Bijdrage Carla Dik-Faber aan een algemeen overleg met staatssecretaris Blokhuis van Volksgezondheid, Welzijn en Sport

Kamerstuknr. 29 325

Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie):
Dank u wel, voorzitter. Mooi om in de aanloop naar kerst te spreken over maatschappelijke opvang, over een dak boven je hoofd en over een plek in de herberg. Ik wil beginnen met complimenten aan de staatssecretaris, die zich het lot van zwerfjongeren heeft aangetrokken en dat prominent op de agenda heeft gezet. Het aantal dakloze jongeren neemt helaas toe en ze vallen om allerlei redenen tussen wal en schip. Met de inkomensnorm voor jongeren of het wettelijk minimumloon kun je eigenlijk niet goed rondkomen, de kostendelersnorm zit in de weg en er is onvoldoende huisvesting voor jongeren beschikbaar. Jongeren hebben niet voldoende inkomen voor een huis en er zijn niet voldoende huizen voor het inkomen dat ze hebben. Wil de staatssecretaris van VWS daarom samen met de staatssecretaris van Sociale Zaken en de minister voor Wonen de handen ineenslaan en als de drie musketiers komen met een integraal plan voor deze jongeren?

Een integrale aanpak is niet alleen nodig voor zwerfjongeren, maar voor iedereen die dakloos is of dreigt te worden. Bij het vorige algemeen overleg refereerde ik aan de situatie van Onno, die door het criterium van zelfredzaamheid geen plek krijgt in de maatschappelijke opvang. Maar waar kunnen alle Onno's terecht? Wil de staatssecretaris dit criterium heroverwegen? Het zelfredzaamheidscriterium past bij de opvang zoals we die nu kennen, die vooral gericht is op mensen met verslavingen of psychische problemen, maar dakloosheid kan iedereen overkomen. De overheid heeft de mensenrechtelijke verplichting om mensen een dak boven hun hoofd te bieden. Ik kan me aansluiten bij opmerkingen die zijn gemaakt door vorige sprekers over de regiobinding.

Een thuis is voor mensen een stabiele basis om het leven op te pakken en er invulling aan te geven. Mensen die het even niet redden door bijvoorbeeld schulden of verslaving, komen in de toch al zo volle opvang terecht terwijl ze thuis en met ambulante hulpverlening veel beter geholpen zijn. Bovendien is dit goedkoper voor de samenleving. Maar wie betaalt dan de huur? Wil de staatssecretaris dit dilemma bespreken met de minister voor Wonen? Zorginstellingen huren nu zelf kamers en woningen voor hun cliënten, maar de Belastingdienst is niet akkoord gegaan met de huurovereenkomst die daarvoor is opgesteld. Er zijn naar schatting 100 mensen die daardoor huurtoeslag moeten terugbetalen, terwijl ze er wel recht op hebben. Zij komen nu in de problemen. Wat kan de staatssecretaris voor deze mensen doen? Wanneer is er met de Belastingdienst overeenstemming over een modelhuurovereenkomst? Lukt dit nog voor de kerst, zoals afgesproken?

Ik noemde al even de kostendelersnorm. Het is wel een beetje een ander ministerie, maar ik kreeg toch iets aangereikt en dat leg ik graag voor aan de staatssecretaris. De kostendelersnorm staat het gebruik van meerdere bewoners per huis in de weg, waardoor mensen vaak niet langer dan een paar weken in het eigen netwerk terechtkunnen. Sommige gemeenten passen daarom maatwerk toe of schorten de kostendelersnorm op. Kan de staatssecretaris in overleg met zijn collega bevorderen dat alle gemeenten hiermee aan de slag gaan?

Voorzitter, tot slot. Er ligt heel veel verantwoordelijkheid bij gemeenten. De bedoeling is om het nieuwe verdeelmodel in 2021 in te laten gaan. Het zogenaamde "doordecentraliseren" is daar ook onderdeel van. Zijn alle gemeenten er dan wel klaar voor? Ik vind het goed dat de staatssecretaris gaat monitoren, maar hoe kun je goed monitoren als een doelstelling ontbreekt? Bovendien weten we ook nog niet hoeveel mensen straks nog instromen in de Wlz. Is een gefaseerde aanpak voor het nieuwe verdeelmodel voor de staatssecretaris denkbaar of heeft hij er vertrouwen in dat we allemaal goed op koers liggen?

Ik zie uit naar de beantwoording. Dank u wel.

De voorzitter:
Voor we verdergaan, heeft meneer Hijink een vraag voor u.

