Zij zagen hiervoor de koopkracht als het ultieme wapen om dit kabinet aan te pakken. De burger was onder de indruk van het schouwspel en beoordeelde de plannen nog voordat ze het samenhangende pakket maatregelen gezien hadden met een onvoldoende. Met de koopkrachtcijfers en de opiniepeilingen in de hand trok de oppositie ten strijde tegen het in hun ogen normatieve en betuttelende kabinet. 

Is dit nu een sketch uit Koefnoen? Nee. We hebben het hier over onze eigen democratie. Over wat er in de afgelopen week in onze democratie heeft afgespeeld, namelijk de Algemene Politieke Beschouwingen. Het is niet verbazingwekkend dat juist deze beschouwingen door fractievoorzitters aangegrepen worden als ultiem profileringmoment. Immers, dit is één van de weinige momenten dat het oog van de camera twee dagen lang op Den Haag is gericht. Deze dagen geven fractievoorzitters de gelegenheid om hun blijdschap of onvrede over het beleid te uiten. Later volgen nog de Algemene Financiële Beschouwingen, en weer later de verschillende begrotingen van verschillende departementen. Tijdens de financiële beschouwingen zou het logisch zijn om financiële cijfers zoals die van de koopkracht te bespreken, maar die cijfers kregen deze week al de volle aandacht. 

In plaats van over het totaalpakket van de maatregelen te spreken, werden de koopkrachtcijfers continue naar voren gebracht als argument. Dit geeft aan dat de politiek hoofdzakelijk gericht is op economisch beleid: “Als de cijfers kloppen, dan is het land gelukkig”, lijkt het adagium te zijn. Over de maatschappelijke en de morele agenda van het kabinet werd nauwelijks een woord gerept, terwijl juist deze punten een half jaar geleden nog als ’hopeloos betuttelend’ bestempeld werden.  

Mijn pleidooi is om voortaan bij de Algemene Politieke Beschouwingen te beginnen bij het belangrijkste: welke samenleving staat dit kabinet voor ogen? Wat wil het kabinet brengen? Het is namelijk niet helemaal duidelijk welke samenleving dit kabinet voor ogen staat. Immers, CDA, PvdA en de ChristenUnie hebben behoorlijk uiteenlopende visies op de samenleving, en het is niet helder hoe de drie partijen op dit fundamentele punt tot een compromis gekomen zijn. “Samen leven, Samen werken” lijkt verdacht veel op de dienstbare overheidsvisie van de ChristenUnie, terwijl veel geplande uitgaven uit de miljoenennota direct zijn terug te voeren tot de ‘Grote en Sterke Overheid’ visie van de PvdA. Op die plaats past ook de discussie over de ’betutteling’. In mijn optiek is dit beleid een goed antwoord op de dringende roep uit de samenleving om te voorkomen dat jongeren ontsporen, dat er duizenden mensen onder de armoedegrens leven, etc.. Wie dat betutteling noemt, heeft de stand van zaken in de huidige samenleving niet begrepen. Er is een verschil tussen betuttelen en het aanbrengen van verstandige en noodzakelijke correctie- en preventiemechanismen.  

De fundamentele discussie over idealen, normen en waarden is deze week dus vervangen door makkelijk te begrijpen macro-economische cijfers die zich goed lenen voor oneliners zoals “de hardwerkende mens is de dupe”, of “het tweede kabinet den Uyl wordt bestuurd door een CDA premier”. De Tweede Kamer heeft zichzelf deze week gepresenteerd als geschikt podium voor een koefnoenvoorstelling, maar is tekort geschoten op politieke inhoud. Hoewel dit kabinet goede zaken voorstelt, zijn en blijven de échte keuzes onduidelijk. Welke taakstelling ziet de regering bijvoorbeeld voor wat betreft jeugd en gezin? Is het sturen van een CD naar ieder gezin met een nieuw geboren baby nu écht een taak van de overheid? Of wanneer het gaat over hogere BTW tarieven en de stuurbaarheid van gedrag: zullen consumenten nu écht duurzamer gaan consumeren, nu álle producten met hetzelfde percentage omhoog gaan? Doordat de oppositie meer bezig is met de eigen profilering dan met de inhoud van het kabinetsbeleid, krijgt het kabinet de vrije hand. En dat is jammer, want juist de oppositie zou de prachtige plannen van het kabinet nog scherper en nog beter kunnen maken.  

Er liggen juist voor de oppositie grote kansen om de hiaten uit de plannen te halen. Bijvoorbeeld het risico dat dit kabinet heeft om een te grote overheid na te streven, als gevolg van een falen in het maken van afspraken over de visie van de regering op de rol van de overheid. Bijvoorbeeld het gebrek aan coherentie wanneer het gaat over vergroenen en het stimuleren van alternatieven; waarom wordt biologisch verantwoord eten niet goedkoper dan bio-industrie voedsel? Waarom worden milieuvriendelijke producten ook 1% meer belast, als je als overheid wilt dat mensen groener gaan consumeren? De samenleving zou er meer bij gediend zijn als de fractievoorzitters de Politieke Algemene Beschouwingen meer aangrijpen als fundamenteel debat over het beleid, en minder als politiek profileringpodium. Dan zouden relatief nóg meer kiezers hun wensen in beleid vertaald zien. 

Rogier Havelaar is voorzitter van PerspectieF, ChristenUnie-jongeren

Dit artikel is verschenen in het Brabants Dagblad van 22 september 2007.