De kloof tussen Burgers en Politiek

In de groene bossen van Driebergen komen 23 PerspectieF-ers bij elkaar om het te hebben over de kloof tussen ‘burgers’ en de politiek. De politiek moet vernieuwen; moet uit de achterkamertjes, open en transparant zijn en iedereen moet inspraak hebben. Politici moeten de taal van de straat spreken, duidelijk zijn in wat ze willen en hoe ze het willen, de ambtenarij moet minder bureaucratisch en meer de straat op.
Vier dagen lang zijn we bezig geweest met de toekomst van politieke partijen en wat christelijke politiek eigenlijk is. Van heinde en verre kwamen de PerspectieF-ers naar Driebergen.

De laatste ochtend…
De laatste ochtend, vlak voordat we de boel op gingen ruimen en elk weer onze eigen kant op zouden gaan, bekeken we samen met Ruben Maes van ‘Niet Nix’, wat we nu zelf aan de kloof tussen de burgers en de politiek kunnen doen. Als politieke jongerenorganisatie hebben we zoveel mogelijkheden om goede acties te organiseren, politiek een sterker geluid te laten horen, leuke activiteiten, radicaal en tegendraads te zijn. Ruben Maes inspireerde ons dat er zoveel mogelijk is. En dat je als jongeren ook de ruimte moet nemen om zo nu en dan tegendraads en radicaal te zijn.

En zo, met die bagage, was er een eind gekomen aan de Summerschool 2002. vier drukke en volle dagen, maar ook vier hele leuke en gezellige dagen…



Dag 3, donderdag 29 augustus
Democratie in de 21ste eeuw…

De nieuwe dag biedt weidse vergezichten en nieuwe perspectieven. De ochtend wordt gevuld met een interactieve bijdrage van Guido Enthoven, directeur van het Instituut Maatschappelijke Innovatie.
Onderwerp: Nederland in de 21ste eeuw: wat heeft de democratie nodig?

Enthoven hoopt op een ontwikkeling waarbij de representatieve democratie wordt aangevuld met meer interactie met de burgers bij de ontwikkeling en uitvoering van beleid (door correctieve referenda en interactieve beleidsvorming). Interactieve beleidsvorming - een concept waarbij de burger actief wordt ingeschakeld in de cyclus initiatief-ontwerp-besluit-uitvoering-evaluatie - vindt hij positiever dan referenda: “referenda zijn georganiseerd door chagrijn.” Redenen voor interactief beleid zijn kwaliteit en legitimiteit (draagvlak). “Als je het goed organiseert, is interactief bestuur niet iets voor slechts 50-100 mensen.”
Interactieve beleidsvorming staat echter nog teveel in de kinderschoenen. Het is trouwens de vraag of het van de burgers verwacht kan worden dat ze zich overal mee gaan bemoeien. Het kan van dezelfde burger immers ook een bewuste keuze zijn om dat uit te besteden aan politici. Belangrijk bij interactieve beleidsvorming is dat integer wordt omgegaan met de inbreng van de burgers en dat ambtenaren ook werkelijk willen weten wat de burgers vinden. Op dit punt gaat het regelmatig fout: ambtenaren kunnen soms heel opportunistisch omgaan met dit middel: “Laat iedereen zijn plas er maar overheen doen, dan hebben ze inspraak gehad en kunnen ze niet meer zeuren.” Verder worden bij de burgers soms verwachtingen gewekt die niet waargemaakt kunnen worden, simpelweg omdat de beleidsruimte ontbreekt. Hoe voorkom je dat burgers het gevoel krijgen te mogen stoeien met wat kruimels terwijl de grote maaltijden worden genuttigd door de bestuurders? Aan de andere kant: je moet niet met de kalkoen overleggen over de bereiding van de kerstmaaltijd. Dat wil zeggen: kies de items waarover je interactief beleid zinvol acht goed uit en ga niet de indruk wekken dat mensen zich actief met beleid kunnen bemoeien terwijl de beleidsruimte heel klein is.
Politici hebben ook een eigen verantwoordelijkheid. Die eigen verantwoordelijkheid maakt het ook mogelijk spijkers met koppen te slaan als burgers blijven steken in de ‘not in my backyard’ discussies. Teveel interactie tussen ambtenaren en burgers heeft ook een risico: het kan ertoe leiden dat politici worden geconfronteerd met voldongen feiten waarbij hun controlerende functie een wassen neus is.

