Natura 2000 en de Ecologische Hoofdstructuur. Bedrijven zitten op slot. Gemeenten, provincies en Rijk zitten met de handen in het haar over wat mag en wat kan. Dat is slecht voor de ondernemers en de natuur. Dat blijkt uit het voorbeeld van een boer uit Wanneperveen. Die vertrekt uit een ehs-gebied naar een bedrijf een kilometer verderop, in de buurt van een Natura 2000-gebied. Hij krijgt echter geen vergunning in het kader van de Natuurbeschermingswet, omdat er onduidelijkheid is over de externe werking. Toch komen er geen extra koeien bij. De natuur gaat erop vooruit. Toch gaat het zo niet.

Ik wil dat er in de discussie meer oog komt voor de praktische uitwerking van de regelgeving. Ik verwacht meer lef van bestuurders om de discussie te sturen, zodat natuur en ondernemerschap samen weer mogelijk wordt. Van groot belang daarvoor is de juridische borging van de beheerplannen. Wij verwachten daar immers veel van. Is de minister bereid hiervoor te zorgen? Dat het wel kan, bewijst overigens de Zuiderdieppolder. Daar lijkt een oplossing in zicht dankzij de actieve inbreng van alle betrokken partijen: de boeren, de natuurclubs en het lokale en provinciale bestuur.

Belangrijk voor het opstellen van de beheerplannen is het Steunpunt Natura 2000. De intentie is goed, maar is de organisatie aangepast aan de extra taak om ook maatschappelijke organisaties te ondersteunen, zoals vorig jaar bij motie is gevraagd?

De maatschappelijke wens voor mooie natuur mag best wat kosten. Ik heb dat vaker gezegd. Financiering van uitkoop en verplaatsing moet daarom beter op orde zijn, ook voor het behoud van het draagvlak onder de ondernemers. Wat ons betreft pakt het kabinet de aanbeveling van de Task Force Financiering Landschap Nederland heel snel op. Bij belastingplan en begroting VROM is een voorzet gegeven. Ik zal de discussie verder voeren bij het agendapunt landschap.

Ook ondernemers, onderhouders van het landschap zoals de rietsnijders, verdienen een betere financiële compensatie dan nu het geval is. De rietsnijders zijn nodig om het gebied in stand te houden en om de Natura 2000-doelstellingen te halen. De vergoeding is echter te laag, waardoor steeds meer rietsnijders ermee stoppen. Daarmee verwaarlozen wij mooi gebied. Dat kan niet de bedoeling zijn. Ik heb dan ook samen met mevrouw Jacobi en de heer Atsma een amendement hierover ingediend.

Achterstallig onderhoud aan karakteristieke landschapselementen zoals bijvoorbeeld wordt gedaan door de Landschapswacht verdient ondersteuning. Dit is mogelijk door het benutten van een klein deel van de rente die de provincies ontvangen over het ILG-geld. Is de minister bereid hier bij de provincies op aan te dringen?

Voorzitter. Het tweede deel van mijn betoog gaat over de landbouw. In het kader van het dierenwelzijn vraag ik aandacht voor de eendagskuikens. Wij hebben zelf het probleem gecreëerd van de 30 miljoen haantjes die jaarlijks versnipperd of vergast moeten worden. Om in de termen van de inleiding te blijven: wij hebben te veel voor eigen gewin de kippen doorgefokt zonder respect voor de ordening van de Schepping. Ik pleit ervoor om terug te gaan naar "hoe het vroeger was" en niet alleen te zoeken naar technische ingrepen in kip of ei. De kip voor het vlees en het ei zou mijn devies zijn. Is de minister alsnog bereid om de combinatiekip in haar onderzoek van alternatieven mee te nemen?

In het kader van verduurzaming en dierenwelzijn wordt veel nagedacht over nieuwe stallen. Goedkeuring van nieuwe stalconcepten is een lang proces. Is de minister bereid om dat proces te versnellen, bijvoorbeeld door het eerder verlenen van de status van proefstal? Zou het nieuwe artikel 68 ruimte bieden aan voorlopers op het gebied van dierenwelzijn nu het dierenwelzijn met de Health Check expliciet in dat artikel is opgenomen?

Voorzitter. De glastuinbouw heeft een moeilijk jaar achter de rug. Waardering daarom voor de inzet van het kabinet voor deze sector. Over verspreid glas heb ik nog een vraag. Voor deze bedrijven wordt vooral ingezet op sanering. Is de minister bereid om ook actief verplaatsing van verspreid liggende bedrijven te ondersteunen als het bedrijven zijn met perspectief op een duurzame toekomst?

Als het gaat om duurzaamheid in de glastuinbouw, vraag ik wat de vorderingen zijn op het gebied van de teruglevering van energie uit kassen met warmtekrachtkoppelinginstallaties? Deze minister zou immers met haar collega van EZ met de regionale netbeheerders en andere betrokken partijen in gesprek gaan om teruglevering te bevorderen.

Voorzitter. Er wordt hard nagedacht over beloning van maatschappelijke prestaties en het verbinden van biologische en gangbare landbouw, maar de vraag is nog steeds welke prestaties wij belonen en hoe. Is de minister bereid om pilots van de ZLTO en Biologica te ondersteunen die zoeken naar instrumenten voor het meten van duurzaamheid en manieren om maatschappelijke prestaties te belonen?

Dan de biologische landbouw zelf. Vorig jaar is de nota besproken met daarin het uitgangspunt dat areaal en consumentenbesteding dienden te groeien. Liggen wij daarmee op schema? Werkt deze aanpak, ook gelet op de hoge grondprijzen en de mogelijke effecten van de financiële crisis?

Voorzitter. De ChristenUnie is niet alleen maar kritisch over genetische modificatie maar wil ook constructief bijdragen aan alternatieven, bijvoorbeeld klassieke veredeling. Samen met collega Waalkens stel ik daarom een impuls voor voor een project voor biologische veredeling van aardappelen. Klassieke veredeling laat al jarenlang goede resultaten zien. Er is dus meer op de wereld dan alleen de genetische modificatie. Zo werken wij concreet mee aan het behoud van keuzevrijheid en duurzaamheid.

Voorzitter. Ik ga afronden. Afgelopen jaar hebben wij hier de nota Natuur- en Milieueducatie besproken. Dat leidt bij de minister kennelijk tot de gedachte dat daarmee de regeling Draagvlak natuur overbodig is.

Maar draagvlak is veel breder dan educatie en kan niet zomaar worden opgevangen door de Postcodeloterij. Draagvlak behouden is belangrijk, zeker gezien de uitdagingen waarvoor wij staan. Is de minister bereid deze regeling te behouden en kan zij daarnaast de openstelling van de regeling in 2009 garanderen?