De heer Hijink (SP):
Wat mij opvalt in het betoog van mevrouw Dik-Faber, is dat zij het halve kabinetsbeleid er eigenlijk bij haalt om duidelijk te maken hoe erg het op dit moment gesteld is met de maatschappelijke opvang en hoe vol die is geworden. Dat heeft natuurlijk alles te maken met het bezuinigingsbeleid, met de kostendelersnorm, met de tekorten in de ggz, het gebrek aan bedden, en met de problemen in de jeugdzorg. Ik vind het prima dat de staatssecretaris daarop aangesproken wordt. Maar is dit nu niet typisch iets wat de ChristenUnie in het regeerakkoord had moeten regelen, dat deze problemen zouden worden aangepakt in plaats van dat we nu hier helemaal aan het einde van de lijn gaan kijken hoe we dat in de opvang kunnen oppakken?

Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie):
Ik zie juist een regering die hier wel optreedt. Ik zie dat wij in het regeerakkoord juist goede afspraken hebben gemaakt om dit probleem te adresseren. Ik zie hier een staatssecretaris die zich het probleem van zwerfjongeren aantrekt en hiermee aan de slag wil gaan. Zijn we er dan mee klaar? Nee, niet. We zien allemaal dat er problemen zijn met de opvang, dat de opvang uitpuilt. Daar baal ik ongelofelijk van, om het maar gewoon even in huiselijk Nederlands te zeggen. Ik zou ontzettend graag willen dat we de druk op de opvang verlichten, dat mensen thuis kunnen blijven in hun eigen woning als dat mogelijk is. Daar doe ik voorstellen voor. Ik ben erg benieuwd naar de beantwoording van de staatssecretaris. Het is gewoon heel erg makkelijk om vanaf de zijkant, zoals de SP doet, te roepen "dit is niet goed" en "dat is niet goed". Ik heb in mijn betoog gezegd "laten we nu hiernaar kijken" en "laten we nou daarnaar kijken", zodat we met elkaar aan de slag kunnen om de problemen op te lossen.

De heer Hijink (SP):
Het punt is dat heel veel maatschappelijke problemen — of het nu gaat om het tekort aan betaalbare huurwoningen of om de tekorten in de zorg, de ggz en de jeugdzorg; ik heb ze allemaal genoemd — uiteindelijk samenkomen in het laatste punt, namelijk in die opvang. Daar kunnen mensen die elders niet meer terechtkunnen een plek vinden — hopelijk, als die niet vol is — om te verblijven. Dat is mijn probleem met de inbreng van de ChristenUnie. Het is heel goed dat de staatssecretaris nu wordt aangesproken op wat hij daaraan gaat doen. Wij hebben heel veel voorstellen gedaan, juist ook over zwerfjongeren. Dat verwijt kunt u ons dus zeker niet maken. Het gaat mij erom dat u als u vindt dat die opvang nu te vol is, niet alleen naar de staatssecretaris kunt kijken. Dan moet het hele kabinetsbeleid onder vuur genomen worden. Dan moet er gesproken worden over de tekorten aan sociale huurwoningen, over de problemen die er in de ggz zijn en over de tekorten in de jeugdzorg. Dan voldoet het niet om alleen de staatssecretaris aan te spreken.

De voorzitter:
Dat mag iets compacter de volgende keer, meneer Hijink. Dan mevrouw Dik-Faber.

Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie):
Ik ben lid van een kleine fractie en dat geeft mij de vreugde dat ik met veel bewindspersonen in gesprek mag gaan, dus ik spreek met de minister voor Wonen over het tekort aan woningen. Dat hebben we niet even opgelost met een zak geld, zou ik tegen de SP willen zeggen. Daar ligt een plan voor. Dat is gewoon niet morgen geregeld, maar we gaan er wel mee aan slag. De ggz is ingewikkeld. Het vorige kabinet is het niet gelukt om de ggz op orde te brengen. Geld is het probleem niet. We hebben een overschot. Zorgverzekeraars houden geld over. Dus er moeten andere dingen gebeuren. Het punt dat we vandaag bespreken, is de maatschappelijke opvang. Daarvoor is het nodig dat we integraal gaan kijken. Niet alleen naar het probleem van huisvesting en niet alleen naar het probleem van de ggz, maar ook naar zaken als verslavingszorg et cetera. Ik roep vandaag dit kabinet, ook mijn kabinet, op om integraal te kijken naar mensen en met oplossingen te komen. Nu vanaf de zijkant zeggen "dit is niet goed" en "dat is niet goed" en dat overal geld bij moet, dat is te makkelijk en daarmee wordt het niet opgelost.

Meer informatie