Bestuurlijke vernieuwing is een hot item. Er wordt veel overgeschreven en er worden veel ideeën afgeschoten. “Een idee is een kind in de wereld zonder bescherming” zei Plato. Toch zijn ze vaak ook het proberen waard, of zijn een trigger om verder te denken. Guido Enthoven liet ons in groepjes brainstormen over ideeën voor bestuurlijke vernieuwing. Opvoeding tot burgerschap via onderwijs, de vorming van politieke commissies op de hot items, een stemverklaring in het stemhokje gecombineerd met meedenkrecht op die thema’s die individuele burgers belangrijk vinden, burgercommissies per thema en politiek op wijkniveau gooiden hoge ogen.
Enthoven vulde ze aan met ‘vraagsturing van democratische participatie’ (op welke terreinen en op welke manieren wil je participeren: participatie op maat.), ‘burgerschapscontract’ (niet alleen rechten, maar ook plichten worden vastgelegd) en ‘een verschuiving van het politiek primaat naar het maatschappelijk primaat op bepaalde onderwerpen, waarbij de rol van de politiek dan een corrigerende is’.

Middag – forumdiscussie – Is democratische vernieuwing nodig, en zo ja: hoe?
Met Hans Valkenburg – debatleider (redacteur van Ebate en schrijver van het boek ‘inschikken en opschuiven’)
Tom Viezee – burgemeester van Zeewolde, Andrè Krouwel – Universitair docent politicologie aan de VU, Jos vd Lans, Eerste Kamerlid voor GroenLinks en journalist (soc. politiek en moderne geschiedenis van NL) en
Boris v.d. Ham – acteur, oud-voorzitter Jonge Democraten en Tweede Kamerlid voor D66 (woordvoerder binnenlandsbestuur, ruimtelijke ordening, milieu, studentenzaken).
Een aparte barkruk was gereserveerd voor Wijsneus, iedere willekeurige summerschoolganger met een uitgesproken mening.

De gekozen burgemeester
In het eerste gedeelte kruisten de forumleden de degens over de meest bekende en besproken vorm van bestuurlijke vernieuwing: de gekozen burgemeester. Men was het er wel over eens dat de gekozen burgemeester zonder verkiezingsprogramma en zonder gekozen wethouders een slecht compromis was. Voorlopig komt daarin nog geen verbetering, afgaande op de inschatting van Krouwel dat betere wetgeving op dit gebied nog zeker 8 jaar op zich laat wachten. Van der Lans was voor een democratische en verantwoorde burgemeesterverkiezing door de gemeenteraad.
De wet Dualisering van de lokale politiek was een inkoppertje voor Krouwel: de achterkamertjespolitiek wordt er alleen maar door bevorderd. Immers, nu wethouders niet meer geleverd worden door de politieke partijen kan iedereen zijn vriendjes wethouder maken.

