Wil 'Brussel' het mensenrechtenbeleid tot zijn recht laten komen, dan moet de Europese Unie een mensenrechtenambassadeur aanstellen.

Vandaag overhandigt Anne van der Bijl, oprichter van de stichting Open Doors, een petitie aan de Nederlandse mensenrechtenambassadeur, de heer De Klerk. De petitie roept de minister van Buitenlandse Zaken op in Europa een ambassadeur voor mensenrechten in te stellen. Zo'n 8000 mensen ondertekenden het verzoekschrift.

Van der Bijl overhandigt de petitie namens Open Doors, Kerk in Nood, Friedensstimme, Jubilee Campaign, de Ondergrondse Kerk, de Evangelische Alliantie en de ChristenUnie. De ChristenUnie heeft al enkele malen in het parlement aan de orde gesteld dat de Europese Unie de mensenrechten serieus moet nemen. Godsdienstvrijheid dient daarbij, als vanzelfsprekend, een van de prioriteiten te zijn in het Europese mensenrechtenbeleid. De start van het Nederlandse voorzitterschap van de Europese Unie is een goed aanknopingspunt om de noodzaak van een Europese ambassadeur voor de mensenrechten nog eens duidelijk op de kaart te zetten.

Ook Amnesty International deed vorige week een oproep om tijdens het Nederlandse voorzitterschap meer aandacht te geven aan mensenrechten, waarbij een Europese ambassadeur voor de rechten van de mens werd voorgesteld. Dit gebeurde overigens zonder dat men godsdienstvrijheid als een van de prioriteiten wilde benoemen.

Godsdienstvrijheid
Dat godsdienstvrijheid hierbij geen onderschoven kindje mag zijn, blijkt evenwel uit het vorige week verschenen jaarrapport 2003 van Kerk in Nood. Het geweld tegen christenen in islamitische en boeddhistische landen neemt toe. In de moskeeën in Saudi-Arabië worden gelovigen opgezet tegen christenen en joden. De intensiteit van de geloofsvervolging is de laatste twee jaar enorm toegenomen in landen als Thailand, Sri Lanka, Sudan en Nigeria. Zorgelijke feiten, maar helaas niet onverwacht. De stichting Open Doors gaf in haar jaarlijkse rapport eenzelfde beeld van toenemende geloofsvervolgingen in een groter aantal landen.

Het recht op godsdienstvrijheid is een van de klassieke mensenrechten. Nederland is van oudsher een voorvechter van dit mensenrecht, dat is vastgelegd in het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens. Het is van belang dat in dit verdrag niet alleen de vrijheid van godsdienst is vastgelegd, maar ook de vrijheid om van godsdienst te veranderen. Met name in de islamitische landen is juist dat de moeilijkheid. Voor christenen en andere gelovigen 'van huis uit' is soms nog wel wat ruimte, maar wie als moslim geboren is, moet ook als moslim sterven. Overgang van de islam naar het christendom bijvoorbeeld wordt gezien als verraad aan de eigen familie en aan de maatschappij.

Europese aanpak
Voor Nederland zijn de mensenrechten en godsdienstvrijheid altijd een belangrijk punt van aandacht geweest in het buitenlands beleid. Maar de mogelijkheden van een individueel land zijn beperkt. Dat bleek nog eens uit twee beleidsnotities van de regering over dit onderwerp uit 1998 en uit 2003. Met een gezamenlijke aanpak van de Europese Unie kan veel meer worden bereikt.

Voorwaarde daarvoor is natuurlijk wel dat alle landen in Europa overtuigd zijn van het belang van de mensenrechten en godsdienstvrijheid, en daar op dezelfde manier mee willen omgaan. Enkele landen in Europa hechten sterk aan hun eigen beleid op dit terrein. Een land als Frankrijk bijvoorbeeld staat erom bekend dat het juist op het terrein van mensenrechten, afgezet tegen economische belangen nog wel eens een heel eigen afweging maakt. Van een gezamenlijke Europese aanpak is daarom op dit moment nog niet echt sprake.

Daar komt nog iets bij. Veel Europese instellingen houden zich bezig met (een deel van) het mensenrechtenbeleid, maar dit leidt niet tot een samenhangend totaalbeleid. Op dit moment is er sprake van versnippering. Een Europese ambassadeur voor mensenrechten zou dat versnipperde beleid moeten structureren en coördineren.

Inmiddels heeft minister Bot laten weten dat hij binnen de Europese Unie het idee van een mensenrechtenambassadeur heeft 'uitgezet'. Wat dat betreft heeft hij een begin gemaakt met de toezegging die hij gedaan heeft aan het parlement op verzoek van de ChristenUnie.

Het zal veel inzet en overtuigingskracht vragen om werkelijk te komen tot zo'n functionaris. Daarom is het van groot belang dat ook organisaties en burgers zich tot minister Bot wenden om de vraag naar een mensenrechtenambassadeur te ondersteunen.

door Tineke Huizinga-Heringa

Tineke Huizinga-Heringa is lid van de Tweede Kamer voor de ChristenUnie.