Door: Marten Ras (denktank PerspectieF)

Sinds november, toen het MC Zuiderzee ziekenhuis in Lelystad zijn deuren sloot, is het dichtstbijzijnde ziekenhuis officieel 43 minuten verwijderd van het vissersdorp Urk. Dit is twee minuten minder dan de landelijke norm, dus wordt er geen haast gemaakt met een oplossing. Waar klagen we eigenlijk over. Dit is nog altijd veel beter dan bijvoorbeeld in Afrika. Toch?

Dit najaar had ik de eer om stage te mogen lopen in het buitenland. Als vijfdejaars student geneeskunde mocht ik zes weken lang meedraaien in een regionaal ziekenhuis in Tanzania, vaak terug te vinden in de top 10 van de armste landen in de wereld. Het ziekenhuis in kwestie was het Machame Lutheran Hospital op de voet van de Kilimanjaro. Het ziekenhuis wordt gefinancierd door de plaatselijke Lutherse kerk, opgericht door Duitse zendelingen. Het ziekenhuis heeft onder andere: een huisartsenpost/spoedeisende hulp, een verloskundeafdeling met capaciteit voor 30 patiënten en meerdere operatiekamers met vooral een uitstekende orthopedieafdeling. Het ziekenhuis biedt zorg aan een grote regio en heeft zelfs een tweetal kleine klinieken in de afgelegen gebieden, zodat iedereen de zorg dicht in de buurt heeft. Dat is belangrijk, aangezien wegen in de buitengebieden van modder zijn en veel mensen niet beschikken over een gemotoriseerd vervoersmiddel. Ze hebben het daar goed begrepen: de zorg moet goed bereikbaar zijn.

Zo verbaasd als ik was over hoe goed dit ziekenhuis was voor de locatie, zo ontgoocheld was ik toen ik terugkeerde naar mijn geboorteplaats Urk. Twee weken voor ik terugkwam was het dichtstbijzijnde volwaardige ziekenhuis, het MC Zuiderzee in Lelystad, failliet verklaard. Niet eens voor het eerst, gezien het IJsselmeerziekenhuis in Emmeloord in 2008 ook al failliet ging. Als toekomstige dokter dacht ik dat het volstrekt logisch is dat het MC Zuiderzee in Lelystad minstens met een vergelijkbaar zorgaanbod zou doorstarten. De idealistische dokter in me kwam bedrogen uit. Volgens de recente berichtgeving zal het St. Jansdalziekenhuis in Lelystad enkel poliklinische zorg gaan leveren. Er komen wel spoedpoliklinieken, wat erop neerkomt dat je nog steeds naar een ander ziekenhuis moet, mocht je echt iets ernstigs hebben. Geen operatiekamers, geen verpleegafdelingen en voornamelijk: geen spoedeisende hulp en acute verloskunde. Het Antonius ziekenhuis in Emmeloord zal de zorg ook iets uitbreiden, maar de bovenstaande cruciale zorg zal ook daar niet geleverd gaan worden. Er komt wel een ambulancepost op Urk, waarvan de ambulance alleen Urk zal gaan bedienen om zo de aanrijtijd te verminderen.

Wat is er nou eigenlijk aan de hand? Ik snap dat we gekozen hebben voor marktwerking in de zorg en dat ziekenhuizen failliet gaan. Je zou toch zeggen dat de overheid wel garant wil staan voor de zorg als bepaalde buitengebieden geen zorgdekking zouden hebben. En gelukkig las ik dat dat ook zo is! Er bestaat namelijk een norm voor dit probleem. Een patiënt moet met een ambulance met spoed binnen 45 minuten bij een ziekenhuis met spoedeisende hulp kunnen zijn. Wat blijkt er nou helaas het geval te zijn: het Isalaziekenhuis in Zwolle is volgens de officiële (en overdreven optimistische) berekeningen 43 minuten van Urk verwijderd, wat dus binnen de norm valt. Zo, hokje afgevinkt en we laten de markt verder met rust. Ik wil pleiten om het aantal minuten naar het dichtstbijzijnde getal deelbaar door 5 af te ronden. Als we ons toch krampachtig gaan vasthouden aan arbitraire getallen.

De onderbouwing voor deze norm is sowieso onduidelijk. Is er hierbij naar medische noodzaak gekeken of naar wat haalbaar was met de toenmalige zorgdekking? Urker verloskundigen hebben berekend dat de langere afstand naar een verloskundeafdeling in een paar jaar tijd zes baby’s en één moeder het leven zou kosten. Het geboortegetal op Urk is namelijk hoog; er worden rond de 400 kinderen per jaar geboren. Dit zou toch zwaar moeten pleiten voor de waarborging van acute verloskunde in Lelystad? En dan spreken we nog niet eens over alle patiënten met hartinfarcten, beroertes en longembolieën, die pas een specialist onder ogen krijgen na op z’n minst 43 minuten.

De overheid laat de verantwoordelijkheid te makkelijk van zich af glijden door een arbitraire norm. Het idee van de aanrijtijdnorm was dat de zorgdekking voor ieder gebied gewaarborgd blijft. Als de zorgdekking in het gedrang raakt, zou zo’n norm niet als keiharde afkapwaarde moeten worden gehandhaafd, maar als graadmeter van in welke mate zorg van goede kwaliteit in het gedrang is. Dus op 2 minuten na onacceptabel.

Ik weet ook wel dat de zorg in Nederland honderd keer beter is dan die in Tanzania, maar als de toegankelijkheid van essentiële zorg in het gedrang komt, zal dat de markt weinig kunnen schelen. In Tanzania wordt de zorg tenminste niet als markt, maar als essentiële voorziening gezien. In Nederland durft de overheid niet garant te staan voor diezelfde voorziening vanuit een angst om zich teveel met die markt te bemoeien. Ik hoop dat u die verbazing wel snapt.

Daarom hoop ik dat minister Bruins de verantwoordelijkheid neemt om de toegankelijkheid van de zorg te garanderen; voor Urk en voor de Noordoostpolder. Of moeten de vele kerken op Urk straks net als in Tanzania de zorg weer voor rekening gaan nemen?