“Democratie” in Nederland
Democratie en burgerschap hebben veel met elkaar te maken, volgens v.d. Lans. “Democratie moet in de hoofden van burgers zitten. Democratische vernieuwing kan niet beperkt blijven tot staatsrechtelijke zaken, maar heeft ook te maken met de invulling van burgerschap en het vermogen andere dan je eigen belangen te betrekken in je afwegingen”.
Slechts 2,4% van de bevolking is lid van een politieke partij. “Onze democratie is daarmee een van de minst representatieve van Europa. Of je het leuk vindt of niet, dat wat burgers willen moet in elk geval in het debat en in politiek handelen terugkomen”, aldus Krouwel. Hij is een groot voorstander van het Duitse systeem waarbij burgers twee keuzes moeten maken: een voor een persoon en een voor een programma. De politiek heeft harde werkers nodig en acteurs. In Nederland moet een politicus alles zijn, dat kan niet.”
Acteur Boris van der Ham wond zich op over de bescheidenheid van politici: ze moeten veel meer voor zichzelf opkomen. Om fatsoenlijk contact te onderhouden met de achterban heeft iedere parlementariër minstens 6 medewerkers nodig in plaats van een. En het is een schande voor een democratie wanneer je, zoals de SP, illegaal postertjes moet gaan ophangen in openbare gebouwen, omdat ‘politiek’ niet in openbare gebouwen wordt getolereerd. Schande!
Nederland heeft inderdaad wel erg weinig over voor de democratie: in een vergelijkend onderzoek dat Krouwel heeft uitgevoerd onder 83 partijen in 12 Europese landen waren in Nederland de politieke partijen het armst en hadden ze de minste vrijheid om die subsidie naar eigen inzicht uit te geven.

De stellingen leverden ook genoeg stof voor fel debat tussen forumleden en de zaal:
De in rechten denkende burger vermoordt de democratie.
De media helpen de democratie om zeep.
Internet helpt de democratie verder.
Europa als democratie zal de burger nog opstandiger maken.
De discussie over de rol van de media maakte het voor de aanwezige journalist van het Nederlands Dagblad moeilijk om zich niet in het debat te storten.

Dag 2, woensdag 28 augustus
Aan het ontbijt barstten al snel de eerste gesprekken los die lang niet allemaal over politiek gingen, “Lekker belangrijk” was bijvoorbeeld het nieuws dat Feyenoord de Champions League had gehaald.
De dagopening werd verzorgd door Arie de Pater van Jubilee Campaign. Hij vertelde onder andere over christenen die in verschillende landen vervolgd worden vanwege hun geloof.

Opkomst, glorie, neergang en toekomst van de politieke partijen met Philip van Praag
Inmiddels meldde Philip van Praag zich, universitair docent politicologie aan de Universiteit van Amsterdam, een bekende voor fervente NOVA-kijkers. Hij sprak over de opkomst, glorie, neergang en toekomst van politieke partijen in Nederland. Boeiend was zijn analyse over waar het anno 2002 aan het veranderen is:
Een politieke partij heeft vanouds een zevental functies die haar ook bestaansrechts geven;
- Het verwoorden van de belangen van haar achterban;
- Het afwegen van dat belang t.o.v. het algemeen belang, wat met name aan de orde komt wanneer een partij in een coalitieregering zitting neemt;
- Socialisatie en integratie (oftewel ‘opvoeding’) van de achterban en de burgers in het algemeen
- Selecteren en recruteren van vertegenwoordigers voor politieke organen;
- Communicatie met kiezers en leden (in de beginsituatie van de politieke partijvorming in eigen media, die in de loop van de tijd eigenlijk allemaal verzelfstandigd zijn);
- En tot slot de mobilisatie van kiezers.
Rondom die politieke partij ontstonden bovendien allerlei geestverwante organisaties en nevenactiviteiten. Oftewel ‘de verzuiling’.

Van Praag gaf aan dat de huidige politieke partijen al lang niet meer al die functies vervullen: voor de verwoording van haar belangen hebben mondige 20e-eeuwse burgers allang niet meer een ‘partij’ nodig, ze stappen zelf wel op bestuurders af, of organiseren zich op alternatieve ‘ad hoc’ –manieren. Voor socialisatie en integratie hebben individuen ook geen partijen meer nodig die hen vertellen wat ze moeten denken, de reguliere scholing en de media hebben dat overgenomen. En ook de media met de kiezers is voor een groot gedeelte verdwenen bij partijmedia en overgenomen door zelfstandige en veel kritischere media. Het meest zijn partijen tekort geschoten in het formuleren en verwoorden van een duidelijke visie en een eigen ideologie, die hen duidelijk onderscheidt van andere partijen. Daarmee ondergroef zij haar eigen bestaansrecht.

