Voor de daadwerkelijke lezing van Rehn, opende Adriaan Schout van het Clingendael insituut de middag. Schout ging hierbij in op de aard van de huidige crisis. De economische crisis speelt al langer dan vandaag, en begon in 2008 met de financiële crisis, vervolgens de public finance crisis en nu dan de economic reforms en –crisis.

Vervolgens werd Rehns lezing nog geïntroduceerd door Wouter Bos. Bos stipte kort aan dat hij zich in eerste instantie wel afvroeg waarom hij gekozen werd voor deze introductie. Hij had immers de politiek vaarwel gezegd en is vandaag de dag juist bezig met gezondheidszorg bij KPMG. Maar, zo zei hij, na de drie jaar met Balkenende doorgebracht te hebben, was de gezondheidszorg uiteindelijk iets waar hij nog genoeg uitdaging in bleek te kunnen vinden.

Drie positieve en drie kritische punten werden door Bos aangewezen ten aanzien van de Europese Commissie en hun verhouding tot de crisis.

1. Ten eerste is het volgens Bos te makkelijk om te kritisch te zijn. Europa heeft zich immers nog nooit in een dergelijke positie bevonden, en zodoende zijn er geen handboeken. ‘They don't know what they're doing, but they’re doing their best’, formuleerde hij het.
2. Ten tweede worden er volgens Bos al stappen in de goede richting gemaakt. In deze situatie vind er controle plaats van het ene op het andere land, bedragen worden voorgesteld die nodig zijn om andere landen te helpen.
3. Ten derde moet men volgens Bos rekening houden met de grote druk waaronder de politici staan. Het zou te makkelijk zijn om EU politici kwalijk te nemen dat ze te weinig doen. Men maakt zich ook, terecht, druk om herverkiezing. De vraag is echter of er goed aan gedaan zou worden om al de mensen die nu op deze plek zitten, verplaatst te zien worden. 

Na deze mooie genuanceerde woorden, kwamen de drie kritiekpunten.

1. Ten eerste; de ‘originele’ bankencrisis is nog niet voorbij. De financiële sector moet uit de crisis geholpen worden, waarbij onder andere goede regels opgesteld moeten worden over faillissementen van banken.
2. Ten tweede wordt er steeds aan Zuid-Europese landen gevraagd om verantwoordelijkheid te nemen. Nu wordt het tijd dat ook Noord-Europese landen eerlijk zijn over onze eigen verliezen.
3. Ten derde is gedrag belangrijk. Sancties alleen zullen niet altijd helpen. Goede, nieuwe regels en sancties zijn mooi maar ‘the proof of pudding is in the eating’. Zolang landen onder discutabele redenen eronder uit kunnen komen, werken ze niet

Tot slot noemde Bos dat we niet alleen de schulden moeten oplossen, maar ook moeten groeien. Politici lijken vooral makkelijke kortetermijn oplossingen te zoeken, maar we kunnen beter nu wat meer ‘lijden’ om op lange termijn minder economische pijn te hoeven ervaren.

Rehn koos als twee kernwoorden ‘stabilisatie en groei’. Hij maakte duidelijk dat een gemeenschappelijk, gecentraliseerd beleid om economisch gebied meer dan ooit noodzakelijk is geworden door deze crisis. Gedurende zijn lezing kwam herhaaldelijk het woord ‘vertrouwen’ terug. Vertrouwen is volgens Rehn noodzakelijk om uit deze crisis te komen en vervolgens weer te gaan groeien.

Aan de hand van de landen Griekenland, Ierland en Portugal liet Rehn zien in welke fasen deze landen zich op het moment verkeren. Voor elk land van de EU is het belangrijk dat ze hun marktaandeel (terug) krijgen en fiscal consolidation is hierbij niet genoeg. Wat nodig is, is vertrouwen en structural reforms.

Rehn haakte in op Bos toen hij sprak over het ‘nieuwe’, onbekende van deze crisis. Zelf vond hij dat hij wél eerder een dergelijke situatie op microniveau had meegemaakt. Als adviseur van de Finse minister van Financiën zag hij in 1992-1993 in Finland het Europa van vandaag terug. Toentertijd was er sprake van een diepe fiscale en bankencrisis, waarbij getracht werd de banken te reden. Gelukkig kon uiteindelijk IMF bemoeienis ontweken worden en werd het Fiscal House weer opgebouwd en economische hervormingen worden doorgevoerd.

Wat moeten we nu in Europa?

• Er is een nieuwe soort stabiliteit nodig, waarbij voor groei instituties belangrijk zijn. Op de harde manier hebben we de laatste jaren geleerd dat op een aantal gebieden preventie beter is dan correctie. Nieuwe regels moeten geaccepteerd worden en hiervoor is onder andere het ‘sixpack’ bedacht.
• Ook landelijke instituten zijn belangrijk, waarbij Rehn het CPB noemde. Zij kunnen met hun voorspellingen en verwachtingen een grote rol spelen.

Het naleven van regels zorgt voor reinforcement. De afgelopen zes weken zien we al resultaat. We zien al kleine verbeteringen in de economische imbalance van zekere landen. De EU kan in dit alles een grote rol spelen.

Verder moeten er op gebied van belasting dingen veranderen. Bijvoorbeeld belastingen op werk kunnen we beter veranderen naar o.a. belastingen op vervuiling. We moeten groeien op gebied van research en development. De single market moet digitaal gaan worden. Het probleem bij dit alles is echter dat we met 27 legal systems te maken hebben en met 27 verschillende belastingsystemen en regels. Er is genoeg potentie om te groeien. Als voorbeeld van een goed programma van de EU noemt Rehn het Erasmus programma, waarbij vele studenten kunnen studeren met deze beurs. Binnen de EU is veel kapitaal, maar dit moet goed gebruikt worden, maar long-term commitments zijn moeilijk. Er moet echter beter samengewerkt worden tussen de private en publieke sector. Ook moeten we niet te snel resultaat willen verwachten. Het kost tijd om dingen op te bouwen. We moeten wél zorgen dat er firewalls komen om ‘besmetting’ tegen te gaan.

Tot slot concludeerde Rehn dat de Euro blijft en door de hervormingen de Euro er beter uit zal komen. De European Monetary Union wordt goed geimplementeerd. Op terrein van de EU en ook landelijk zal duurzame en groene groei mogelijk worden. Dit alles kost tijd, maar er zijn gedurende dit proces firewalls nodig om vertrouwen te winnen. Uiteindelijk zullen deze economische hervormingen zijn vruchten afwerpen.

Na de lezing was er tijd voor vragen waarbij aandacht werd besteed aan het afwijzen van het referendum van Griekenland door de EC, waarop Rehn benadrukte dat in dat geval vanwege de tijd en noodzaak tot het overgaan op actie, de EC besloot tot die afwijzing. Vervolgens werd gepraat over de vergrote macht van de EC, die Rehn erkende en aangaf dat het ook belangrijk was om aan landen aanbevelingen te doen en de fiscale doelen vast te stellen, te definiëren om ze vervolgens te gaan behalen. Uiteindelijk vroeg iemand nog naar de duurzame en groene groei, waarop Rehn antwoordde dat daar zeker nog aan wordt gewerkt. De klimaatverandering staat nog hoog op de agenda, ook economisch gezien. In Durban is daar opnieuw over nagedacht en in de eerstvolgende meeting zullen daar verdere stappen in worden genomen. De transformatie naar economische duurzaamheid is bezig.