Mevrouw Wiegman-van Meppelen Scheppink (ChristenUnie) heeft
waardering voor de uitgebreide medisch-ethische brief van de staatssecretaris,
waarin de menselijke waardigheid vooropstaat. Zij wijst erop dat
het menselijk leven vooral respect verdient, omdat het leven als zodanig
zin heeft, zelfs wanneer de mens daar zelf niet van overtuigd is. Menselijke
waardigheid is inherent aan het menszijn en is niet afhankelijk van
allerlei geestelijke en lichamelijke condities. Vanuit deze visie op de
menselijke waardigheid hecht de ChristenUnie sterk aan de beschermwaardigheid
van het leven en goede zorg. Ook vanuit de christelijke
traditie kan de waarde die met autonomie wordt aangeduid een positieve
invulling krijgen en duiden op eigen verantwoordelijkheid, integriteit en
keuzevrijheid van de patiënt bij een medische behandeling.
Mevrouw Wiegman meent evenwel dat naast de autonomie en keuzevrijheid
de sociale context in aanmerking moet worden genomen in het
geval van ongewenste zwangerschap of stervenswens van een zieke. Niet
alleen mensen, maar ook omstandigheden zijn van grote invloed en hier
dient voldoende aandacht voor te zijn bij het maken van afwegingen en
het bieden van zorg. Om welke hulpvraag gaat het ten diepste en welk
hulpaanbod past daarbij?

Zich inzetten voor het leven en iemands gezondheid is positief, maar
negatief is, ziekte alleen als een fysiologische stoornis te zien die alleen
met medisch-technische hulpmiddelen kan worden opgelost. Voor een
andere wijze van omgaan met ziekte en lijden dan de medisch-technische,
is binnen de gezondheidszorg weinig ruimte. Dit brengt met zich mee dat
de positieve inzet voor leven en gezondheid al vrij snel de medische
middelen lijkt te rechtvaardigen. Terecht wordt in de brief de vraag opgeworpen
hoever je met behandelingen moet willen gaan. In de huidige
samenleving is het perspectief zo sterk gericht op het vermijden van
tegenslag dat de mens zijn vermogen om met pijn, ziekte en sterven om te
gaan, dreigt kwijt te raken. De moderne technologie schept de illusie van
onkwetsbaarheid, terwijl ze de mens juist heel kwetsbaar maakt. Dit
aspect zou een plek moeten krijgen in de opleiding en op de werkvloer. In
zijn proefschrift zegt René van Leeuwen zelfs dat er structureel aandacht
zou moeten zijn voor spiritualiteit en dat er tijd zou moeten zijn om aan de
hand van vragen tot bewustwording te komen en antwoorden te vinden.
Mevrouw Wiegman zegt voorts dat voor de ChristenUnie zorgvuldigheid
een kernbegrip is voor het medisch-ethisch beleid. Zij wijst erop dat in een
recent artikel in het blad Medisch Contact onder de titel Euthanasie voor
beginners, tien suggesties werden gedaan voor een succesvolle stervenswens.
Dat verontrust en roept de vraag op in hoeverre met zorgvuldigheidscriteria
in de praktijk wordt omgegaan. Een scanarts verklaarde
tijdens een symposium in juni 2007 openhartig te hebben geleerd hoe hij
een meldingsrapport moet schrijven dat van alle kanten is dichtgetimmerd.
Als dat de praktijk zou zijn, wordt zorgvuldigheid niet in acht
genomen, maar is er kille berekening. Wat vindt de staatssecretaris
hiervan? In de brief wordt gesproken over verbetering van de scholing en
het leren van gesprekstechnieken bij de besluitvorming, maar wie worden
geschoold? Er worden verschillende onderzoeken aangekondigd.
Wanneer zijn de resultaten ervan beschikbaar?

De ChristenUnie waardeert de aandacht voor de mensenrechten. Het recht
op leven zou echter ook moeten gelden voor het ongeboren leven. Het
Burgerlijk Wetboek gaat hiervan uit. Daar staat dat een ongeboren kind als
geboren wordt aangemerkt indien dat in zijn belang is. Er wordt gesteld
dat met de WAZ een balans is gevonden in de afweging van de verschillende
waarden. De ChristenUnie beleeft dit niet zo. De ChristenUnie heeft
destijds tegen het aannemen van de WAZ gestemd en zij blijft moeite met
die wet houden. Met de WAZ is namelijk een cruciale grens overschreden
en krijgt het ongeboren leven niet die bescherming die het verdient.
Mevrouw Wiegman wijst voorts op een positief aspect van de brief.
Komend vanuit verschillende richtingen, de richtingen pro choice en pro
life, weet dit kabinet gemeenschappelijke doelstellingen te formuleren
voor het terugdringen van het aantal abortussen, het streven naar meer
zorgvuldigheid, betere zorg en meer keuzemogelijkheid bij de hulpverlening.
De ideeën moeten wel nader worden uitgewerkt in concrete voorstellen
en protocollen. Wat is het tijdpad voor het nemen van de verschillende
concrete maatregelen die genoemd staan in het coalitieakkoord en
in de beleidsbrief?