Van Praag ziet 3 mogelijke alternatieven:
- Toeschouwersdemocratie: de politieke partij is een soort kiesvereniging om en charismatisch politiek leider, waarbij imago en vertrouwen heel belangrijk zijn. De partij wordt een instrument van de politiek leider en media experts vervangen partijkader en partijbureaucraten. Er treedt ‘amerikanisering van de politiek op’. Dat kost ook nog eens handen vol geld, waardoor de kwestie van sponsoring van politieke partijen volop relevant wordt.
- Vertegenwoordigende democratie plus…correctieve referenda en volksinitiatieven, interactieve beleidsvorming en bijv. de directe verkiezing van de burgemeester.
- Directe democratie, waarbij volop gebruik wordt gemaakt van de mogelijkheden van internet. In zijn ultieme vorm doorgevoerd, worden in Den Haag alleen nog elektronische besluiten geratificeerd en verzamelt de burger zelf zijn informatie. Probleem hierbij is de veelheid aan informatie en de betrouwbaarheid van de bronnen.

Excursie naar het CNV in Utrecht
Piet Hazenbos, voorzitter van de vakbond CNV leerde ons ’s middags hoe we moeten polderen in het poldermodel: klinkt als… een potje kwartetten. “Van Pim Fortuyn hebben we geleerd om niet langer als vakbond het probleem voor de achterban te formuleren en die aan hen te presenteren inclusief de oplossing, maar eerst veel beter te luisteren.
In de visie van het CNV hebben werkgevers en werknemers een behoorlijk autonome positie, passend bij een christelijke invulling van persoonlijke verantwoordelijkheid. In tegenstelling tot het FNV die een veel sterkere rol voor de overheid ziet weggelegd. Dat gaf, op de terugweg nog pittige discussies over de rol van de overheid en de invulling van burgerschap.

De ChristenUnie na 15 mei: ChristenUnie, blijf jezelf!
We sloten de dag af met een gesprek met Andre Rouvoet. Het gesprek ging over de positie van de ChristenUnie na 15 mei. In plaats van de 7 zetels waarop we hadden gehoopt, kwamen we uit op krap 4 zetels. Wat de precieze achtergrond daarvan ook is, die tik die zijn we nog niet te boven. Maar ieder nadeel heeft zijn voordeel: het dwingt ons onszelf diepgaand te beraden op onze nieuwe positie in een veranderd politiek landschap en de vertaling van onze boodschap naar de (potentiële) achterban. Paars is niet langer ons doelwit en onze wippositie in het parlement zijn we kwijt. Wat vinden we eigenlijk van die nieuwe club? Op een aantal punten voelen we ons er meer mee verwant dan voorheen het geval was bij Paars. Moeten we ons afzetten tegen het CDA? Hoe kunnen we ons bijvoorbeeld op het gebied van asielbeleid profileren als we daarbij links gepasseerd worden door PvdA, GroenLinks en SP? Leggen we het in onze oppositierol eigenlijk niet altijd af tegen een duidelijk linkse vleugel in de kamer? Die weliswaar rake klappen van de kiezers heeft gekregen, maar nu ook een veel duidelijkere rechtse schietschijf krijgt voorgeschoteld? Op welke thema’s gaan we ons richten? Worden het weer de medisch-ethische thema’s en het homohuwelijk? En hoe krijgen we ons verhaal in de pers?
Het zijn een hoop vragen die lang niet allemaal meteen te beantwoorden zijn. Dat maakt ze des te moeilijker, want dat betekent dat er onzekerheid blijft bestaan. Naast onze nieuwe rol in het parlement, is er ook nog heel veel discussie over het bestaansrecht van onze partij. Er is al geopperd dat de ChristenUnie zichzelf maar moet opheffen en zich moet aansluiten bij het CDA. Diepgaande en ingrijpende vragen, die lef vragen om er open over te discussiëren. André Rouvoet toonde het lef om alles ter discussie te stellen. De discussie draaide uiteindelijk uit op een breed gedragen keuze voor een zelfbewuste ChristenUnie die haar positie en haar manier van politiek bedrijven niet moet laten afhangen van andere partijen. Laten we nu ook als ChristenUnie weer opnieuw zelfbewustzijn en ‘lef’ uitstralen. We hebben toch een Goed Verhaal voor de samenleving?! Over het verkiezingsprogramma waren we het grondig eens perspectieven daarmee moeten we nu ook verder. Op een verrassende manier. Samen met de achterban. Dus ook met PerspectieF.


