Redacteur: Daniël van Holten

Achtergrond

De NCTV is begonnen als kleine coördinator tussen Binnenlandse Zaken en Justitie en Veiligheid en veiligheidsorganisaties. De NCTV volgde echter voor hun analyses personen zonder wet die hen die bevoegdheid geeft en met privacyschendingen. Als organisatie hadden zij geen wet, behalve de AVG, en schonden die tegen een duidelijke waarschuwing in. Er werd selectief geanalyseerd, bijvoorbeeld in een Turkijeanalyse, en er kwam een stuk uit dat door Islam en Midden-Oosten experts werd ontkracht. Ook luisterde de NCTV niet naar andere diensten die hierover al spraken. Als nationale veiligheid van NCTV analyses en informatie afhangt, en als met NCTV informatie gebiedsverboden en belangrijke vrijheidsbeperkingen worden besloten, mogen deze fouten  niet gebeuren. Er wordt zwaar getild aan NCTV-analyses, dan moeten ze correct zijn. Geheime en vergaande macht mag niet misbruikt worden, en hoort daarom altijd ingekaderd en gecontroleerd te worden.

Kiezers en de Tweede Kamer hebben pas rond een referendum een goede discussie over de Wet Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (WIV) gehad. Echter heeft de Kamer meestal te kort aandacht voor veiligheid en rechtsstaat, behalve na incidenten wanneer we meer middelen of bevoegdheden naar diensten toe schuiven. Die reactie op crisissen is begrijpelijk, maar leidt ook tot fouten. Als de NCTV meer mag om terreur tegen te gaan, krijgt ze meer mandaat om op te treden, maar in staat van zelfregulering, zelf de wet gaan overtreden is behoorlijk fout. Hiervoor ligt de fout bij de politiek verantwoordelijken en de NCTV. Fouten moeten gecontroleerd en voorkomen worden, zeker waar de staat meest vergaande macht heeft. 

Aanbevelingen

Helaas is de NCTV nog niet goed beschermd tegen onrechtmatige praktijken. Dus daarom moet het volgende gebeuren: 

De NCTV moet duidelijk onder een wet vallen. Als de NCTV inlichtingenwerk blijft doen, moet dat de WIV zijn. De AIVD en MIVD moeten hun bevoegdheden voor en na inzet laten toetsen, dus dat beschermt de rechtsorde met fatsoenlijke procedures en heldere normen.  Maar de NCTV volgt personen stelselmatig, werkt onder dekmantel en dat kan niet. Een argument voor de WIV was juist dat onze diensten goede waarborgen hebben en er streng toezicht is. Laat ons dan ook hier voor die sterke rechtsstaat staan.

De NCTV moet samen met het gestarte project over de juiste juridische grondslagen aan betere werkcultuur om de fouten in analyse eruit te halen en te voorkomen. Oogkleppen is een bekende fout bij inlichtingendiensten, waarbij te nauw gekeken wordt en foute conclusies getrokken worden. Dus er is georganiseerde tegenspraak of bespreking nodig, hetzij intern, van andere overheidsorganisaties, of met kenniskringen zoals de commissie van toezicht op inlichtingen en veiligheidsdiensten (CTIVD) experts kan raadplegen.

Als we over langere termijn ons veiligheidsstelsel willen verbeteren moeten we naar meer aspecten kijken. Je kan organisaties meer bevoegdheden geven, maar daarbij horen ook meer waarborgen. We moeten blijvend aandacht hebben voor goed bestuurlijk toezicht en goede juridische verankering van alle bevoegdheden. Ik zou oproepen om een grondig onderzoek en evaluatie van ons veiligheidsstelsel te doen en dat overkoepelend in plaats van losse organisaties evalueren. We evalueren los de politie, veiligheidsdiensten en hun wetten, maar ik mis een overkoepelend debat over hun samenwerking. Hierbij moet meer duidelijkheid zijn over welke organisatie wat doet qua inlichtingenwerk, opsporing, aanhouding en coördinatie. Inlichtingenwerk op individuen kan dan beter overgeheveld worden naar de AIVD. Voor het algemene samenwerken van de verschillende organisaties op dit terrein adviseer ik een evaluatie van het stelsel, zoals prof. Fijnaut dat deed voor de verschillende speciale aanhoudingseenheden. Dan kunnen taken, specialismen, rolverdeling, samenwerking en anderen geëvalueerd worden.

Conclusie

Ik roep de ChristenUnie, maar ook wetgevers en ministeries daarom op: de NCTV dient in een goed wettelijk kader te werken, net zoals politie, AIVD en MIVD dat doen, en onder goede bestuurlijke controle. Nederland moet ook aan een langere termijn visie werken over hoe het veiligheidsstelsel eruit moet zien, en duidelijk bespreken en afbakenen welke organisatie wat doet. Met nieuwe dreigingen en uitdagingen mogen veiligheidsdiensten meer middelen en bevoegdheden krijgen waar nodig, maar dit moet gelijk optrekken met controle en verantwoording. En met meer tegenspraak en overleg moet de NCTV proberen oogkleppen te voorkomen. Zo werken wij aan een organisatie die goed werk levert binnen de rechtsstaat.