Mevrouw Wiegman noemt in antwoord op een vraag van mevrouw
Halsema een aantal verbeteringen van het kabinetsbeleid op. De evaluatie
van de WAZ zal worden besproken, de hulpverlening wordt verbeterd,
naar de invulling van het begrip noodsituatie wordt een studie verricht en
er wordt meer geld beschikbaar gesteld voor de opvang van tienermoeders.
Zij merkt voorts op dat de ChristenUnie wil voorkomen dat het preventiebeleid
zich enkel en alleen richt op de keuzes van het individu. Het
preventiebeleid zou zich ook moeten richten op het gezin en de groepsverbanden.
Het kabinet concludeerde eerder hoopvol dat het goed gaat met
de seksuele gezondheid van jongeren van twaalf tot en met 25 jaar. Die
conclusie vloeit onder andere voort uit het feit dat 90% van de jongeren
bij de eerste geslachtsgemeenschap een vorm van anticonceptie gebruikt,
maar dat zegt niets over de emotionele kant. Bovendien zijn er kanttekeningen
te plaatsen bij de conclusies van het kabinet. Negatieve effecten
zijn: het toenemend grensoverschrijdend seksueel gedrag, gebrek aan
seksuele weerbaarheid en gebrek aan vaardigheid om grenzen te stellen.
De aanpak van die problemen zou meer aandacht moeten krijgen. Bij het
geven van voorlichting moet ruimte zijn voor levensbeschouwelijke organisaties
om goed in te kunnen spelen op de diversiteit van de vraag uit
bijvoorbeeld onderwijsinstellingen.

De recent opgelaaide discussie over palliatieve sedatie onderstreept het
belang van duidelijke richtlijnen. Ook het abstinatiebeleid van ziekenhuizen
is onduidelijk.

De ChristenUnie vraagt met het oog op zorgvuldigheid om een verplichte
medische toetsing vooraf bij actieve levensbeëindiging bij pasgeborenen.
Het afgelopen jaar is er niet één melding geweest van actieve levensbeëindiging.
Zij betwijfelt of het zogenaamde Groninger protocol werkt,
gezien de recente wetenschappelijke publicaties over het veronderstelde
ondraaglijke lijden van pasgeborenen met een open ruggetje. Wanneer
komen de evaluatie van de toepassing van de 20-wekenecho en de
kabinetsbrief hierover?

In de recent verschenen trendanalyse biotechnologie wordt ook aandacht
besteed aan screening. Daarin wordt opgemerkt dat de mogelijkheden
voor genetische, diagnostische tests toenemen, terwijl de mogelijkheden
voor behandeling of preventie achterwege blijven, wat een enorm spanningsveld
creëert. Dit is een zorgelijke ontwikkeling. Daarnaast zijn er de
dilemma's op het terrein van prenatale ingrepen en pre-implementatiediagnostiek.
De ernst van de aandoening bepaalt of wordt overgegaan tot
diagnostiek. Waar liggen de grenzen? Maakt alles weten gelukkig? En
waarom bepaalt de man of de vrouw zelf of een aandoening ernstig
genoeg is om een zwangerschap af te breken? Wat betekent dit voor de
samenleving en de acceptatie van mensen met een handicap of ziekte? Is
er een follow-up van de resultaten van onderzoek, bijvoorbeeld in het
geval van de uitgebreide hielprik? Het coalitieakkoord spreekt ook over
een krachtige stimulans van het stamcelonderzoek. Wanneer komt hierover
uitsluitsel? Wanneer komt het voorstel om de overtijdbehandeling
onder de WAZ te brengen?

Ten onrechte ontbreekt in de brief het onderwerp ontwikkelingssamenwerking.
Het OS-beleid kenmerkt zich door aandacht voor vrouwenrechten.
Ook de mogelijkheid van abortus wordt vaak genoemd als een belangrijk
vrouwenrecht. In aanmerking moet echter worden genomen dat vrouwenrechten
meer omvatten dan het bieden van deze mogelijkheid. Er is in
veel OS-landen nog gebrek aan voorlichting en zijn vrouwen onvoldoende
weerbaar. Daar zou het Nederlandse beleid meer op gericht moeten zijn.