Dag 1, 27 augustus 2002
De krekels tsjilpen, de zon gaat onder en ergens in de groene bossen van Driebergen komen 23 PerspectieF-ers bij elkaar om het te hebben over de kloof tussen ‘burgers’ en de politiek. Pim Fortuyn heeft een hoop los gemaakt; de politiek moet uit de achterkamertjes, open en transparant zijn en iedereen moet inspraak hebben. Politici moeten de taal van de straat spreken, duidelijk zijn in wat ze willen en hoe ze het willen, de ambtenarij moet minder bureaucratisch en meer de straat op.
En na Pim riepen nog vele anderen soortgelijke boodschappen. Het thema leeft, veel mensen zijn niet meer betrokken bij de politiek, maar willen blijkbaar wel meer betrokken worden door de politiek bij de politiek. Op deze site doen we verslag van de activiteiten. Vandaag aflevering

Kudde logge olifanten
Van heinde en verre kwamen de PerspectieF-ers naar Driebergen om de Summerschool mee te maken. De sfeer was vanaf het begin goed en die werd alleen maar beter door het kennismakingsspel. Twee aan twee moesten onbekenden zich aan elkaar voorstellen, waarna in de groep de ander werd voorgesteld. Dat kennismaken niet alleen gewoon leuk is, maar ook erg verrassend, was al snel duidelijk; “mijn held is Kars Veling, de mijne Maxima! De politiek is een kudde logge olifanten, nee het is een hanengevecht, de politiek is een struisvogel, nee een nest jonge konijnen etc. etc.”
Toen iedereen elkaar kende, was het tijd om te genieten van de heerlijke maaltijd die de medewerkers van Youth for Christ voor ons hadden klaargemaakt. Terwijl degenen die voor het corvee aan de beurt waren lijdzaam hun lot ondergingen, lieten anderen zich van hun sportieve kant zien.

Menno Rasch
Eindelijk was het dan tijd voor het inhoudelijke gedeelte. Openingsspreker was Menno Rasch, bekend van TransFormatie, die de aanwezige PerspectieF-ers prikkelde in een debat. Zo vertelde hij onder andere dat hij zich nog al eens druk maakt over de vrouwen binnen de ChristenUnie (in een bijzin: “niet dat ik op zoek was naar een vriendin” Jaja, Menno…). De emoties in het debat over de toekomst van de politiek en de ChristenUnie in het bijzonder liepen soms hoog op, wat tot verhitte discussies, rode hoofden en weidse gebaren leidde.
Stellingen die o.a. aan de orde waren: de ultieme democratie betekent; zoveel mogelijk je zin krijgen, politiek bedrijven is een soort evangeliseren, christenen kunnen zich niet thuis voelen in een niet christelijke partij, de politiek heeft eigenlijk helemaal niet zoveel invloed in Nederland. Je begrijpt, voldoende stof voor verhitte hoofden en stevige op de man gespeelde argumenten.

Dagsluiting
We sloten de dag af met een dagsluiting. Heerlijk om met elkaar naar God te kunnen gaan, Hem te danken en te prijzen en je leven en de dingen die je meemaakt in een ander perspectief te stellen. We stonden stil bij de persoon van koning Salomo; hij vroeg niet om geld, of om de dood van zijn vijanden, maar om inzicht en wijsheid en het kennen van God, dat is het begin van wijsheid en inzicht.
Het geeft in ieder geval goede gesprekstof waarover tijdens een biertje en een chipje nog even verder gepraat wordt.

De Summerschool is nu aan de gang. We hebben de komende dagen een vol programma van sprekers, excursies, fora en debatten. Bidt u mee voor de sprekers, de sfeer en een goed verloop van de week?